Wojna polsko-krzyżacka (1327–1332): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Konarski (dyskusja | edycje)
drobne merytoryczne
Konarski (dyskusja | edycje)
→‎Kampania 1328-1329: drobne merytoryczne
Linia 52:
 
=== Kampania 1328-1329 ===
Wznowienie walk nastąpiło dopiero pod koniec 1328 i w styczniu 1329 roku, gdy Jan Luksemburski poprowadziłprzeszedł bez zgody Łokietka przez Polskę i z Krzyżakami wyruszył na [[krucjata|krucjatę]] przeciwko [[Litwini|Litwinom]] i wkroczyłwkraczając na Żmudź<ref name=":0">[[Marian Biskup]], ''Wojny Polski z Zakonem Krzyżackim'', Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2014, s. 34-42</ref>. Wielki Książę [[Giedymin]] był jednak w sojuszu z Łokietkiem, stąd też wojska polskie wkroczyły w lutym 1329 do [[Ziemia chełmińska|ziemi chełmińskiej]], przez co Łokietek zerwał dotychczasowy rozejm. W tej sytuacji 12 marca król czeski Jan Luksemburski i [[Wielki mistrz zakonu krzyżackiego|wielki mistrz]] [[Werner von Orseln]] zawarli w [[Toruń|Toruniu]] oficjalny sojusz przeciwko Łokietkowi<ref name=":0" />. Jednocześnie Jan, legitymując się tytułem króla polskiego, nadał Krzyżakom całe Pomorze Gdańskie.
 
Wzmocnieni sojuszem, rycerze zakonni zdecydowali się zaatakować i jeszcze w marcu 1329 zdobyli gród w Dobrzyniu i opanowali Księstwo dobrzyńskie<ref name=":0" />. Jednocześnie z marcowym atakiem krzyżackim, uderzył też Jan Luksemburski. Jego armia wkroczyła na Mazowsze i 29 marca siłą zmusiła do [[Hołd lenny|hołdu lennego]] ks. płockiego Wacława. Według kronikarza Wiganda z Marburga hołd został poprzedzony – najwyżej kilkudniowym – oblężeniem Płocka. Po tym sukcesie – i nieniepokojeni przez Polaków – Czesi pomaszerowali na Dolny Śląsk. Krzyżacy prowadzili jednak nadal ofensywę i w kwietniu wtargnęli na Kujawy, gdzie 23 kwietnia spalili [[Włocławek]] z katedrą, a następnie ruszyli na północ wzdłuż Wisły zdobywając biskupi [[Zamek w Raciążku|gród w Raciążku]]. Inna grupa wojsk krzyżackich zdobyła [[Zamek w Przedczu#Gród obronny|gród w Przedczu]]<ref name=":0" />.
Linia 58:
== Druga faza ==
=== Zmagania w latach 1330-1331 ===
W 1330 Łokietek zdecydował się przeprowadzić kontratak i odzyskać [[Ziemia dobrzyńska|ziemię dobrzyńską]]. Mimo początkowych sukcesów kampania ta jednak nie przyniosła poważniejszych sukcesów. Wkrótce nastąpiło nowe uderzenie krzyżackie, w wyniku którego zdobyli w12 majumaja [[Wyszogród (Bydgoszcz)#Upadek grodu|gród w Wyszogrodzie]] i po ośmiodniowym oblężeniu 29 czerwca ponownie gród w Raciążku<ref name=":0" />. Następnie Krzyżacy uderzyli na [[Radziejów]], który 7 lipca spalono<ref name=":0" />. W drodze powrotnej Krzyżacy w czerwcu spalili 17 lipca gród w [[Nakło nad Notecią|Nakle nad Notecią]] mordując mieszkańców oraz Bydgoszcz<ref name=":0" />. W wyniku zniszczeń biskup Maciej z Gołańczy postanowił zrezygnować ze swoich praw do dziesięciny z Pomorza Gdańskiego i podpisał 24 sierpnia 1330 roku ugodę z Krzyżakami, w której zrezygnował z jakichkolwiek pretensji<ref name=":0" />. Nie zrażony tym Władysław Łokietek po pozyskaniu wsparcia militarnego z Węgier, Litwy i [[Księstwo halicko-wołyńskie|Rusi Halickiej]], postanowił poprowadzić we wrześniu drugi atak na ziemie chełmińską. Mimo tego, że opuścili go Litwini po kłótni Giedymina z węgierskim głównodowodzącym Wilhelmem Drughetem, w końcu września wkroczył do Ziemi chełmińskiej i pustoszył ją przez dwa tygodnie<ref name=":0" />. Obległ zamek w [[Kowalewo Pomorskie|Kowalewie Pomorskim]], a następnie rozpoczął oblężenie zamku w [[Lipienek#Zamek w Lipienku|Lipienku]], pod którym 18 października zawarł rozejm z wielkim mistrzem krzyżackim. Rozejm miał obowiązywać do 8 czerwca 1331 roku i w wyniku jego ustaleń Krzyżacy mieli zwrócić Polsce Bydgoszcz i Wyszogród<ref name=":0" />.
 
W 1331 Krzyżacy zamierzali poprowadzić decydujące uderzenie, skoordynowane z wkroczeniem wojsk czeskich od południa. Sojusznicy mieli spotkać się 14 września pod [[Kalisz]]em. Wojska krzyżackie pod dowództwem [[Wielki marszałek zakonu krzyżackiego|wielkiego marszałka]] [[Dietrich von Altenburg|Dietricha von Altenburga]] atak rozpoczęły jednak 22 lipca przechodząc Wisłę koło Wyszogrodu i zajmując Bydgoszcz<ref name=":0" />. Następnie uderzyli na Inowrocław, który zdołał się obronić. Celem były [[Pyzdry]], gdzie przebywał jako namiestnik królewski królewicz [[Kazimierz III Wielki|Kazimierz]]. Pyzdry opanowano 27 lipca, ale dzięki mieszkańcom Kazimierz zdołał dotrzeć do obozu rycerstwa wielkopolskiego w pobliżu miasta. Dowodzący nimi [[Wojewodowie poznańscy i wielkopolscy|wojewoda poznański]] [[Wincenty z Szamotuł]] zdecydował się uderzyć na Krzyżaków, jednak poniosły porażkę<ref name=":0" />. Krzyżacy zaś zdobyli i spalili kolejne miasta: [[Bnin (Kórnik)|Bnin]], [[Środa Wielkopolska|Środę Wielkopolską]] (28 lipca), [[Pobiedziska]], Klecko, spalili Gniezno bez katedry i kościoła franciszkanów (31 lipca), [[Żnin]] (1 sierpnia), a następnie wrócili do Torunia z łupami<ref name=":0" />. Wielkopolanie nie pozostali jednak bierni na najazd i zdołali pokonać najeźdźców pod Palędziem. Jednak bitwa ta pozostaje kwestią dość zagadkową, a w źródłach brak o niej niemal zupełnie wzmianek (zob. [[Palędzie (wieś w województwie wielkopolskim)|Palędzie]]).
Linia 66:
Druga, znacznie większa od poprzedniej, wyprawa krzyżacka ruszyła we wrześniu, aby wypełnić zobowiązania wobec Jana Luksemburskiego, z którym mieli spotkać się pod Kaliszem około 21 września<ref name=":0" />. Czesi jednak nie dotarli w terminie pod Kalisz. Wyprawa Jana Luksemburskiego została zatrzymana jeszcze na Dolnym Śląsku. Skonfliktowany z Janem Luksemburskim Bolko II, który już w 1330 rozpoczął starania o sojusz z Polską, Węgrami i cesarzem [[Ludwik IV Bawarski|Ludwikiem IV Bawarskim]] poważnie – choć z braku źródeł nie wiadomo czy rzeczywiście celowo – spowolnił armię czeską. Jan bowiem wmieszał się ze swoimi wojskami w „bunt”, dzierżawionej przez Bolka, [[Niemcza|Niemczy]]. Incydent ten był zapewne inspirowany przez samego księcia świdnicko-jaworskiego, gdyż załoga miasta zbuntowała się akurat w czasie przemarszu Czechów i mimo przewagi oblegających nie poddała się. Spod Niemczy król czeski w końcu ruszył na [[Głogów]], aby uzyskać dla siebie całe to księstwo. Większe i lepiej obwarowane od Niemczy miasto poddało się 2 października.
 
We wrześniu Krzyżacy spod Płocka uderzyli na Łęczycę, którą spalili (bez grodu), a następnie zdobyli Uniejów, Szadek, iWartę, Sieradz (20 września), Stawiszyn<ref name=":0" />. Od 21-22 września Krzyżacy oblegali Kalisz, ale nie zdołali go zdobyć<ref name=":0" />. W efekcie nie mogąc zdobyć Kalisza i widząc, że Jan Luksemburski się spóźnia, Krzyżacy zaczęli się wycofywać na Kujawy paląc [[Stawiszyn]], Konin i rozbijając w nocy z 23-24 września pod miastem część polskich oddziałów Władysława Łokietka ([[bitwa pod Koninem]]). Kilka27 dni późniejwrześnia pod Radziejowem armia krzyżacka podzieliła się na dwie części, co postanowił wykorzystać Łokietek. 27i wrześniazaatakował, w związku z czym doszło do najsłynniejszego starcia tej wojny – [[Bitwa pod Płowcami|Bitwy pod Płowcami]]. Pierwszą jej fazę wygrali Polacy, druga pozostała nierozstrzygnięta. W konsekwencji bitwy, w której Krzyżacy stracili 1/3 armii, zrezygnowali z uderzenia na Brześć Kujawski i opanowania Kujaw i wycofali się w kierunku Torunia.
 
Tymczasem Jan Luksemburski zdecydował się uderzyć w końcu na Wielkopolskę. Jego liczna armia, wyposażona w machiny oblężnicze, pojawiła się 5 października pod [[Poznań|Poznaniem]] i rozpoczęła oblężenie miasta. Tutaj Jan Luksemburski otrzymał wiadomość o klęsce Krzyżaków [[Bitwa pod Płowcami|pod Płowcami]], wobec czego po 6 dniach bezskutecznych szturmów zwinął oblężenie miasta powracając na Śląsk.
 
== Ostatnie działania wojenne ==
Trzecie uderzenie krzyżackie w 1331 nastąpiło już 20 listopada,. aPo przerwie zimowej, 9 kwietnia 1332 roku zakon krzyżackiKrzyżacy ponownie najechały nanajechali Kujawy, po trzech dniach oblężenia wzdobywając dniuBrześć Kujawski (19 kwietnia) zdobywająci Brześćskłaniając Kujawskido ipoddania zajmującInowrocław (26 kwietnia Inowrocław, który się poddał)<ref name=":0" />. Krzyżacy opanowali też [[Gniewkowo]] i Kruszwicę. Jako ostatnia po długiej obronie poddała się Krzyżakom [[Pakość]], która skapitulowała 12 lipca 1332 roku<ref name=":0" />. W lipcu całe Kujawy znajdowały się już pod kontrolą krzyżacką. W odpowiedzi na to Łokietek, wsparty przez Węgrów, uderzył 15 sierpnia przez Mazowsze na komturięziemię chełmskąchełmińską, ale jego wojska znalazły się w okrążeniu i rozpoczęto mediacje przy udziale [[Legat papieski|legata papieskiego]] [[Piotr z Alwerni|Piotra z Alwerni]] zakończone rozejmem.
 
== Rokowania pokojowe ==
Rozejm z sierpnia 1332 miał obowiązywać do maja[[Zielone Świątki|Zielonych Świątek]] w maju 1333 roku, następnego.jednak Jegojego końca nie doczekał już król Władysław Łokietek, który zmarł 2 marca 1333. Krótko przed swoją koronacją odbytą 25 kwietnia przyszły król [[Kazimierz III Wielki]] przedłużył rozejm o rok, a następnie jeszcze dwukrotnie o kolejne lata. Zdecydował się też liczyć na wsparcie papieża, a nie na mediacje pokojowe ze strony Węgier i Czech.
 
Z uwagi na wielostronność konfliktu i zmieniającą się sytuację polityczną w [[Europa Środkowo-Wschodnia|Europie Środkowo-Wschodniej]] (m.in. spory Luksemburgów o [[Karyntia|Karyntię]] z [[Habsburgowie|Habsburgami]] i [[Wittelsbachowie|Wittelsbachami]]; problem dziedziczenia Rusi Halickiej po [[Bolesław Jerzy II|Jerzym II]] i zbliżenie polsko-[[Brandenburgia|brandenburskie]]) negocjacje w sprawie zawarcia pokoju przedłużyły się. W tym czasie zawarto kilka układów dwu- i kilkustronnych, które porządkowały kwestie, które tylko w pewnym stopniu miały wpływ na wojnę.