Harry Blackmun: Różnice pomiędzy wersjami

'''Harry Andrew Blackmun''' (urodzony [[12 listopada]] [[1908]], zmarły [[4 marca]] [[1999]]) był [[Stany Zjednoczone|amerykańskim]] [[prawnik]]iem i [[sędzia|sędzią]], który w latach [[1970]]-[[1994]] zasiadał w [[Sąd Najwyższy USA|Sądzie Najwyższym Stanów Zjednoczonych]]. W czasie swej kariery w najwyższym organie sądownictwa amerykańskiego był jednym z najbardziej wpływowych i znanych sędziów. Jest m.in. autorem uzasadnienia decyzji w sprawie [[Roe v. Wade]], uznającej prawo do dokonania [[aborcja|przerwania ciąży]] oraz z innych spraw. Już na emeryturze zdobył sławę jako jedyny sędzia Sądu Najwyższego który kiedykolwiek zagrał rolę w [[film]]ie (''[[Amistad]]'').

 

 

 

Dzięki przyznanemu mu stypendium ukończył [[prawo]] w [[Harvard College]] (w [[1932]], przedtem ukończył [[matematyka|matematykę]] w [[1929]]). Co ciekawe jednym z jego [[profesor]]ów był wybitny prawnik [[Felix Frankfurter]], który zasiadał potem na tym samym miejscu w Sądzie Najwyższym co potem Blackmun.

Po ukończeniu studiów pracował pracował m.in. jako wykładowca na uniwersytecie stanu Minnesota, a także prowadził własną praktykę (był np. doradcą prawnym [[Mayo Clinic]]).

 

 

w roku [[1941]] poślubił Dorothy E. Clark, z którą miał trzy córki: Nancy, Sally i Susan. Dorothy przeżyła męża i zmarła [[13 lipca]] [[2006]].

 

 

[[Prezydent USA|Prezydent]] [[Dwight D. Eisenhower]] mianował Blackmuna sędzią federalnego sądu apelacyjnego dla 8. okręgu [[4 listopada]] [[1959]].

 

 

W czasie swej kariery w federalnym sądzie apelacyjnym Blackmun po raz pierwszy wydawał opinię w znaczących sprawach, które służyły potem za precedens. M.in. w głośnym procesie ''[[Jackson v. Bishop]]'' ([[1968]]) w decyzji jego autorstwa uznano, iż psychiczne znęcanie się na więźniami jest niezgodne z [[konstytucja USA|konstytucyjnym]] zakazem stosowania kar okrutnych i wymyślnych.

 

 

[[4 kwietnia]] [[1970]] otrzymał nominację na sędziego Sądu Najwyższego z rąk [[prezydent]]a [[Richard Nixon|Richarda Nixona]], przy czym [[Senat USA|Senat]] zatwiedził go w tym samym roku. Wobec jego nominacji nie było znaczącej opozycji, czego nie można było żadną miarą powiedzieć o dwóch następnych, odrzuconych przez Senat.

Początkowo Blackmun uchodził za nieco bardziej konserwatywnego sędziego, choć bardziej umiarkowanego niż pozostali mianowani przez Nixona. Głosował wówczas m.in. przeciwko (wraz z pozostałymi trzema) wnioskowi większości w sprawie [[Furman v. Georgia]] ([[1972]]), która stosunkiem głosów 5-4 faktycznie zniosła [[kara śmierci w USA|karę śmierci]]. W [[1976]] głosował za jej przywróceniem w innej sprawie [[Gregg v. Georgia]], która z kolei zezwoliła na jej stosowanie (stosunek głosów wyniósł 7-9).

 

 

W precedensowej sprawie [[Roe v. Wade]] autorem uzasadnienia i wnioskodawcą większości był właśnie sędzia Blackmun. Napisał wówczas (z czym zgodziło się siedmiu sędziów, czyli [[William O. Douglas]], Burger, Powell, [[William J. Brennan]], [[Thurgood Marshall]] oraz [[Potter Stewart]]) iż prawo stanu [[Teksas]], zakazujące kobietom możliwości dokonania [[aborcja|przerwania ciąży]] jest pogwałceniem 14. poprawki do konstytucji i prawa do prywatności. Przeciwko wnioskowi zagłosowali [[Byron White]] i Rehnquist.

W konsekwencji decyzja Blackmuna doprowadziła do legalizacji możliwości aborcji w całych Stanach Zjednoczonych, dzięki czemu zapewnił sobie poczesne miejsce w historii amerykańskiego prawa.

 

 

Mimo początkowych nieco bardziej konserwatywnych poglądów z biegiem czasu sędzia Blackmun stawał się coraz bardziej w swoich poglądach [[amerykański liberalizm|liberalny]]. W owym czasie zbliżył się do reprezentującego lewe skrzydło Williama J. Brennana.

Tak więc jakkolwiek już u początków kariery był może bardziej konserwatywny, ale i tak bardzo umiarkowany, wyraźnie daje się zauważyć jego ewolucję w późniejszych latach ("pod wpływem praktyki" - jak sam utrzymywał).

 

 

Mimo początkowego poparcia dla stosowania kary śmierci (sprawy Furman i Gregg v. Georgia, a także [[Roberts v. Louisiana]] oraz [[Woodson v. North Carolina]] - obie w [[1976]]), także i w tym przypadku z biegiem lat Blackmun zaczął zmienią poglądy. W [[1977]] w sprawie [[Coker v. Georgia]] głosował za zniesieniem kary śmierci za [[gwałt]].

Jego kolega z sądu, Lewis Powell, który także głosował w obu głośnych sprawach za utrzymaniem stosowania kary śmierci, stwierdził potem, iż i jego zdaniem powinna być ona zniesiona.

 

 

W głośnej sprawie [[DeShaney v. Winnebago County]] Blackmun napisał emocjonalny wniosek mniejszości. Na mocy tej sprawy 10-letni Joshua DeShaney, nad którym opiekę po rozwodzie sąd w [[Wyoming]] przyznał ojcu Randy'emu, który potem często go maltretował, pozostał wraz z nim, gdyż sądy odmówiły interwencji w tej sprawie (odebrania prawa do wychowania). Do wniosku Blackmuna dołączyli wówczas Brennan i Marshall.

W [[1992]] napisał wniosek większości w sprawie [[Planned Parenthood v. Casey]], która utrzymywała w mocy postanowienia Roe v. Wade. W sprawie [[Herrera v. Collins]] ponownie napisał wniosek mniejszości, argumentując w nim, iż egzekucja osoby bez wystarczających dowodów winy i braku możliwości skutecznej obrony jest po prostu morderstwem.

 

 

W [[kwiecień|kwietniu]] Blackmun, który od lat 80. był praktycznie jednym z najbardziej liberalnych sędziów Sądu Najwyższego, ogłosił zamiar odejścia na emeryturę. Na jego miejsce prezydent [[Bill Clinton]] mianował, zatwierdzonego przez Senat, [[Stephen Breyer|Stephena Breyera]].

[[22 lutego]] [[1999]] Blackmun poważnie zaniemógł i, mimo szybkiem operacji, zmarł w dziesięć dni później. Pochowano go na narodowym cmentarzu w Arlington. Zmarła niedawno żona pochowana została obok niego.

 

 

W [[1997]] Blackmun zagrał rolę sędziego Sądu Najwyższego [[Joseph Story|Josepha Story'ego]] w głośnym [[film]]ie [[Steven Spielberg|Stevena Spielberga]] ''[[Amistad]]'' (Story był jednym z jego bezpośrednich poprzedników).

Co prawda Blackmun pojawia się na krótko, pod koniec filmu, kiedy czyta decyzję, to jednak Spielberg powiedział potem: ''Sędzia Story napisał doskonałe uzasadnienie wyroku i my wykorzystaliśmy jego część w filmie. Sędzia Blackmun wygłosił je dokładnie tak samo jak przed Sądem Najwyższym i ja miałem wrażenie, że to sędzia Story wydaje wyrok w 1841 roku''. Reżyser przyznał też, iż czuł się zaszczycony udziałem Blackmuna w filmie.

 

 

Podobnie jak mianowany tuż przed nim przez Nixona prezes Sądu Najwyższego Warren Burger Blackmun pochodził z Minnesoty. Dlatego nazywano ich ''The Minnesota Twins''. Mimo dzielących ich sporych różnić światopoglądowych (zwłaszcza w późniejszym okresie), prywatnie Burger i Blackmun byli przyjaciółmi. Blackmun był nawet drużbą na ślubie Burgera.

 

 

* [http://www.nndb.com/people/223/000053064/ Profil NNDB]

[[ko:해리 블랙먼]]

[[he:הארי בלקמן]]