Poznań: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Laja413 (dyskusja | edycje)
Nie podano opisu zmian
Znaczniki: VisualEditor Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
Adm02 (dyskusja | edycje)
Uzupełnienia.
Linia 42:
Miasto jest istotnym węzłem drogowym i [[Transport kolejowy w Poznaniu|kolejowym]], funkcjonuje tu również [[Port lotniczy Poznań-Ławica|międzynarodowy port lotniczy Poznań-Ławica]]. Poznań jest ośrodkiem [[Poznański Okręg Przemysłowy|przemysłu]], [[Handel i usługi w Poznaniu po 1989 roku|handlu]], [[Logistyka|logistyki]] i [[Turystyka|turystyki]]. Funkcjonują tu [[Międzynarodowe Targi Poznańskie]] – największe i najstarsze [[Targi|centrum wystawiennicze]] w Polsce{{r|mtp-o-firmie}}. Poznań to ośrodek akademicki, naukowy i kulturalny. W 25 szkołach wyższych studiuje ponad 110 tys. osób{{r|ssgpoznań2014}}<ref name=":0" />. Działają tu m.in.: opera, filharmonia, balet, teatry, kina, muzea, galerie sztuki, orkiestry i zespoły folklorystyczne{{r|kultura}}. Poznań jest siedzibą m.in.: Chóru Stuligrosza, Instytutu Zachodniego oraz najwyższego taktycznego dowództwa [[United States Army|US Army]] w Europie<ref>{{Cytuj | url=https://www.defence24.pl/poznan-siedziba-najwyzszego-taktycznego-dowodztwa-us-army-w-europie | tytuł=Poznań siedzibą najwyższego taktycznego dowództwa US Army w Europie - Defence24<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.defence24.pl | data dostępu=2020-01-15}}</ref>. W podpoznańskim obserwatorium astrogeodynamicznym, jako jedynym w Polsce, współtworzy się europejski system lokalizacyjny [[Galileo (system nawigacyjny)|Galileo]]<ref>http://www.pan.poznan.pl/doc/artykul_jubileuszowy.pdf</ref>.
 
Poznań był jednym z ośrodków stołecznych i religijnych państwa [[Piastowie|Piastów]] w X i XI wieku, w przeszłości pełnił funkcję [[Stolica Polski|siedziby]] [[Władcy Polski|władców Polski]]{{r|palatium}}, był też jedną z najbardziej rozwiniętych twierdz w ówczesnej Polsce{{odn|Thietmar von Merseburg|1889|s=276}}. Poznań był też stolicą Polski w latach 1290–1296<ref>KDW, t. I, nr 494.</ref>. Jest jednym z [[Najstarsze lokacje miast w Polsce na prawie niemieckim|najstarszych lokowanych miast w Polsce]] – nadanie [[Prawa miejskie|praw miejskich]] w 1253 r. Miasto posiadało prawo do czynnego uczestnictwa w akcie [[Wolna elekcja|wyboru króla]]<ref>Polska Encyklopedia Szlachecka, t. I, Warszawa 1935, s. 42.</ref>. W poznańskiej [[Bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu|katedrze]] znajduje się symboliczny grobowiec pierwszych władców Polski – [[Mieszko I|Mieszka I]] oraz [[Bolesław I Chrobry|Bolesława I Chrobrego]]. Na wyspie [[Ostrów Tumski w Poznaniu|Ostrów Tumski]] mieści się siedziba kurii [[Archidiecezja poznańska|archidiecezji poznańskiej]] – najstarszej w Polsce<ref>[[Łacina|łac]]. pierwsza siedziba biskupów Polski – napis umieszczony nad głównym wejściem [[Bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu|Archikatedry w Poznaniu]].</ref>, mieściła się tu także druga najstarsza uczelnia wyższa w Polsce<ref>Władysław Pniewski, Akademja Poznańska, Poznań 1919, s. 3.</ref>. Stolica Wielkopolski była jednym z [[Miasto królewskie|miast królewskich]] [[Korona Królestwa Polskiego|Korony Królestwa Polskiego]]. Miejsce obrad [[Sejmik elekcyjny|sejmików elekcyjnych]] [[Województwo poznańskie (I Rzeczpospolita)|województwa poznańskiego]] od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku<ref>Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 29.</ref>. Pod Poznaniem miały miejsce [[popis]]y szlachty województwa poznańskiego I Rzeczypospolitej<ref>Antoni Sozański, ''Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648–1772)'', Kraków 1889, s. 6.</ref>. W 2008 r. [[Historyczny zespół miasta Poznania|zespół najstarszych dzielnic miasta]] uznano za [[pomnik historii]]{{r|pomnik historii}}.
 
Z Poznaniem związanych jest 5 powstań wielkopolskich: [[powstanie wielkopolskie 1794 roku|z 1794 r.]], [[powstanie wielkopolskie 1806 roku|z 1806 r.]], [[powstanie wielkopolskie 1846 roku|z 1846 r.]], [[powstanie wielkopolskie 1848 roku|z 1848 r.]] oraz [[Powstanie wielkopolskie|z lat 1918–1919]]. Dwa z nich (z 1806 r. i z lat 1918-1919) zakończyły się pełnym zwycięstwem Polaków i są zaliczane obok [[Powstanie sejneńskie|powstania sejneńskiego z 1919 r.]] oraz dwóch powstań śląskich [[II powstanie śląskie|z 1920 r.]] i [[III powstanie śląskie|z 1921 r.]] do pięciu zwycięskich powstań narodowych w historii [[Polska|Polski]]. Zwycięstwo z 1806 r. miało bezpośredni wpływ na powstanie [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]], natomiast o okresie pomiędzy zwycięskimi powstaniami wielkopolskimi opowiada serial: ''Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy''<ref>{{Cytuj | url=http://www.filmpolski.pl/fp/index.php?film=123487 | tytuł=Filmpolski.Pl - Najdłuższa Wojna Nowoczesnej Europy<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.filmpolski.pl | język=pl | data dostępu=2020-02-29}}</ref>. Na mocy podpisanego w tym samym roku w Poznaniu [[Pokój w Poznaniu|pokoju]] Saksonia stała się królestwem<ref>http://www.documentarchiv.de/nzjh/1806/rheinbund_akzessionsvertrag-kftm-sachsen.html</ref>.
 
14 Wielkopolska Dywizja Piechoty z Poznania za walkę w wojnie polsko-bolszewickiej otrzymała order Virtuti Militari<ref>{{Cytuj | url=https://opinie.wp.pl/powstancy-wielkopolscy-w-wojnie-polsko-bolszewickiej-ukraincy-nazywali-ich-rogatymi-diablami-6126038606866049a | tytuł=Powstańcy Wielkopolscy w wojnie polsko-bolszewickiej. Ukraińcy nazywali ich "rogatymi diabłami" - WP Opinie<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=opinie.wp.pl | język=pl | data dostępu=2020-01-15}}</ref>. Dzięki pracom poznańskich [[kryptologia|kryptologów]] rozpracowano [[szyfr]] [[Niemcy|niemieckiej]] maszyny [[szyfr]]ującej [[Enigma]]<ref>Włodzimierz Braniecki, ''Enigmatyczna bryła'' (rozmowa z twórcą pomnika), w: ''[[Głos Wielkopolski]]'', 14.1.2008, s.16</ref>. W Poznaniu miało też miejsce pierwsze i jedyne [[Poznański Czerwiec|powstanie]]<ref name="Eisler">{{cytuj książkę |autor=Jerzy Eisler |tytuł=Polskie miesiące, czyli kryzys(y) w PRL |url=http://pamiec.pl/pa/biblioteka-cyfrowa/publikacje/9929,Jerzy-Eisler-Polskie-miesiace-czyli-kryzysy-w-PRL.html |rok=2008 |isbn=9788376290195 |wydanie=EPUB |rozdział=Czerwiec 1956 roku}}</ref> okresu [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] ([[Poznański Czerwiec|Poznański Czerwiec 1956]]), który był główną przyczyną [[powstanie węgierskie 1956|Powstania węgierskiego 1956]].