|
=== Efez chrześcijański ===
WJuż w [[I wiek]]u do Efezu dotarła wiara [[wczesne chrześcijaństwo|wiara chrześcijańska]]. [[Paweł z Tarsu|Św. Paweł]], podczas swoich podróży misjonarskich, najprawdopodobniej trzykrotnie gościł tu i nauczał. Podobno najdłużej przebywał w mieście w latach [[55]] – [[58]] n.e. (przez około 2,5 roku). Rosnąca liczba osób przyjmujących nową wiarę spowodowała zmniejszenie zamówień związanych z kwitnącym na tym terenie kultem Artemidy. Nie spodobało się to rzemieślnikom, którzy podburzeni przez [[Demetriusz (postać biblijna)|Demetriusza]] urządzili manifestację w teatrze podczas głoszenia nauk przez św. Pawła. Tłum, wykrzykujący hasło ''Artemida z Efezu jest wielka!'', wzbudził zamęt w teatrze i porwał tam kilku towarzyszy św.współpracowników Pawła. Po tych wydarzeniach św. Paweł opuścił Efez (Dzieje Apostolskie 19,8-20,1). [[Chrześcijaństwo]] w Efezie jednak przetrwało. Do gminy chrześcijańskiej św. Paweł skierował jeden swój [[list do Efezjan]]. Drugi list do Efezjan znajdujemy w [[Apokalipsa świętego Jana|Apokalipsie św. Jana]] (<ref>{{Biblia|księga=Ap |rozdział=2,|wersety=1-7)}}</ref>. Po edykcie cesarza [[Teodozjusz I Wielki|Teodozjusza]] z [[381]] r.roku zamknięto świątynię Artemidy, a chrześcijaństwo stało się religią dominującą.
Z Efezem jest związana postać [[Jan Ewangelista|św. Jana Ewangelisty]], który zgodnie z tradycją tu przeżył ostatnie trzy lata życia i napisał swoją Ewangelię. Św. Jan osiedlił się w Efezie wraz z matką Jezusa [[Dziewictwo MariiMaria z Nazaretu|Maryją]], którą sprowadził, zdaniem niektórych badaczy{{według kogo}}, wraz ze św. Pawłem do Azji Mniejszej z [[Jerozolima|Jerozolimy]]. Wyjazd prawdopodobnie był spowodowany nasilającymi się prześladowaniami chrześcijan żyjących w tym mieście w latach 37 – 4537–45. Na wzgórzu Coressus, w powyżej ruin Efezu, znajduje się niewielka kapliczka wybudowana na fundamentach domu, w którym, zgodnie z legendą, zamieszkała Maria ([[Dom Marii Dziewicy]]).
W II w.wieku biskupem Efezu był [[Polikrates z Efezu|Polikrates]] (ok. 130 – 196130–196), który wszedł w spór z [[Biskup Rzymu|biskupem Rzymu]] [[Wiktor I|Wiktorem]] na temat sposobu świętowania [[Wielkanoc]]y. Kościół w Efezie, podobnie jak inne kościoły lokalne w [[Azja Mniejsza|Azji mniejszej]], np. w [[Sardes]] (por. [[Homilia paschalna]] biskupa [[Meliton z Sardes|Melitona]]), kontynuował tradycję nadaną przez św. Jana Ewangelistę celebrowaniaobchodzenia świąt paschalnych w ten sam dzień co ''[[Pesach]]'' Żydów, czyli 14 dnia miesiąca ''nisan''. Akcentowano śmierć Chrystusa. Rzym opowiedział się za tradycją [[Prawosławny patriarchat aleksandryjski|aleksandryjską]] świętowania w niedzielę po passze żydowskiej, akcentującą bardziej [[Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa|zmartwychwstanie]]. Spór załagodził [[Ireneusz z Lyonu]] (†202), uczeń [[Polikarp ze Smyrny|Polikarpa]]{{odn|Cantalamessa|1998| s=112-115112–115}}.
W [[III wiek]]u Efezu nie ominęły najazdy Gotów, którzy złupili je w [[263]] rroku. Później Efez już nie odzyskał swojej świetności.
Zniszczenia spowodowane najazdem Gotów oraz coraz silniejsze zamulanie się ujścia rzeki zapoczątkowały stopniowy upadek miasta. Morze odsuwało się coraz dalej a wąski kanał, który łączył je z portem w czasach [[Cesarstwo Bizantyńskie|bizantyjskich]] już nie nadawał się do użytku. Bez dostępu do morza miasto straciło swoje znaczenie jako ośrodek handlowy a na skutek zabagnienia portu miasto stało się miejscem niezdrowym ([[malaria]]). W [[VI wiek]]u mieszkańcy przenieśli się na pobliskie wzgórze Ayasuluk. Dzisiaj w tym miejscu znajduje się miasto [[Selçuk]]. Materiał naniesiony przez rzekę Kaystros powiększył dolinę o około 5,0 km w stosunku do położenia linii brzegowej w czasach rozkwitu starożytnego miasta.
Miasto było częściowo zburzone przez trzęsienia ziemi, drugidrugie miało miejsce w 614 r.
Do pamiątek z okresu chrześcijaństwa należą: [[Jaskinia Siedmiu Śpiących]] na wzgórzu Pion oraz ruiny [[Bazylika św. Jana (Efez)|bazyliki św. Jana]] w Selçuk.
Efez był częścią cesarstwa[[Cesarstwo bizantyjskiegoBizantyńskie|Cesarstwa bizantyńskiego]] w okresie od 395 do 1071 rroku.
=== Sobór efeski 431 roku ===
| 