Tęczyńscy herbu Topór: Różnice pomiędzy wersjami

'''Tęczyńscy''' – [[Polska|polski]] ród [[Magnateria polska|magnacki]] herbu [[Topór (herb szlachecki)|Topór]]. Być może wywodził się od [[Sieciech (palatyn)|palatyna Sieciecha]], a ich domniemani przodkowie ([[Powstanie ludowe w Polsce 1038 roku#Geneza|„poronieni książęta”]], według [[Wincenty Kadłubek|Wincentego Kadłubka]]<ref>{{łac.|principes abortiui}} (''Internetowy Polski słownik biograficzny'', hasło: [http://www.ipsb.nina.gov.pl/index.php/a/sieciech ''Sieciech'']).</ref>) mieli być właścicielami [[Tyniec (Kraków)|Tyńca]], który skonfiskował im [[Kazimierz I Odnowiciel]]. Od końca XIII w. do 1637 r. Tęczyńscy nieprzerwanie utrzymywali się na szczytach elity możnowładczej i niezależnie od okresu należeli do kilku najbardziej wpływowych rodzin w Królestwie Polskim<ref name=":0">Zbigniew Anusik, ''Latyfundia panów na Tęczynie, Kilka refleksji w związku z książką Janusza Kurtyki'', Przegląd Nauk Historycznych 2003. R. II. nr 2(4)</ref>. Protoplastą rodu był prawdopodobnie rycerz Sułek z Morawicy wzmiankowany w 1273 roku i posiadający prawo patronatu nad [[Kościół św. Andrzeja w Krakowie|kolegiatą św. Andrzeja w Krakowie]]. Siedzibą rodu był [[zamek Tenczyn]] w [[Rudno (województwo małopolskie)|Rudnie]], którego budowę rozpoczął na początku XIV wieku syn Sułka - kasztelan krakowski Nawój z [[Morawica (województwo małopolskie)|Morawicy]], będący twórcą potęgi Tęczyńskich. Budowę tę kontynuował jego syn Andrzej i od tego czasy członkowie rodu przyjęli nazwisko po przeniesieniu się tam z [[zamek w Morawicy|zamku w Morawicy]]. Członkowie rodu działali aktywnie najpierw na rzecz zjednoczenia kraju po okresie [[Polska w okresie rozbicia dzielnicowego|rozbicia dzielnicowego]], a następnie potem na rzecz [[Unia polsko-litewska|unii z Litwą]]. Synem Andrzeja był Jan, będący jednym z najważniejszych współpracowników królowej Jadwigi i [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełły]]. Za zasługi Władysław Jagiełło nadał mu Nową Górę z wsiami oraz z kopalniami ołowiu. Jan Tęczyński posiadał również zamek Wrocimowice. Za panowania ostatnich [[Piastowie|Piastów]] oraz [[Jagiellonowie|Jagiellonów]] Tęczyńscy byli najpotężniejszą rodziną w [[Małopolska|Małopolsce]], wielu z nich pełniło ważne funkcje [[Kasztelanowie krakowscy|kasztelanów krakowskich]] i [[Wojewodowie krakowscy|wojewodów krakowskich]]. W 1408 roku najstarszy z synów Jana, posiadaliAndrzej, ogromnyożenił mająteksię z Anną z Goraja, córką słynnego [[Dymitr z Goraja|Dymitra z Goraja herbu Korczak]], dzięki czemu Tęczyńscy uzyskali Kraśnik w Lubelskiem i klucz brzeziński. CzłonkowiePo kryzysie w znaczeniu rodu działaliw aktywnieczasach najpierwNawoja naz rzeczTęczyna, zjednoczeniaktóry krajuzadłużył pomajątki, okresieznaczenie rodu przywrócił [[PolskaJan z Tęczyna]], który został przywódcą najpotężniejszego w okresiepierwszej rozbiciapołowie dzielnicowegoXV wieku stronnictwa możnowładczego, zwanego "oligarchami małopolskimi"<ref name=":0" />. [[Andrzej Tęczyński (zm. 1461)|rozbiciaAndrzej dzielnicowegoTęczyński]], potemzmarły tragicznie w 1461 r., zamordowany przez tłum mieszczan krakowskich, zapoczątkował boczną linię rodziny znaną pod nazwiskiem Rabsztyńskich<ref name=":0" />. Jej własnością stało się miasto [[Książ Wielki]] wraz z 14 wsiami oraz zastaw na rzecz[[Tenuta|tenucie]] rabsztyńskiej ([[UniaZamek polsko-litewskaw Rabsztynie|uniizamek zRabsztyn]], Litwąmiasto [[Olkusz]] i 10 wsi). SiedzibąWłasnością roduTęczyńskich był także dom w Krakowie przy ul. św. Andrzeja, dom na Wawelu zwany Rabsztynem, miasto [[Łęczna]], [[Kryłów|zamek TenczynKryłów]], wzamek Terebin, miasto [[Rudno (województwo małopolskie)|RudnieLuboml]], –miasto jegoBóbrka budowęi rozpocząłprzylegające nado początkunich XIVwsie. Na latyfundium Tęczyńskich w 1470 r. Nawójskładały zsię: 4 zamki, 6 miast, 90 wsi oraz 2 domy w Krakowie<ref name=":0" />. Śmierć Jana Tęczyńskiego w 1470 r. stanowiła punkt zwrotny w dziejach rodziny, ponieważ jego synowie nie mogli liczyć na przychylność [[MorawicaKazimierz (województwoIV małopolskie)Jagiellończyk|MorawicyKazimierza Jagiellończyka]], apamiętającego kontynuowalio jegoopozycyjnej polityce ich ojca<ref name=":0" potomkowie/>. OdDopiero zamkuza tegopanowania członkowiekróla rodu[[Jan przyjęliI nazwiskoOlbracht|Jana poOlbrachta]] przeniesieniukilku sięTęczyńskich tamobjęło zwysokie urzędy senatorskie<ref name=":0" />. Wojewoda [[zamekAndrzej wTęczyński Morawicy(zm. 1561)|zamkuAndrzej Tęczyński]] w Morawicy1527 otrzymał od cesarza dla rodu dziedziczny tytuł hrabiego. W 1562 roku założył miasto [[Końskowola]].