Pastorał: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne redakcyjne |
Harryangel (dyskusja | edycje) ros. Wikipedia |
||
Linia 1:
[[Grafika:Crosiere of arcbishop Arnold II of Isenburg.jpg|thumb|Pastorał łaciński]]
'''Pastorał''' ([[Język łaciński|łac]]. ''baculus pastoralis'', dosł. "kij pasterski" ) to w [[chrześcijaństwo|Kościołach chrześcijańskich]] atrybut [[biskup|biskupów]], [[opat|opatów]] i [[infułatów]] uprzywilejowanych (we wschodnim chrześcijaństwie: [[archimandryta|archimandrytów]]); długa, zdobiona laska o ślimakowato zwiniętym zakończeniu, nazywanym krzywaśnią lub z łac. kurwaturą. Pierwotnie był to po prostu krótki, zakrzywiony kij służący do podpierania się.
W Kościele łacińskim krzywaśń zwija się w formie ślimaka do środka; często też wewnątrz ślimaka znajdują się wyobrażenia świętych.
Od pastorału biskupa wcześniejsza była laska opata. Pierwszym opatem który jej używał, był [[święty Kolumban]] (+615). Odtąd szybko się rozpowszechniała. Poza klasztorem używali jej biskupi, królowie i książęta - jako znaku władzy. Do liturgicznych insygniów biskupa pastorał zalicza się od XI wieku. Od XVI w. biskupi zwyczajowo noszą pastorał krzywaśnią na zewnątrz.▼
Opaci używają pastorału z krzywaśnią osłoniętą przezroczystym welonem, gdyż nie mają władzy ''pro foro externo'', to znaczy poza ściśle określoną wspólnotą (na ogół klasztoru bądź zakonu). Pastorały opatów są znacznie skromniej zdobione, a noszą je oni krzywaśnią do wewnątrz.▼
▲Od pastorału biskupa wcześniejsza była laska opata. Pierwszym opatem który jej używał, był [[święty Kolumban]] (+615). Odtąd szybko się rozpowszechniała. Poza klasztorem używali jej biskupi, królowie i książęta - jako znaku władzy. Do liturgicznych insygniów biskupa pastorał zalicza się od XI wieku.
Pastorał papieski, zwany też "''ferula''", jest zakończony krzyżem.
▲Opaci używają pastorału z krzywaśnią osłoniętą przezroczystym welonem, gdyż nie mają władzy pro foro externo, to znaczy poza ściśle określoną wspólnotą (na ogół klasztoru bądź zakonu).
Biskup może używać pastorału tylko na terenie diecezji, do której jest przypisany. Metropolita - na terenie metropolii. W pozostałych przypadkach muszą na to uzyskać zgodę ordynariusza miejscowego. Kardynał może używać pastorału wszędzie, nie pytając nikogo o zgodę (podobnie jak ze spowiadaniem).
Linia 21:
Dolna część pastorału, ostro zakończona, oznacza troskę pasterza w zachęcaniu, napominaniu, a nawet karceniu.
W dawniejszych czasach biskupi nie używali pastorału w czasie Mszy św. żałobnych, co tłumaczyło się tym, że biskup nie ma władzy nad zmarłymi. Obecnie zasada ta nie wiadomo dlaczego (być może wskutek [[desuetudo]]) nie jest przestrzegana.
==Pastorał w kościołach wschodnich==
W Kościele wschodnim pastorał funkcjonuje w dwóch odmianach:
*'''liturgicznej''' ([[Język grecki|gr]]. ''paterissa'', [[Język cerkiewnosłowiański|słow]]. ''żezł'') - używanej podczas nabożeństw. Jest to długa laska zakończona poprzeczną głowicą zwieńczoną kulą i krzyżem. Pierwotna forma, znana od VI w., miała głowicę w kształcie greckiej litery ''Tau'', z dwoma prostymi ramionami wygiętymi w dół, oszczędnie zdobioną. Obecnie pastorałów o tym kształcie używają zwierzchnicy prawosławnych monasterów ([[Archimandryta|archimandryci]] i [[Ihumen|ihumeni]]). Od XVI-XVII w. głowica pastorału przybiera kształt dwóch węży wyginających się w górę i patrzących na krzyż, co ma wyrażać nakaz [[Jezus Chrystus|Chrystusa]]: ''Bądźcie roztropni jak węże!'' Tej formy pastorału powszechnie używają obecnie prawosławni biskupi.
*'''pozaliturgicznej''' ([[Język grecki|gr]]. ''rabdos'', [[Język cerkiewnosłowiański|słow]]. ''posoch'') - używanej przez biskupów przy oficjalnych wystąpieniach. Jest to znacznie krótsza laska zakończona rozszerzającą się ku górze ozdobną głowicą i gałką.
Nazw "''żezł''" i "''posoch''" często jednak używa się zamiennie.
Specyficznym elementem pastorałów biskupów rosyjskich (oraz w cerkwiach będących pod wpływem ruskiej tradycji) jest tak zwany ''sułok''. Jest to przybranie składające się z dwóch płatów tkaniny nałożonych jeden na drugi i umocowanych pod głowicą. Ma on znaczenie praktyczne związane z chłodnym klimatem; górny płat chronił dłonie biskupa od mroźnego powietrza, dolny - od zimnego metalu pastorału.
W [[Kościoły orientalne|kościołach przedchalcedońskich]] pastorały mają różne formy. Pastorały [[Kościół koptyjski|koptyjskie]], [[Kościół jakobicki|jakobickie]] i [[Kościół etiopski|etiopskie]] mają formę grecką, [[Apostolski Kościół Ormiański|ormiańskie]] - łacińską, a [[Kościół nestoriański|asyryjskie]] - łacińską lub grecką w zalezności od lokalnych zwyczajów.
==Zobacz też==
| |||