Wikipedia

Plurale tantum: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
Nie podano opisu zmian
Linia 1:
'''''Plurale tantum''''' ([[Liczba mnoga|l.mn.]] ''pluralia tantum'') - rzeczownik występujący pod względem formalnym jedynie w [[liczba mnoga|liczbie mnogiej]] mimo znaczenia [[liczba pojedyncza|liczby pojedynczej]]. Zwykle ''pluralia tantum'' mają [[Rodzaj gramatyczny|rodzaj]] niemęskoosobowy.
Często są to: '''(1)''' nazwy uroczystości, obrzędów, specjalnych okresów itp., np. "''[[Chrzest|chrzciny]]"'', "''[[andrzejki]]"'', "''[[ferie]]"''; '''(2)''' nazwy geograficzne oznaczające większe zwarte obszary, np. ''[[Tatry]]'', ''[[Alpy]]'' lub '''(3)''' rzeczy składającychskładające się z powtarzalnychkilku modułów(zazwyczaj dwóch) części ustawionych wobec siebie symetrycznie - "''[[spodnie]]"'', "''[[usta]]"'', "''[[grabiewidły]]"'', "''[[nożyczkinożyce]]".'' Inne przykładyi ''pluralia tantum[[nożyczki]]'', to "''[[drzwi]]"'', "''[[skrzypce]]"'', "''[[szczypce]]"'', ''[[grabie]]'' i ''[[grabki]]''.
 
Zwykle łączą się z [[liczebnik]]ami zbiorowymi (''dwoje skrzypiec'', ''troje drzwi''). Nieraz liczebnik zbiorowy bywa też zastępowany tzw. "wykładnikiem miary", np. ''jedne okulary'' - ''jedna para okularów''. W językach germańskich natomiast dominuje użycia wykładnika miary, np. po [[język angielski|angielsku]] możliwe jest tylko ''one pair of eyeglasses'', ale nie *''one eyeglass'', tym bardziej nie *''one eyeglasses''.
 
Niektóre wyrazypojęcia są wyrażane jako ''pluralia tantum'' w wielu językach, np. polskiepol. "''spodnie"'' i angielskieang. "''trousers"'', innepol. ''nożyczki'' i ang. ''scissors'', pol. ''okulary'' i ros. ''oczki''. Inne natomiast nie wykazują takich podobieństw, np. polskiepol. "''drzwi"'' i angielskieang. "''door/doors"'', ros. ''czasy'' 'zegarek' i pol. ''zegarek''.
 
Rzeczowniki tego typu łatwo mylone są z dwiema grupami rzeczownikówwyrazów:
'''(a)''' rzeczownikami podobnie zakończonymi w liczbie mnogiej, np. ''[[grzybienie]]'', ''[[kopiec|kopce]]'';
'''(b)''' niektórymi rzeczownikami zbiorowymi, np. ''[[młodzież]]'', ''[[szlachta]]''.
Rzeczowniki te różnią się jednak od ''pluralia tantum'': - grupa '''(a)''' ma i formę i znaczenie liczby mnogiej, a grupa '''(b)''' ma formę liczby pojedynczej, a znaczenie kolektywne, tj. bliskie liczby mnogiej.
 
Na granicy pomiędzy kategorią ''pluralia tantum'' a zwykłą liczbą mnogą stoi polski rzeczownik ''[[rodzice]]'', który jest [[etymologia|etymologicznie]] w zasadzie zwykłą formą mnogą od ''[[rodzic]]''. Ponieważ jednak wyraz ''rodzic'' używany jest bardzo rzadko, forma ''rodzice'' usamodzielniła się i postrzegana jest jako osobny wyraz, tym bardziej że zmieniło się też znaczenie: ''rodzice'' = 'ojciec i matka tworzący parę opiekunów danego dziecka', podczas gdy liczba mnoga od ''rodzic'' powinna by wyrażać 'nagromadzenie ojców i matek bądź samych ojców lub samych matek różnych dzieci'.
''Pluralia tantum'' dla celów stylistycznych miewają nieraz sztucznie utworzoną postać liczby pojedynczej, np. "wnętrzność" zamiast "[[wnętrzności]]".▼
 
▲''Pluralia tantum'' dla celów stylistycznych miewają nieraz sztucznie utworzoną postać liczby pojedynczej, np. "''wnętrzność"'' zamiast "''[[wnętrzności]]"''.
Rzeczowniki, które posiadają wyłącznie [[Liczba pojedyncza|liczbę pojedynczą]] to ''[[singulare tantum|singularia tantum]]''. Są to słowa typu "odzież".▼
 
▲Rzeczowniki, które posiadają wyłącznie [[Liczba pojedyncza|liczbę pojedynczą]] to ''[[singulare tantum|singularia tantum]]''. Są to słowa typu "odzież".:
* pojęcia abstrakcyjne, np. ''zdrowie'', ''dobroć'';
* pojęcia kolektywne, np. ''odzież'', ''chuliganeria''.
 
[[Kategoria:Morfologia]]
[[Kategoria:Zwroty łacińskie]]
 
{{Językoznawstwo stub}}
 
[[da:Plurale tantum]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Plurale_tantum”