Wikipedia

Maria Tudor (księżniczka): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Władca infobox}}
Nie podano opisu zmian
Znacznik: Wycofane
Linia 1:
{{Inne znaczenia|księżniczkikrólowej Anglii, siostrycórki Henryka VIII|[[Maria I Tudor (księżniczka)|Maria I Tudor – królowasiostra AngliiHenryka VIII]]}}
{{Władca infobox
|władca = Maria TudorI
|imiona =
|grafika = 1496Anthonis MaryMor Tudor001.jpg
|opis grafiki =
|herb = ArmsCoat of Mary TudorArms of Brittany, Queen ofEngland France(1554-1558).svg
|opis herbu =
|faksymile = Mary I Signature.svg
|opis faksymile =
|dewiza =
|1. tytuł = [[FrancuskieWładcy królowe i cesarzoweAnglii|królowa FrancjiAnglii]]
|1. sukcesja =
|1. od = [[919 październikalipca]] [[15141553]]
|1. do = [[117 stycznialistopada]] [[15151558]]
|1. jakokoronacja = 1 października = żona1553
|1. kogo poprzednik = [[LudwikJane XIIGrey|LudwikaJoanna XIII]]
|1. koronacjanastępca = [[Elżbieta I Tudor|Elżbieta I]]
|12. poprzedniktytuł = [[AnnaKrólestwo Neapolu|Królowa BretońskaNeapolu]]
|12. następcaod = [[Klaudia25 Walezjuszkalipca]] [[1554]]
|2. tytułdo = księżna[[17 listopada]] Suffolk[[1558]]
|2. od = [[13 maja]] [[1515]]
|2. do = [[25 czerwca]] [[1533]]
|2. jako = żona
|2. kogo = [[CharlesFilip BrandonII (1. książę Suffolk)Habsburg|KarolaFilipa BrandonaII]]
|2. koronacja =
|2. poprzednik = Anna[[Izabela BrownePortugalska (żona Karola V)|Izabela Portugalska]]
|2. następca = Katarzyna[[Elżbieta WilloughbyWalezjuszka]]
|3. tytuł = [[Hiszpańskie królowe|królowa Hiszpanii]]
|3. od = 16 stycznia 1556
|3. do = 17 listopada 1558
|3. jako = żona
|3. kogo = [[Filip II Habsburg|Filipa II]]
|3. koronacja =
|3. poprzednik = [[Izabela Portugalska (żona Karola V)|Izabela Portugalska]]
|3. następca = [[Elżbieta Walezjuszka]]
|dynastia = [[Tudorowie]]
|data urodzenia = [[18 marca]]lutego [[1496]]1516
|miejsce urodzenia = [[Royal Borough of Greenwich|Greenwich]]
|data śmierci = [[2517 czerwca]]listopada [[1533]]1558
|miejsce śmierci = [[SuffolkLondyn]]
|przyczyna śmierci =
|miejsce spoczynku = [[Opactwo Westminsterskie]]
|data pogrzebu = [[22 lipca]] [[1533]]
|ojciec = [[Henryk VIII Tudor|Henryk VIII]]
|miejsce spoczynku = Kościół Św. Marii w [[Bury St Edmunds]]
|ojciecmatka = [[Henryk VIIKatarzyna TudorAragońska]]
|matka rodzeństwo = [[Elżbieta York]]
|rodzeństwo = [[Artur Tudor]], [[Małgorzata Tudor]], [[Henryk VIII Tudor]], [[Edmund Tudor (książę Somerset)|Edmund Tudor]], [[Edward Tudor (syn Henryka VII)|Edward Tudor]]
|1. związek = mąż
|1. związek z = [[LudwikFilip XIIII Habsburg|Filip II]]
|1. związek od = [[14 października]] [[1514]]
|1. związek do = [[1 stycznia]] [[1515]]
|1. dzieci =
|2. związek = mąż
|2. związek z = [[Charles Brandon (1. książę Suffolk)|Karol Brandon]]
|2. związek od = [[3 marca]] [[1515]]
|2. związek do = [[25 czerwca]] [[1533]]
|2. dzieci = [[Frances Brandon|Franciszka Brandon]],<br />[[Eleanor Brandon|Eleonora Brandon]],<br />Henryk Brandon,<br />Henryk Brandon, 1. hrabia Lincoln
|moneta =
|opis monety =
|odznaczenia = {{order|OP}}
|commons = Category:Mary Tudor, QueenI of FranceEngland
|wikiźródła =
|wikicytaty = Maria I Tudor
}}
'''Maria I Tudor''' (ur. [[18 lutego]] [[1516]] w [[Royal Borough of Greenwich|Greenwich]], zm. [[17 listopada]] [[1558]] w [[Londyn]]ie), zwana '''Krwawą Marią''' (''Bloody Mary'') – [[Angielskie królowe|królowa Anglii]] w latach 1553–1558, wcześniej księżniczka angielska, [[Hiszpańskie królowe|królowa Hiszpanii]] w latach 1556–1558, córka króla Anglii [[Henryk VIII Tudor|Henryka VIII Tudora]] i jego pierwszej żony, królowej [[Katarzyna Aragońska|Katarzyny Aragońskiej]], wdowy po starszym bracie Henryka, [[Artur Tudor|Arturze Tudorze]], córki [[Ferdynand Aragoński|Ferdynanda II Katolickiego]], [[Władcy Aragonii|króla Aragonii]], i [[Izabela I Katolicka|Izabeli I Katolickiej]], [[Władcy Kastylii|królowej Kastylii]]. Maria była starszą siostrą króla [[Edward VI Tudor|Edwarda VI]] i królowej [[Elżbieta I Tudor|Elżbiety I]], ale każde z rodzeństwa miało inną matkę.
'''Maria Tudor zwana ''Różą Tudorów''''' (ur. [[18 marca]] [[1496]], zm. [[25 czerwca]] [[1533]]) – królewna angielska, [[Francuskie królowe i cesarzowe|królowa Francji]] w latach 1514-1515 jako trzecia żona [[Ludwik XII|Ludwika XII Walezjusza]], księżna Suffolk od 1515 r. jako żona [[Charles Brandon (1. książę Suffolk)|Karola Brandona]]. Była najmłodszym dzieckiem (które przeżyło więcej niż rok) króla [[Henryk VII Tudor|Henryka VII]] i [[Elżbieta York|Elżbiety York]].
 
== ŻyciorysDzieciństwo ==
Jej ojciec [[Henryk VIII Tudor|Henryk VIII]] był drugim synem [[Henryk VII Tudor|Henryka VII Tudora]], który był królem Anglii w latach 1485-1509 po pokonaniu [[Ryszard III York|Ryszarda III]] w [[Bitwa pod Bosworth|bitwie pod Bosworth]]. Matką Marii była [[Katarzyna Aragońska]], najmłodsza córka [[Ferdynand Aragoński|Ferdynanda Aragońskiego]] i [[Izabela I Katolicka|Izabeli Kastylijskiej]], władców Hiszpanii określanych mianem "pary złączonej w potęgę"{{Odn|Porter|2013|s=13}}. Katarzyna Aragońska w latach 1501-1502 była żoną [[Artur Tudor|Artura Tudora]], starszego brata Henryka VIII Tudora.
=== Rodzina i pochodzenie ===
Urodziła się 18 marca 1496 r. jako córka [[Henryk VII Tudor|Henryka VII Tudora]] i [[Elżbieta York|Elżbiety York]]. Małżeństwo jej rodziców zostało zawarte w 1486 r. i stanowiło zwieńczenie [[Wojna Dwóch Róż|Wojny Dwóch Róż]]. Ze strony ojca była wnuczką [[Edmund Tudor (1. hrabia Richmond)|Edmunda Tudora]] oraz [[Małgorzata Beaufort|Małgorzaty Beaufort]], natomiast ze strony matki jej dziadkami byli król Anglii [[Edward IV York]] i [[Elżbieta Woodville]].
 
Urodziła się w poniedziałek 18 lutego 1516 r. Przed jej matką zatajono fakt o śmierci [[Ferdynand Aragoński|Ferdynanda Aragońskiego]], aby w spokoju mogła oczekiwać porodu{{Odn|Porter|2013|s=7}}. Imię otrzymała po młodszej siostrze swego ojca, [[Maria Tudor (księżniczka)|Marii Tudor]] - królowej Francji w latach 1514-1515 i księżnej Suffolk{{Odn|Porter|2013|s=10}}. 20 lutego 1516 r. odbył się jej chrzest, na którym zgodnie z tradycją nie pojawili się jej rodzice. Matkami chrzestnymi Marii były: Katarzyna York (siostra królowej [[Elżbieta York|Elżbiety York]], babki Marii), [[Małgorzata Pole]] (córka [[Jerzy Plantagenet, książę Clarence|Jerzego Plantageneta]], kuzynka [[Elżbieta York|Elżbiety York]]) oraz Agnes Tilney, księżna Norfolk{{Odn|Porter|2013|s=15-16}}. Jednym z jej ojców chrzestnych był kardynał [[Thomas Wolsey]], [[York Minster|arcybiskup Yorku]] i [[lord kanclerz]], człowiek, który sprawował faktyczną władzę w Anglii. Taki wybór rodziców chrzestnych miał przypomnieć o tym, iż Maria jest dziedziczką zarówno Yorków jak i Lancasterów. Od czasu ślubu jej matki z pierwszym mężem żadna publiczna ceremonia w Anglii nie przyciągnęła tak wielu arystokratów{{Odn|Porter|2013|s=15-16}}.
Miała kilkoro rodzeństwa, jednak dzieciństwo przeżyli tylko jej dwaj starsi bracia: [[Artur Tudor|Artur]], który zmarł w 1502 r. i [[Henryk VIII Tudor]] oraz siostra [[Małgorzata Tudor|Małgorzata.]] Maria dużo czasu spędzała z [[Henryk VIII Tudor|młodszym bratem]] i wdową po Arturze [[Katarzyna Aragońska|Katarzyną Aragońską]]<ref>{{Cytuj |autor = Antonia Fraser |tytuł = Sześć żon Henryka VIII |data = 1996 |isbn = 83-7129-961-3 |s = 55}}</ref>.
 
Była nad wiek rozwiniętym, ale bardzo chorowitym dzieckiem, miała słaby wzrok i cierpiała na częste bóle głowy. Niektórzy uczeni dopatrują się u niej [[Kiła wrodzona|kiły wrodzonej]]. Henryk VIII był bardzo zapatrzony w córkę i często przechwalał się, że ta dziewczyna nigdy nie płacze (''This girl never cries'').
Matka Marii zmarła przy porodzie w 1503 r.<ref>{{Cytuj |autor = Antonia Fraser |tytuł = Sześć żon Henryka VIII |data = 1996 |isbn = 83-7129-961-3 |s = 45}}</ref>
 
Ojciec dał Marii własny dwór w [[Ludlow (Shropshire)|Ludlow]], na pograniczu z [[Walia|Walią]]. Księżniczka otrzymała wiele prerogatyw właściwych [[Książę Walii|księciu Walii]], choć nigdy nie uzyskała takiego tytułu. Edukacją Marii zajmował się Hiszpan Juan Luiz Vives, który uczył Marię łaciny, greki, muzyki i fizyki. Maria nauczyła się również grać na [[klawesyn]]ie.
Po śmierci jej ojca w 1509 r. tron objął [[Henryk VIII Tudor]].
 
Kiedy Maria była jeszcze niemowlęciem, Henryk VIII począł rozglądać się za kandydatami do jej ręki. W 1518 księżniczka została przyrzeczona delfinowi [[Franciszek III Bretoński|Franciszkowi Bretońskiemu]] (Walezjuszowi), najstarszemu synowi króla Francji [[Franciszek I Walezjusz|Franciszka I]]. Projekt tego małżeństwa upadł w 1521. Rok później pojawił się projekt ślubu Marii z [[Karol V Habsburg|Karolem V Habsburgiem]], jej ciotecznym bratem, [[Władcy Niemiec|cesarzem rzymskim]] i królem Hiszpanii. By podpisać traktat przeciwko królowi Francji oraz zobaczyć swą przyszłą żonę, cesarz przybył do Anglii. Wkrótce jednak i ten pomysł upadł. W 1526 Maria została wysłana do Walii jako przewodnicząca Rady Walii i Marchii (Council of Wales and the Marches).
=== Królowa Francji ===
9 października 1514 r. w [[Abbeville (Francja)|Abbeville]] w wieku 18 lat Maria poślubiła króla Francji [[Ludwik XII|Ludwika XII]]. Pan młody miał 52 lata i było to jego trzecie małżeństwo<ref name=":3">{{Cytuj |autor = Antonia Fraser |tytuł = Sześć żon Henryka VIII |data = 1996 |isbn = 83-7129-961-3 |s = 85}}</ref>. Ludwik zmarł zaledwie trzy miesiące po ślubie 1 stycznia 1515 r.<ref name=":4">{{Cytuj |autor = Antonia Fraser |tytuł = Sześć żon Henryka VIII |data = 1996 |isbn = 83-7129-961-3 |s = 86}}</ref> Pojawiły się plotki, że król zmarł z powodu nadmiernego wykonywania obowiązków małżeńskich<ref name=":2">{{Cytuj |autor = David Starkey |tytuł = Elżbieta I. Walka o tron |data = 2001 |s = 116-117}}</ref>. Maria oświadczyła, że nie chciałaby ponownie wyjść za mąż za kogoś takiego<ref name=":2" />. Małżeństwo było bezpotomne<ref name=":2" />.
 
Tymczasem Henryk wciąż starał się o męskiego dziedzica, ale z biegiem czasu stawało się jasne, że królowa Katarzyna nie będzie już mogła mieć dzieci. Wtedy królowi wpadła w oko [[Anna Boleyn]], siostra jednej z poprzednich kochanek króla, [[Maria Boleyn|Marii Boleyn]]. Król zdecydował się poślubić Annę. Ponieważ rozwód z Katarzyną – ze względu na naukę katolicką o nierozerwalności małżeństwa – był niemożliwy, Henryk próbował uzyskać od papieża [[Klemens VII (papież)|Klemensa VII]] orzeczenie o nieważności ślubu. Powoływał się na fakt, że była ona wcześniej żoną jego starszego brata [[Artur Tudor|Artura]]. Papież był jednak nieugięty, uznając, że nie ma podstaw do uznania [[Prawo kanoniczne|kanonicznej]] nieważności [[sakrament małżeństwa|związku zawartego jako sakrament]]. W tym rozstrzygnięciu wspierał go moralnie siostrzeniec Katarzyny, cesarz Karol V.
Ślub Marii Tudor z francuskim królem oburzył [[Habsburgowie|Habsburgów]], gdyż od 1508 r. królewna była zaręczona z [[Karol V Habsburg|Karolem]], starszym z synów [[Joanna Szalona|Joanny Szalonej]] i [[Filip I Piękny|Filipa Pięknego]], które nigdy nie zostały oficjalnie zerwane<ref name=":3" />.
 
W 1533 Henryk poślubił w sekrecie Annę Boleyn. Niedługo potem arcybiskup Canterbury [[Tomasz Cranmer]] ogłosił unieważnienie małżeństwa Henryka z Katarzyną. Papież unieważnienia nie uznał, co doprowadziło w 1534 do zerwania z Rzymem i powstania [[Anglikanizm|Kościoła anglikańskiego]].
Przed wyruszeniem do Francji król złożył obietnicę siostrze, że drugiego męża będzie mogła wybrać wedle własnego wyboru<ref name=":4" />.
 
Katarzyna utraciła tytuł królowej Anglii i stała się [[Księżne Walii|księżną wdową Walii]]. Maria została uznana za [[nieślubne dziecko|dziecko nieślubne]], usunięta z dworu i wykluczona z sukcesji do tronu. Straciła również królewskie tytuły i stała się lady Marią.
=== Małżeństwo z Karolem Brandonem ===
Po śmierci męża Ludwika XII, owdowiała Maria zdecydowała się powrócić ze swoim dworem do Anglii, gdzie w tajemnicy poślubiła przyjaciela swego brata, [[Charles Brandon (1. książę Suffolk)|Karola Brandona, księcia Suffolk]]<ref name=":4" />. Ślub odbył się w sekrecie i pospiesznie, w dodatku bez zgody i wiedzy [[Henryk VIII Tudor|Henryka VIII Tudora]]<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Linda Porter |tytuł = Maria Tudor. Pierwsza królowa |data = 2013 |isbn = 978-83-89981-57-2 |s = 9-10}}</ref>. Małżeństwo to na krótko zezłościło króla, wybaczył im jednak (po interwencji kardynała [[Thomas Wolsey|Wolsey'a]] i oddaniu przez Marię klejnotów<ref name=":4" />) i zezwolił na oficjalny ślub 13 maja 1515 r.
 
== Młodość ==
Z tego małżeństwa pochodziło czworo dzieci:
Pozbawiona łask i tytułów lady Maria zmuszona została do odprawienia służby, a nawet musiała służyć jako dama dworu swojej młodszej siostry przyrodniej [[Elżbieta I Tudor|Elżbiety]], którą Anna urodziła w 1533. W następnych latach Maria przebywała w [[Hatfield (Hertfordshire)|Hatfield]]. Nie pozwalano jej widywać się z matką, która coraz bardziej podupadała na zdrowiu{{Odn|Starkey|2001|s=31-34}}. [[Katarzyna Aragońska]] zmarła 7 stycznia 1536 r. Henryk VIII na wieść o śmierci byłej żony poczuł ulgę{{Odn|Starkey|2001|s=31-34}}. 9 stycznia 1536 r. wspólnie z Anną Boleyn wystąpili publicznie ubrani na żółto{{Odn|Starkey|2001|s=31-34}}.
* Henryk Brandon (1516<ref name=":5">{{Cytuj |autor = Antonia Fraser |tytuł = Sześć żon Henryka VIII |data = 1996 |isbn = 83-7129-961-3 |s = 91}}</ref>–1522)<ref name="autonazwa1">{{Cytuj |autor = Sarah Bryson |url = https://onthetudortrail.com/Blog/2018/05/10/the-sons-of-charles-brandon/ |tytuł=The Sons of Charles Brandon |opublikowany=onthetudortrail.com |data=10 maja 2018}}</ref>, jego ojcem chrzestnym był król [[Henryk VIII Tudor|Henryk VIII]]<ref name=":5" />,
* [[Frances Brandon|Franciszka Brandon]] (1517–1559), poślubiła Henryka Greya<ref name=":6">{{Cytuj |autor = Antonia Fraser |tytuł = Sześć żon Henryka VIII |data = 1996 |isbn = 83-7129-961-3 |s = 237-238}}</ref>, była matką [[Joanna Grey|Joanny Grey]], zwanej ''dziewięciodniową królową'',
* Eleonora Brandon (1519–1547), żona Henryka Clifforda, hrabiego Cumberland
* Henryk Brandon, 1. hrabia Lincolnu (1522/1523–1 marca&nbsp;1534)<ref name="autonazwa1" /><ref name=":7">{{Cytuj |autor = Antonia Fraser |tytuł = Sześć żon Henryka VIII |data = 1996 |isbn = 83-7129-961-3 |s = 237}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Antonia Fraser |tytuł = Sześć żon Henryka VIII |data = 1996 |isbn = 83-7129-961-3 |s = 133}}</ref>
W marcu 1522 r. brała udział w przedstawieniu dworskim Chateau Vert, gdzie stała na czele dam jako postać uosabiająca Piękno. Obok Marii występowały m.in. obecna kochanka króla [[Maria Boleyn]], jej siostra [[Anna Boleyn]] (przyszła królowa) oraz ich przyszła bratowa [[Jane Parker|Joanna Parker]]<ref>{{Cytuj |autor = Eric Ives |tytuł = Życie i śmierć Anny Boleyn |data = 2012 |isbn = 978-83-89981-51-3 |s = 44}}</ref>.
 
Maria nie uczestniczyła w pogrzebie swojej matki, który odbył się 29 stycznia 1536 r. Najbliższą osobą związaną z rodziną królewską obecną na pogrzebie Katarzyny była kuzynka Marii, [[Frances Brandon|Franciszka Brandon]]{{Odn|Porter|2013|s=122}}.
Mimo ślubu z Karolem Brandonem Marię nadal nazywano francuską królową wdową, być może dla podkreślenia jej wyższej pozycji w opozycji do pochodzenia drugiego męża<ref name=":5" />. Zajmowała ona wysoką pozycję w hierarchii dworu angielskiego - była tuż za królem, królową i ich dziećmi.
 
W dniu pogrzebu Katarzyny [[Anna Boleyn]] poroniła. Po 3 latach małżeństwa, z którego pochodziła tylko [[Elżbieta I Tudor|Elżbieta]], król, który bardzo liczył na syna, był rozczarowany{{Odn|Starkey|2001|s=31-34}}. Nastąpił początek upadku królowej. Na dworze królewskim zaczęto plotkować, iż Anna Boleyn nie jest w stanie donosić żadnej ciąży{{Odn|Starkey|2001|s=31-34}}. W dodatku Henryk VIII zainteresował się dwórką Anny, [[Jane Seymour (królowa)|Joanną Seymour]]{{Odn|Starkey|2001|s=31-34}}. Annę ścięto 19 maja 1536 r. W tym dniu Maria przebywała z Elżbietą w Hunsdon{{Odn|Porter|2013|s=133-134}}.
=== Relacje z bratem ===
[[Henryk VIII Tudor]] uwielbiał swoją siostrę, na jej cześć nazwał swoją córkę, [[Maria I Tudor|Marię I Tudor]]<ref name=":0" />.
 
Brytyjski historyk [[David Starkey]] wysunął teorię, że Maria jako osoba łagodna, pogodziła się z duchem Anny Boleyn tuż po jej śmierci i modliła się, aby Bóg wybaczył jej grzechy{{Odn|Starkey|2001|s=31-34}}. Natomiast autorka biografii Marii Linda Porter przedstawia tezę, że według swoich stronników Maria na wieść o śmierci królowej triumfowała{{Odn|Porter|2013|s=133-134}}.
Relacje między Marią a Henrykiem popsuły się pod koniec lat 20. XVI w., kiedy Maria sprzeciwiła się rozwodowi brata z jego pierwszą żoną, [[Katarzyna Aragońska|Katarzyną Aragońską]]. Maria i Katarzyna znały się już od 1501 r., wtedy bowiem Katarzyna przybyła do Anglii aby poślubić Artura Tudora, najstarszego brata Marii. Obie przez całe życie miały bardzo dobre kontakty<ref name=":0" />.
 
Stosunki Marii i Elżbiety, po śmierci matki uznanej za dziecko nieślubne{{Odn|Porter|2013|s=133-134}}, uległy poprawie. Obie córki Henryka VIII zamieszkały pod wspólnym dachem, wymieniały się podarkami i stały się sobie bardzo bliskie{{Odn|Starkey|2001|s=31-34}}.
Trzymając stronę Katarzyny, Maria ostentacyjnie okazywała niechęć kochance Henryka, Annie Boleyn. W 1532 r. publicznie wyraziła kilka obraźliwych komentarzy na temat romansu swego brata, co wywołało bójkę w prezbiterium [[Opactwo Westminsterskie|opactwa westminsterskiego]] pomiędzy zwolennikami rodziny Boleyn'ów a dworzanami męża Marii i zakończyło się śmiercią jednego z nich<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Eric Ives |tytuł = Życie i śmierć Anny Boleyn |data = 2012 |isbn = 978-83-89981-51-3 |s = 192-193}}</ref>. Po tym wydarzeniu Maria wraz z Karolem wycofali się z życia dworskiego i przenieśli się do swej rezydencji w Oxfordshire<ref name=":1" />.
 
30 maja 1536 r. jej ojciec poślubił Joannę Seymour{{Odn|Porter|2013|s=133-134}}.
Król próbował przekonać Marię do akceptacji swej decyzji o anulowaniu swego dotychczasowego małżeństwa i poślubieniu swojej kochanki, jednak księżna Suffolk konsekwentnie odmawiała uznania [[Anna Boleyn|Anny Boleyn]]<ref name=":1" />. Nie pojawiła się na spotkaniu w [[Calais]], gdzie Henryk VIII oficjalnie zaprezentował królowi Francji [[Franciszek I Walezjusz|Franciszkowi I]] Annę jako swoją przyszłą żonę<ref name=":1" />. Nieobecność Marii była szeroko komentowana<ref name=":1" />.
 
22 czerwca 1536 r. Maria podpisała dokument, w którym m.in. potwierdziła swoje posłuszeństwo wobec rozkazów ojca, uznała go głową kościoła w Anglii oraz zgodziła się z tym, że małżeństwo jej rodziców było kazirodcze oraz nieważne{{Odn|Porter|2013|s=138}}. Maria uczyniła to prawdopodobnie za strachu przed ojcem oraz w nadziei na pojednanie się z nim{{Odn|Porter|2013|s=138}}. Henryka VIII usatysfakcjonowała pokora Marii wyrażona w tym oświadczeniu i 6 lipca 1536 r. po raz pierwszy od 5 lat spotkał się z córką{{Odn|Porter|2013|s=138}}. Towarzyszyła mu [[Jane Seymour (królowa)|Joanna Seymour]]{{Odn|Porter|2013|s=138}}.
Henryk VIII Tudor poślubił Annę w styczniu 1533 r. a 1 czerwca 1533 r. odbyła się jej koronacja, na której nie pojawiła się ani Maria ani jej córka [[Frances Brandon|Franciszka]]<ref>{{Cytuj |autor = Eric Ives |tytuł = Życie i śmierć Anny Boleyn |data = 2012 |isbn = 978-83-89981-51-3 |s = 206}}</ref>.
 
Dla Marii zaczęły się lepsze czasy. 22 grudnia 1536 r. u boku pary królewskiej wzięła udział w pełnej przepychu bożonarodzeniowej procesji{{Odn|Porter|2013|s=138}}. Relacje pomiędzy Marią a jej macochą układały się bardzo dobrze. 15 października 1537 r. odbył się chrzest [[Edward VI Tudor|Edwarda]] (przyszłego króla Edwarda VI), długo wyczekiwanego syna Henryka VIII. Maria została matką chrzestną swojego przyrodniego brata{{Odn|Porter|2013|s=140}}. Joanna Seymour zmarła 9 dni później z powodu krwotoku wewnętrznego{{Odn|Porter|2013|s=143}} lub gorączki popołogowej{{Odn|Starkey|2001|s=31-34}}. W najbliższym czasie Henryk dał Marii własny dwór oraz pozwolił jej przebywać na swoim dworze. Podczas pogrzebu Joanny Seymour Maria pełniła rolę głównej żałobnicy i była na czele konduktu żałobnego{{Odn|Porter|2013|s=143}}. W 1540 roku ojciec ożenił się z [[Anna z Kleve|Anna Kliwijską]], niemiecką księżniczką. Małżeństwo upadło po sześciu miesiącach, ale Anna miała bardzo dobre stosunki z całą rodziną - w tym również z Marią.
=== Śmierć i dziedzictwo ===
Maria zmarła w Westhorpe Hall w [[Suffolk]] w czerwcu 1533 r. po długiej chorobie<ref name=":6" />. Została pochowana w kościele Św. Marii w [[Bury St Edmunds]] w [[Suffolk]].
 
O rękę Marii, mimo iż była ciągle uznawana przez swego ojca za dziecko nieślubne, zabiegali m.in. jej kuzyn [[Ludwik Aviz (książę Beja)|Ludwik Aviz]], [[Filip Wittelsbach (Pfalz-Neuburg)|Filip Wittelsbach]] czy [[Franciszek I Walezjusz|Franciszek I]] w imieniu swego najmłodszego syna Karola{{Odn|Porter|2013|s=152}}. Żaden z mariaży nie doszedł do skutku, bowiem Henryk VIII nie chciał zezwolić córce na wyjazd z kraju{{Odn|Porter|2013|s=152}}.
Karol Brandon kilka tygodni po śmierci Marii poślubił 14-letnią Katarzynę Willoughby, córkę jednej z dwórek Katarzyny Aragońskiej<ref name=":7" />.
 
W 1541 r. odbyła się egzekucja [[Małgorzata Pole|Małgorzaty Pole]], jednej z nielicznych pozostałych przy życiu członków przedstawicieli dynastii Plantagenetów. Maria wieść o śmierci swojej byłej guwernantki przypłaciła ciężką chorobą{{Odn|Porter|2013|s=155}}.
W 1536 r. nastąpił upadek Anny Boleyn. [[Charles Brandon (1. książę Suffolk)|Karol Brandon]] ogłaszał werdykt na procesie skazującym na śmierć brata królowej, [[George Boleyn|Jerzego Boleyna]]<ref>{{Cytuj |autor = Eric Ives |tytuł = Życie i śmierć Anny Boleyn |data = 2012 |isbn = 978-83-89981-51-3 |s = 392}}</ref>.
 
Prawdopodobnie pod koniec 1542 r. do świty Marii dołączyła [[Katarzyna Parr]], która wkrótce owdowiała po raz drugi{{Odn|Porter|2013|s=161}}. Król zaczął częściej odwiedzać córkę, lecz to nie ona była powodem jego odwiedzin tylko właśnie Katarzyna Parr, której matką była jedna z dam dworu Katarzyny Aragońskiej{{Odn|Porter|2013|s=161}}. Tuż po śmierci swego męża Katarzyna otrzymała od króla propozycję małżeństwa, na którą przystała. W lipcu 1543 r. Maria wraz Elżbietą były honorowymi gośćmi na szóstym ślubie swego ojca{{Odn|Starkey|2001|s=39}}.
W 1553 r. podczas kryzysu dynastycznego, po śmierci jedynego bratanka Marii – [[Edward VI Tudor|Edwarda VI]], jej córki i ich potomkowie były brane pod uwagę jako ewentualne przyszłe królowe Anglii. Królową na krótko została wnuczka Marii, [[Joanna Grey]], jednak została obalona po 9 dniach i ścięta z rozkazu bratanicy [[Maria I Tudor|Marii I Tudor]].
 
W 1544 na mocy aktu sukcesyjnego Maria została przywrócona do linii sukcesyjnej i miała zostać królową w wypadku bezpotomnej śmierci Edwarda. 26 czerwca 1544 r. na uczczenie tej uchwały parlamentu król wraz ze swoimi dziećmi zjadł uroczystą kolację w Whitehall, co miało stanowić oficjalne zaprezentowanie wszystkich jego następców{{Odn|Starkey|2001|s=39}}. W tej uroczystości nie wzięła udziału Katarzyna Parr{{Odn|Starkey|2001|s=39}}.
== W kulturze ==
 
* serial [[Dynastia Tudorów]]: postać siostry Henryka VIII pojawia się w 1 sezonie; nosi imię Małgorzata, jednak jej losy są luźno oparte na dziejach Marii Tudor. W rolę królewny wciela się [[Gabrielle Anwar]].
[[Plik:Mary I by Master John.jpg|thumb|240px|alt=Mary as a young woman|Maria jako młoda kobieta w 1544 roku]]
* serial [[Hiszpańska księżniczka]], w pierwszym sezonie postać Marii gra Isla Merrick-Lawless, w drugim – Sai Bennett.
 
Król Henryk VIII zmarł 28 stycznia 1547 r. Maria i Elżbieta w testamencie otrzymały od ojca coroczne wyposażenie w wysokości 3000 funtów oraz 10000 funtów posagu w przypadku ślubu z jakimkolwiek zagranicznym możnowładcą{{Odn|Starkey|2001|s=71}}. Wraz z wstąpieniem na tron [[Edward VI Tudor|Edwarda VI]] Maria ponownie stała się następczynią tronu Anglii.
 
Tomasz Cranmer przeprowadzał tymczasem reformy w duchu protestantyzmu, pogłębiając rozdział Anglii z Kościołem katolickim. Sprzyjał temu nowy władca, który został wychowany w duchu protestanckim, ale utrzymywał bardzo zażyłe stosunki z Marią, gorliwą katoliczką. Król był bardzo słabego zdrowia i kiedy zimą 1552/1553 zachorował na gruźlicę, stało się jasne, że wkrótce czeka Anglię zmiana monarchy. Następną w kolejce do tronu była Maria.
 
== Droga do korony ==
Kiedy Edward umierał, rozpoczął swe intrygi [[John Dudley|Jan Dudley, 1. książę Northumberland]] (regent w czasie małoletniości króla). Postanowił on wprowadzić na tron lady [[Jane Grey|Joannę Grey]], wnuczkę [[Maria Tudor (księżniczka)|Marii Tudor]], młodszej siostry Henryka VIII, którą wcześniej wydał za swojego młodszego syna, [[Guildford Dudley|Guildforda]]. Edward zmienił więc testament swojego ojca i odsunął obie siostry od sukcesji, przekazując tron męskim potomkom lady Joannie, a jej samej tymczasową regencję. Nie o to jednak chodziło Northumberlandowi i Edward jeszcze raz zmienił testament, w którym przekazywał koronę lady Joannie i jej męskim potomkom.
 
Śmierć Edwarda (6 lipca 1553) utrzymywano w tajemnicy przez pewien czas, aby przygotować lady Joannę grunt pod wstąpienie na tron. 10 lipca obwieszczono ludowi śmierć Edwarda VI i zaprezentowano nową królową. Lud nie okazał wielkiego entuzjazmu.
 
Panowanie Joanny Grey trwało dziewięć dni. Ster rządów dzierżył Northumberland i całkowicie ulegający jego woli ojciec Joanny, [[Henry Grey, 1. książę Suffolk|Henryk Grey, 1. książę Suffolk]]. Maria tymczasem udała się do, w większości katolickiego, [[Norfolk (Anglia)|Norfolku]] i została tam obwołana królową. Niezwłocznie ruszyła na Londyn, zyskując powszechne poparcie i pokonując nieliczne siły wierne Joannie. 19 lipca Książę Suffolk zmuszony był zakomunikować swej córce, że przestała być królową. 3 sierpnia Maria, ze swoją siostrą Elżbietą u boku oraz ze swoją byłą macochą Anną Kliwijską, triumfalnie wkroczyła do Londynu.
[[Plik:Mary I. Entry Into London.jpg|thumb|240px|Wjazd Marii do Londynu 3 sierpnia 1553]]
Joanna Grey i jej mąż znaleźli się w [[Tower of London|Tower]]. Do więzienia trafił również książę Suffolk wraz z żoną, ale wkrótce zostali uwolnieni. Książę Northumberland próbował przekonać Marię o swojej katolickiej prawowierności, ale nie uchroniło go to przed szafotem. Wyroki śmierci objęły również paru innych stronników Joanny.
 
[[Plik:Mary1 by Eworth 2.jpg|thumb|240px|alt=Mary in an ornate dress|Portret królowej z 1554 roku, przed ślubem z Filipem]]
 
== Początek rządów. Małżeństwo z Filipem Habsburgiem ==
Pierwszy parlament za rządów Marii anulował unieważnienie małżeństwa rodziców nowej królowej i przywrócił jej status ślubnego dziecka. Następnymi działaniami Marii było wypuszczenie z więzień angielskich katolików, uwięzionych za rządów jej ojca i brata, oraz przywrócenie im dóbr i tytułów. Wśród uwolnionych znalazł się [[Thomas Howard (3. książę Norfolk)|Tomasz Howard, 3. książę Norfolk]].
 
Maria rozpoczęła również zabiegi o zawarcie związku małżeńskiego, by oddalić groźbę odziedziczenia korony przez swoją siostrę Elżbietę, gorliwą protestantkę. Cesarz Karol V zasugerował wówczas Marii ślub ze swoim synem [[Filip II Habsburg|Filipem Hiszpańskim]] (1527–1598), [[Książę Asturii|księciem Asturii]], synem cesarza z małżeństwa z [[Izabela Portugalska (żona Karola V)|Izabelą Portugalską]] (1503–1539), córką króla Portugalii [[Manuel I Szczęśliwy|Manuela I Szczęśliwego]].
 
Wysłany w celu sfinalizowania małżeństwa [[Edward Courtenay, 1 hrabia Devon]] osiągnął cel. 25 lipca 1554 w katedrze w [[Winchester]]ze odbył się ślub Marii i Filipa. Filip przyjął tytuł króla Anglii, a wszystkie dekrety były podpisywane przez oboje małżonków, jako Król i Królowa Anglii, ale realna władza spoczywała w rękach Marii, której pełen tytuł brzmiał wówczas: "z Bożej łaski królowa Anglii, Hiszpanii, Francji, Obojga Sycylii, Jerozolimy i Irlandii, obrończyni wiary, arcyksiężna Austrii, księżna Burgundii, Mediolanu i Brabancji, hrabina Habsburga, Flandrii i Tyrolu"<ref>Tytuł znany m.in. z wielu dokumentów wystawianych przez kancelarię królewską, w tym aktu przeciwko heretykom z 1557 r., aktów parlamentu oraz testamentu królowej. ''A Commission for proceeding against Heretics. Feb. 8, 1557.'', [w:] M. A. Tierney, ''Church history of England, from the commencement of the sixteenth century to the revolution in 1688'', London 1839, t. II, s. CLXII-CLXIII. Agnes Strickland, Elizabeth Strickland, ''Lives of the queens of England, from the Norman conquest'', London 1842, t. V, s. 446.</ref><ref>Oficjalnie Maria po ślubie z Filipem używała wspólnej z nim tytulatury. Jej wariant po wejściu Filipa na tron hiszpański to: ''Filip i Maria z Bożej łaski król i królowa Anglii, Francji, Neapolu, Jerozolimy, Irlandii, Obrońcy Wiary, książęta Hiszpanii i Sycylii, arcyksiążęta Austrii, książęta Mediolanu, Burgundii i Brabancji, hrabiowie Habsburga, Flandrii i Tyrolu'' Waller, Maureen: „Sovereign Ladies: The Six Reigning Queens of England”, St. Martin’s Press, Nowy Jork, s. 106.</ref>.
[[Plik:Portrait of Philip II of Spain by Sofonisba Anguissola - 002b.jpg|thumb|left|240px|Filip II Habsburg, król Hiszpanii, mąż Marii I]]
Poślubienie syna arcykatolickiego króla, znanego z ponurego usposobienia, fanatycznego katolika i wroga [[protestantyzm]]u nie mogło wzbudzić uznania w protestanckiej Anglii. Stąd też wybuchały liczne powstania przeciw Marii. Najpierw zbuntował się książę Suffolk i ponownie ogłosił swoją córkę królową. Bunt został szybko stłumiony, a książę Suffolk dał głowę pod topór. Wkrótce ten sam los spotkał byłą królową Joannę i jej męża. Niedługo później w [[Kent|Kencie]] zbuntował się sir [[Thomas Wyatt (powstaniec)|Tomasz Wyatt]]. Dotarł do Londynu, ale tam został pokonany, pojmany i ścięty. Siostrę Marii, lady Elżbietę, uwięziono w [[Tower of London|Tower]], a po dwóch miesiącach przeniesiono do pałacu [[Woodstock (Oxfordshire)|Woodstock]], ponieważ była podejrzana o współudział w tym spisku.
 
Królowa Maria była zakochana w swoim mężu. Osoba Marii rozczarowała natomiast Filipa. Królowa była o 11 lat starsza od swojego męża i, według niego, mało urodziwa. Po 14 miesiącach Filip opuścił Anglię i wrócił do Hiszpanii. Na dwór angielski powrócił dopiero w marcu 1557 roku już jako [[Władcy Hiszpanii|król Hiszpanii]] (wstąpił na tron po abdykacji swego ojca w 1556) i przebywał tam do lipca. Celem było nakłonienie Marii do wypowiedzenia wojny Francji.
 
[[Plik:Felipe of Spain and MariaTudor.jpg|thumb|240px|alt=Interior scene of the royal couple with Mary seated beneath a coat of arms and Philip stood beside her|Królowa Maria i jej mąż, król Filip]]
 
Po 14 miesiącach pobytu na wyspie Filip opuścił Anglię i wrócił do Hiszpanii. Wtedy z całą mocą rozpoczęły się działania mające przywrócić Anglię na łono Kościoła katolickiego.
 
== Ciąże ==
W listopadzie 1554 roku Maria przestała miesiączkować. Zyskała na wadze i czuła mdłości w godzinach porannych. Cały dwór i lekarze królowej ogłosili, że jest w ciąży. Parlament przyjął ustawę mianującą Filipa regentem w przypadku śmierci Marii w połogu. Niektórzy wątpili w ciążę, więc w ostatnim tygodniu kwietnia 1555 roku Elżbieta została zwolniona z aresztu domowego i wezwana do sądu jako świadek. Zgodnie z relacją Giovanniego Michieliego, ambasadora Wenecji, Filip planował poślubić Elżbietę w przypadku śmierci Marii w połogu, lecz wyraził niedowierzanie w ciążę królowej. Pod koniec kwietnia odbyła się uroczystość dziękczynienia z okazji narodzin królewskiego dziecka Marii, które nigdy się nie narodziło. Po całej Europie rozeszła się fałszywa nowina, że królowa urodziła zdrowe dziecko. Na przełomie maja i czerwca lud zorientował się, że Maria nigdy nie była ciężarna. Susan Clarencieux, przyjaciółka królowej, ujawniła swoje wątpliwości ambasadorowi Francji, Antoine’mu de Noailles, który o wszystkim doniósł królowi francuskiemu. Maria znowu upajała się, że jest w ciąży – aż do lipca 1555 roku, kiedy oznaki ciąży ustąpiły. Nie było żadnego dziecka. W sierpniu 1555 roku, po hańbiącej i fałszywej ciąży, Maria doszła do wniosku, że była to kara boska za tolerancję protestantów (heretyków) w swoim królestwie. Filip opuścił Anglię, by dowodzić wojskami angielsko-hiszpańskimi przeciwko Francji we Flandrii. Maria załamała się i wpadła w głęboką depresję, po której nie mogła się podnieść. Ambasadorowie pisali do swoich władców, że była ''wyjątkowa w miłości'' z mężem. Elżbieta pozostawała na dworze aż do października, najwyraźniej przywrócona do łask.
 
W przypadku braku potomstwa, król małżonek wolał, aby tron odziedziczyła właśnie Elżbieta, gdyż następna w kolejce do tronu, [[Maria I Stuart|Maria Stuart]], [[Władcy Szkocji|królowa Szkotów]], znana była z wrogości do Hiszpanii, a w dodatku zaręczona była z delfinem [[Franciszek II Walezjusz|Franciszkiem Walezjuszem]]. Filip próbował przekonać Marię, że Elżbieta powinna poślubić jego kuzyna, [[Emanuel Filibert|Emanuela Filiberta]], księcia Sabaudii, aby zapewnić katolicką sukcesję i zachować zainteresowanie Habsburgów Anglią, lecz Maria po rozmowie z Elżbietą odmówiła.
 
W 1558 roku Maria znowu ogłosiła, że jest w ciąży, i mianowała swojego męża regentem na czas małoletniości dziecka. Ponownie jednak okazało się, że ciąża była nieprawdziwa. Niektórzy uczeni twierdzą, że Maria cierpiała na [[Rak (choroba)|raka]] lub [[Puchlina wodna (medycyna)|puchlinę wodną]], a objawy choroby uznano za oznaki ciąży.
 
== Próba rekatolicyzacji Anglii ==
Maria, jako gorliwa katoliczka, od razu rozpoczęła zabiegi o powrót Anglii do katolicyzmu. Główna podpora angielskiej reformacji, arcybiskup Canterbury [[Tomasz Cranmer]], został aresztowany i spalony na stosie jako heretyk. Na stanowisko arcybiskupa nominowano katolika, kardynała [[Reginald Pole|Reginalda Pole’a]]. Prześladowania protestantów przybrały na sile. Zginęli, między innymi, [[John Rogers]] (przełożył on Biblię na język angielski), Laurence Saunders, Rowland Taylor i John Hooper ([[Biskupi Gloucester|biskup Gloucester]]). Egzekucje trwały do końca panowania Marii i objęły około [[Męczennicy królowej Marii|300 osób]].
 
W 1557 roku do Anglii powrócił Filip II, który prowadził w tym czasie wojnę z Francją. Przybył nakłonić żonę do wypowiedzenia wojny Francji. Misja króla Hiszpanii zakończyła się sukcesem i Anglia przyłączyła się do wojny, która jednak nie była szczęśliwa dla wyspiarzy. Jej rezultatem była utrata [[Calais]], ostatniej angielskiej posiadłości na kontynencie, zdobytej 7 stycznia 1558 przez księcia [[Franciszek de Guise|Franciszka Gwizjusza]].
 
Maria podejmowała również zakończone niepowodzeniem próby reform społecznych oraz poprawienia kursu monety.
 
== Śmierć i następstwo ==
[[Plik:Elizabeth I of England - coronation portrait.jpg|thumb|240px|Portret koronacyjny Elżbiety I Wielkiej, młodszej siostry Marii]]
Maria zmarła na raka lub puchlinę wodną 17 listopada 1558{{Odn|Whitelock|2019|s=334}}. Jej śmierć zakończyła ostatnią próbę rekatolicyzacji Anglii. Tron objęła jej siostra Elżbieta I, wyznaczona przez Marię na następczynię tronu, ponieważ ta wierzyła, że Elżbieta będzie kontynuować dzieło rekatolicyzacji, niedokończone przez śmierć Marii. Elżbieta była jednak gorliwą protestantką, co ukrywała przed Marią, i przywróciła anglikanizm jako religię panującą. Zmarłą królową zaczęto nazywać Krwawą Marią, a jej panowanie protestanci traktowali jako okres katolickiego terroru na tle spokojnych rządów władców protestanckich.
 
Pogrzeb Marii odbył się w [[Opactwo Westminsterskie|opactwie Westminsterskim]] 14 grudnia 1558 roku (45 lat później w tym samym grobie spoczęła Elżbieta I){{Odn|Whitelock|2019|s=336}}. Jeden z jej następców, [[Jakub I Stuart]], kazał wyryć następujący napis: ''Partners both in Throne and grave, here rest we two sisters, Elisabeth and Mary, in the hope of one resurrection'' („Wspólnie na tronie i w grobie, tu spoczywamy dwie siostry, Elżbieta i Maria, w nadziei wspólnego zmartwychwstania”). Zdanie to bywa przywoływane w religii katolickiej, by zapobiegać nieporozumieniom między katolikami a protestantami. Maria była gorliwą katoliczką, a Elżbieta gorliwą protestantką. Elżbieta starała się, mimo swej wiary, przeprowadzić koronację i pogrzeb w obrządku łacińskim, jako hołd i szacunek na cześć królowej Marii.
 
[[Plik:Mary1 by Eworth 3.jpg|thumb|240px|Królowa Maria I]]
 
== Postać Marii w literaturze i filmie ==
=== Literatura ===
* Aubrey de Vere: ''[[Mary Tudor: An Historical Drama]]'' – sztuka teatralna opublikowana w 1847 roku
* Robert Hugh Benson: ''Dramat Królowej, Powieść o Marii Tudor'', 1907
* trylogia Hildy Lewis z 1973 r. – ''I Am Mary Tudor'', ''Mary the Queen'' i ''Bloody Mary''
* Rosemary Churchill: ''Daughter of Henry VIII'' z 1978 roku
* Carolyn Meyer: ''Mary, Bloody Mary'' z 2001 roku – książka dla dzieci
* Philippa Gregory ''Błazen królowej'', Wydawnictwo Książnica, 2003
* James Dawson ''Wypowiedz jej imię''
 
=== Film ===
* ''Young Bess'' z 1953. W roli Marii wystąpiła Ann Tyrrell.
* ''[[Anna tysiąca dni]]'' (''Anne of the Thousand Days'') z 1969, w reżyserii [[Charles Jarrott|Charlesa Jarrotta]]. W roli Marii wystąpiła Nicola Pagett.
* ''6 żon Henryka VIII'' (''The Six Wives of Henry VIII'') z 1971, w reżyserii Naomi Capod i Johna Glenistera. W roli Marii wystąpiła Alison Frazer.
* ''Królowa Elżbieta'' (''Elizabeth R'') z 1971. W pierwszym odcinku ''Lion’s cub'' Marię zagrała Daphne Slater.
* ''Lady Jane'' z 1985, w reżyserii [[Trevor Nunn|Trevora Nunna]]. W roli Marii wystąpiła Jane Lapotaire.
* ''[[Elizabeth (film)|Elizabeth]]'' z 1998, w reżyserii [[Shekhar Kapur|Shekhara Kapura]]. W roli Marii wystąpiła [[Kathy Burke]].
* ''Henryk VIII'' (''Henry VIII'') z 2003, w reżyserii Pete’a Travisa. W roli Marii wystąpiła Lara Belmont.
* ''[[Dynastia Tudorów]]'', lata 2007–2010. W rolę Marii jako dziecko wcieliła się [[Blathnaid McKeown]], a jako nastolatki i dorosłej kobiety [[Sarah Bolger]].
 
== Drzewo genealogiczne ==
{{Tree|ojciec_ojca=[[Henryk VII Tudor|Henryk VII]]|matka_ojca=[[Elżbieta York]]|ojciec_matki=[[Ferdynand Aragoński]]|matka_matki=[[Izabela I Katolicka|Izabela Kastylijska]]|ojciec=[[Henryk VIII Tudor|Henryk VIII]]|matka=[[Katarzyna Aragońska]]|osoba='''Maria I Tudor'''}}
 
== Zobacz też ==
* [[Krwawa Mary]]
 
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
 
== Linki zewnętrzneBibliografia ==
* [[Paweł Janowski]], ''Maria I Tudor, 1516-1553, królowa Anglii od 3 sierpnia 1553'', [w:] ''Encyklopedia Katolicka'', Lublin 2006, t. XI, kol. 1344-1345.
* [http://tudorhistory.org/people/mary2/ Mary Tudor: Queen of France and Duchess of Suffolk, Tudor History]
* {{cytuj książkę|autor=Charles Phillips |tytuł=The Illustrated Encyclopedia of Royal Britain |inni=John Haywood, Richard G. Wilson (konsult.) |miejsce=New York |wydawca=Metro Books |rok=2011 |isbn=978-1-4351-1835-5}}
{{Francuskie królowe i cesarzowe}}
* {{Cytuj|autor = Hilda Frances Margaret Prescott |tytuł = Mary Tudor: The Spanish Tudor |data = 2003 |isbn = 1-84212-625-3 |wydanie = Rev. ed |inni = Hilda Frances Margaret Prescott |miejsce = London |wydawca = Phoenix |oclc = 51965448 }}
{{cytuj książkę|autor=Anna Whitelock |tytuł=Maria Tudor |miejsce=Warszawa |wydawca=Państwowy Instytut Wydawniczy |rok=2019 |isbn=978-83-06-03571-1}}
*{{Cytuj książkę|autor = David Starkey |tytuł = Elżbieta I. Walka o tron |data = 2001 |s = }}
{{Władcy Anglii}}
*{{Cytuj |autor = Linda Porter |tytuł = Maria Tudor. Pierwsza królowa |data = 2013 |s = 138}}
 
{{Lordowie i królowie Irlandii}}
 
{{Kontrola autorytatywna}}
 
[[Kategoria:Władcy Anglii i Wielkiej Brytanii]]
[[Kategoria:Angielskie królowe]]
[[Kategoria:Hiszpańskie królowe]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Podwiązki]]
[[Kategoria:Tudorowie]]
[[Kategoria:FrancuskieUrodzeni królowew 1516]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1496Uzurpatorzy]]
[[Kategoria:Zmarli w 15331558]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Maria_Tudor_(księżniczka)”