Zamek w Wieluniu: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne |
drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
Linia 4:
== Historia ==
Powstanie pierwszej warowni w Wieluniu łączone jest z przeniesieniem siedziby ośrodka administracyjnego – kasztelanii – z pobliskiej [[Ruda (powiat wieluński)|Rudy]] do Wielunia. Po raz pierwszy ''castrum Wilyn'' wzmiankowany był w 1311 r.<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Radosław Herman, Wojciech Dudak |tytuł = Wojciech Dudak, Radosław Herman, Zamek królewski w Wieluniu. Część 1: Stan badań, kontekst historyczny i źródła, Rocznik Wieluński, t. 16 (2016), s. 115-145. |data dostępu = 2018-02-23 |url = https://www.academia.edu/35841414/Wojciech_Dudak_Rados%C5%82aw_Herman_Zamek_kr%C3%B3lewski_w_Wieluniu._Cz%C4%99%C5%9B%C4%87_1_Stan_bada%C5%84_kontekst_historyczny_i_%C5%BAr%C3%B3d%C5%82a_Rocznik_Wielu%C5%84ski_t._16_2016_s._115-145 |język = en}}</ref>
Z relacji kronikarza [[Janko z Czarnkowa|Janka z Czarnkowa]] wynika, że Wieluń został ufortyfikowany za panowania [[Kazimierz Wielki|Kazimierza Wielkiego]], który przypuszczalnie po pożarze miasta w
W 1388 r. na dokumencie sporządzonym ''in castro Vielunensi'', odnotowano ''Martino minore rectore castri Vielunensis''. W dokumencie fundacyjnym Władysława Jagiełły z 1393 r. znajduje się nadanie dla kaplicy św. Katarzyny
''in castro nostro Velunensi''<ref name=":0" />. Funkcjonujący w XIV w. zamek w Wieluniu stał się ośrodkiem kompleksu królewszczyzn oraz centrum dystryktu sądowniczego. Po śmierci Kazimierza Wielkiego zamek, wraz z całą ziemią wieluńską, znalazł się w posiadaniu Władysława Opolczyka. Wieluń stał się wówczas stolicą jego władztwa, a sam Opolczyk tytułował się księciem wieluńskim. Rządy Władysława Opolczyka w ziemi wieluńskiej zostały przerwane w 1391 r., gdy zbrojnie wkroczył tu Władysław Jagiełło. Miasto otworzyło wówczas bramy królowi polskiemu, a zamek został zdobyty po krótkim oblężeniu<ref name=":0" />. Zamek był miejscem wydarzeń państwowej i międzynarodowej rangi. Tutaj Władysław Jagiełło podpisał edykt przeciwko innowiercom. W niespokojnych czasach wojen na Śląsku i terenach przygranicznych, jakie miały miejsce w okresie od 1432-1474, na wieluńskim zamku podpisywano traktaty pokojowe z książętami i miastami śląskimi. W połowie [[XV wiek]]u miasto zostaje zniszczone, a zamek doszczętnie spalony przez wojska księcia oświęcimskiego Janusza. Wygaśnięcie konfliktów na pograniczu polsko-śląskim oraz wzrost zaangażowania Jagiellonów na wschodzie, doprowadził do stopniowego spadku wysokiej rangi zamku jaką posiadał w XV w. Warownia został odbudowana dopiero w drugiej połowie XVI wieku. W XVI wieku starostwo wieluńskie zostało włączone do dóbr stołowych (prywatnych) królowej [[Bona Sforza|Bony Sforzy]]. Od tego czasu, stosunkowo często wieluński zamek gościł królewskie małżonki lub siostry. Nierzadko były to pobyty wielomiesięczne. Jesień 1553 r. spędziła na zamku, królowa węgierska [[Izabela Jagiellonka]] i tu przyjmowała poselstwa<ref name=":0" />. Latem 1559 r. zamek gościł królową [[Katarzyna Habsburżanka|Katarzynę Habsburżankę]], trzecią żon [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]] oraz jego siostry Annę i Katarzynę. Królowa przebywała w Wieluniu również jesienią 1559 r. oraz dziewięć miesięcy w roku 1566, przed swoim wyjazdem z Polski<ref>{{Cytuj |autor = Radosław Herman, Wojciech Dudak |tytuł = Wojciech Dudak, Radosław Herman, Zamek królewski w Wieluniu. Część 1: Stan badań, kontekst historyczny i źródła, Rocznik Wieluński, t. 16 (2016), s. 115-145. |data dostępu = 2018-02-23 |url = https://www.academia.edu/35841414/Wojciech_Dudak_Rados%C5%82aw_Herman_Zamek_kr%C3%B3lewski_w_Wieluniu._Cz%C4%99%C5%9B%C4%87_1_Stan_bada%C5%84_kontekst_historyczny_i_%C5%BAr%C3%B3d%C5%82a_Rocznik_Wielu%C5%84ski_t._16_2016_s._115-145 |język = en}}</ref>. W 1588 roku pod miastem stanęły wojska arcyksięcia [[Maksymilian III Habsburg|Maksymiliana Habsburga]], pretendenta do korony polskiej. Z obawy przed zniszczeniami podstarości, pod nieobecność starosty Aleksandra Koniecpolskiego, poddał miasto i zamek Habsburgowi. Arcyksiążę przebywał w Wieluniu od 13 do 22 stycznia 1588 roku. W 1631 r. w Wieluniu wybuchł wielki pożar, który zniszczył zamek tak bardzo, że pozostały jedynie mury i dwa sklepione pomieszczenia służące za archiwum.
Odbudowany zamek od listopada 1655 r. do maja 1656 r. zajmował oddział wojsk szwedzkich, który w styczniu 1656 r. zdołał się obronić przed atakiem oddziałów polskich, które pod dowództwem [[Krzysztof Żegocki|Krzysztofa Żegockiego]] zdobyły miasto<ref name="www.zamkilodzkie.pl">{{cytuj stronę| url = http://www.zamkilodzkie.pl/pliki/wiel.htm | tytuł = www.zamkilodzkie.pl | data dostępu = 2011-02-20| autor = | opublikowany = | praca = | data = | język = }}</ref>. Wojska szwedzkie wycofując się z Wielunia wiosną 1656 r. spaliły zamek. Przed 1673 r. starosta Hieronim Olszowski odbudował obiekt własnym kosztem. Odbudowę zrealizowano około roku 1673, jednak pozbawiając zamek cech obronnych<ref name="www.zamkilodzkie.pl" />. W 1727 r. zamek ponownie strawił pożar. Odbudowano go częściowo w 1747 roku.
W roku 1791 zamek strawił pożar<ref name="zamki.net.pl"/>. Zachowały się jedynie wieża i fragmenty murów. Na początku XIX w. znajdowały się tu [[lazaret]] i magazyny wojskowe, później (w latach 20.) [[manufaktura]] sukiennicza Jana Karneckiego; następnym właścicielem zamku był Jan Teodor Parys. Ruiny w 1837 r. kupił komisarz obwodu wieluńskiego, Fryderyk August Goleński. Do 1843 r. zbudował on na fundamentach dawnego zamku klasycystyczny pałac. Do naszych czasów z warowni przetrwały jedynie gotyckie piwnice<ref name="www.um.wielun.pl">{{cytuj stronę| url = http://www.um.wielun.pl/index.php?page=dawny-zamek | tytuł = Portal Gminy Wieluń | data dostępu = 2011-02-20| autor = | opublikowany = | praca = | data = | język = }}</ref>.▼
▲W roku 1791 zamek strawił pożar<ref name="zamki.net.pl" />. Zachowały się jedynie wieża i fragmenty murów, dlatego zaczęto go powoli rozbierać. Na początku XIX w. znajdowały się tu [[lazaret]] i magazyny wojskowe, później (w latach 20.) [[manufaktura]] sukiennicza Jana Karneckiego; następnym właścicielem zamku był Jan Teodor Parys. Ruiny w 1837 r. kupił komisarz obwodu wieluńskiego, Fryderyk August Goleński. Do 1843 r. zbudował on na fundamentach dawnego zamku klasycystyczny pałac. Do naszych czasów z warowni przetrwały jedynie gotyckie piwnice<ref name="www.um.wielun.pl">{{cytuj stronę| url = http://www.um.wielun.pl/index.php?page=dawny-zamek | tytuł = Portal Gminy Wieluń | data dostępu = 2011-02-20| autor = | opublikowany = | praca = | data = | język = }}</ref>.
== Przypisy ==
| |||