Chanat Krymski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Historia: drobne merytoryczne |
→Historia: drobne merytoryczne |
||
Linia 86:
Mimo prymitywnej gospodarki, Krym przeżywał w XVII wieku okres rozkwitu politycznego. Datuje się to od 1637 roku, kiedy to pokonano najgroźniejszego rywala pośród Tatarów, czyli [[Orda budziacka|ordę budziacką]]. Następstwem tego zwycięstwa było uznanie Chanatu Krymskiego jako zwierzchnika przez wszystkie inne ordy. Drugim ważnym czynnikiem były reformy wezyra [[Sefer Gazi aga|Sefera Gazi agi]]. Ukrócały tendencje decentralistyczne możnowładców tatarskich i jednocześnie wzmacniały władzę centralną<ref name="powszechna_XVII">[[Zbigniew Wójcik (historyk)|Zbigniew Wójcik]], ''Historia powszechna. Wiek XVI–XVII'', PWN, Warszawa 1968, s. 441.</ref>.
W latach 40. XVII wieku [[Władysław IV Waza|Władysław IV]] wraz z najbliższymi współpracownikami (kanclerz [[Jerzy Ossoliński]], hetman [[Stanisław Koniecpolski]]) planował wojnę Rzeczypospolitej przeciw Chanatowi, której celem miała być jego likwidacja. W planowanej wojnie istotną rolę mieli odegrać [[Kozacy zaporoscy]] i [[Carstwo Moskiewskie|Carstwo Rosyjskie]], z którym zawarto układ sojuszniczy. Fiasko planów wojennych króla w wyniku sprzeciwu [[Sejm walny I Rzeczypospolitej|sejmu]] było jedną z przyczyn wybuchu [[Powstanie Chmielnickiego|powstania kozackiego]] przeciw Rzeczypospolitej, zaś ujawnienie przez [[Bohdan Chmielnicki|Bohdana Chmielnickiego]] chanowi [[Islam III Girej|Islamowi III Girejowi]] posiadanych dokumentów przygotowań do wojny – motywem poparcia [[powstanie Chmielnickiego|powstania Chmielnickiego]] przez chana. Było to trwające w latach 1648–1654 przymierze Chanatu z dotychczasowym śmiertelnym wrogiem – [[Kozacy zaporoscy|Kozaczyzną Zaporoską]], skierowane przeciw Rzeczypospolitej. Doprowadziło to w [[1649]] roku do najazdu tatarskiego chana [[Islam III Girej|Islama III Gireja]], podczas którego razem z Kozakami obległ Polaków [[Obrona Zbaraża|pod Zbarażem]] i osaczył wojska koronne i króla Jana Kazimierza [[Bitwa pod Zborowem|podczas przeprawy pod Zborowem]], a następnie kolejnego najazdu w 1651 roku zakończonego [[Bitwa pod Beresteczkiem|bitwą pod Beresteczkiem]], polską klęską [[Bitwa pod Batohem|pod Batohem]] w roku 1652 oraz korzystnym rozejmem dla Tatarów [[Bitwa pod Żwańcem|pod Żwańcem]] w grudniu 1653 roku.
W obliczu podporządkowania [[Hetmanat]]u [[Carstwo Moskiewskie|Carstwu Rosyjskiemu]] w [[ugoda perejasławska|ugodzie perejasławskiej]] (1654), chcąc utrzymać korzystną dla Chanatu równowagę sił jego sąsiadów, Islam III Girej zawarł trwający do 1667 sojusz z [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzecząpospolitą]], skierowany przeciw Rosji i podporządkowanemu jej od 1654 Hetmanatowi, a od [[Unia hadziacka|unii hadziackiej]] (1658) tylko przeciwko Rosji (wobec związania Hetmanatu z Rzecząpospolitą). W 1655 wojska tatarskie wzięły udział po stronie Rzeczypospolitej w [[Bitwa pod Ochmatowem (1655)|bitwie pod Ochmatowem]] przeciw połączonym siłom moskiewsko-kozackim. W czasie [[Potop szwedzki|potopu szwedzkiego]] sojuszniczy kontyngent tatarski, którym dowodził [[Subchan Gazi aga]], również wziął udział w walkach po stronie polskiej. Tatarzy uczestniczyli w [[Bitwa pod Prostkami|bitwie pod Prostkami]] i w rozbiciu najazdu wojsk siedmiogrodzkich [[Jerzy II Rakoczy|Jerzego II Rakoczego]]. Po unii hadziackiej wojsko tatarskie uczestniczyło w rozbiciu armii rosyjskiej w [[Bitwa pod Konotopem|bitwie pod Konotopem]] (1659) przez połączone siły kozacko-polsko-tatarskie.
| |||