Nomenklatura botaniczna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Zobacz też:: drobne redakcyjne |
rozwinięcie |
||
Linia 3:
Problemem w osiągnięciu celu stawianego nazwom naukowym (przejrzyste i jednoznaczne nazewnictwo przedstawicieli świata żywego) jest dynamiczny rozwój [[systematyka (biologia)|systematyki]] i różnice w ujęciach systematycznych tych samych taksonów. Niektóre nazwy naukowe zachowują stałe znaczenie (np. rodziny ''[[Equisetaceae]]'' lub ''[[Magnoliaceae]]''), podczas gdy zakres innych zależy od określonego ujęcia systematycznego. Przykładowo rodzina [[malwowate]] ''Malvaceae'' w dawniejszych systemach z XX wieku obejmowała około tysiąca gatunków, podczas gdy obecnie ([[Angiosperm Phylogeny Website|APweb]]) zalicza się do niej ponad 4,2 tys. gatunków.
== Historia ==
Pierwsze reguły nomenklatoryczne ustalił [[Karol Linneusz]] w połowie XVIII wieku. Później zasady te były kodyfikowane i uzupełniane podczas [[Międzynarodowy Kongres Botaniczny|Międzynarodowych Kongresów Botanicznych]]. Do bardziej znanych i popularnych zbiorów zasad nomenklatorycznych należą: ''International Rules of Botanical Nomenclature, 'Vienna Rules' ''z 1906 r. oraz ''International Code of Botanical Nomenclature, 'Stockholm Code' ''z 1952 r. Od roku 2005 obowiązuje tzw. Kod Wiedeński (ang. ''Vienna Code''), zmienił on tzw. Kod St. Louis (ang. ''St. Louis Code'') z 1999 r., którego poprzednikiem był z kolei ''Tokio Code'' (1994).
== Budowa nazwy naukowej ==
W zależności od rangi [[Kategoria systematyczna|kategorii systematycznej]] nazwy naukowe roślin są jednowyrazowe ([[rodzaj (biologia)|rodzaje]] i wyższe kategorie), dwuwyrazowe ([[gatunek (biologia)|gatunek]] i rangi pośrednie między gatunkiem i rodzajem) lub składają się z trzech wyrazów w przypadku nazw taksonów o randze niższej od gatunku.
:przykłady nazw
::''Marchantiophyta'' – [[wątrobowce]] (gromada)
::''Fagaceae'' – [[bukowate]] (rodzina)
Linia 23 ⟶ 27:
W nazwach trój- i więcej składnikowych słowo definiujące takson o randze niższej od gatunku wymaga poprzedzenia skrótem wskazującym na jego rangę systematyczną (f. – [[forma (biologia)|forma]], var. – [[odmiana (biologia)|odmiana]], subsp. – [[podgatunek (biologia)|podgatunek]]). Podobne wskazać należy rangę taksonu poniżej rodzaju (np. subg. – [[podrodzaj (biologia)|podrodzaj]]). [[Skrót]] wskazujący kategorię taksonomiczną taksonu nie jest składnikiem nazwy naukowej jako takiej.
=== Typowe końcówki ===
<b>Typowe końcówki nazw wyższych kategorii dla roślin, grzybów i protistów nie-zwierzęcych</b>
<table border="1" width="587">
<tr>
<td width="108" align="center">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center"><b>Kategoria</b></td>
<td width="157" align="center">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center"><b>Rośliny
i protisty roślinopodobne</b></td>
<td width="141" align="center">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center"><b>Grzyby
i protisty grzybopodobne</b></td>
</tr>
<tr>
<td width="108">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">Gromada
(typ)</td>
<td width="157">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">''-phyta''</td>
<td width="141">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">''-mycota''</td>
</tr>
<tr>
<td width="108">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">Podtyp</td>
<td width="157">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">''-phytina''</td>
<td width="141">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">''-mycotina''</td>
</tr>
<tr>
<td width="108">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">Klasa</td>
<td width="157">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">''-phyceae''</td>
<td width="141">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">''-mycetes''</td>
</tr>
<tr>
<td width="108">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">Podklasa</td>
<td width="157">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">''-idae''</td>
<td width="141">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">''-mycetidae''</td>
</tr>
<tr>
<td width="108">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">Rząd</td>
<td width="157">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">''-ales''</td>
<td width="141">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">''-ales''</td>
</tr>
<tr>
<td width="108">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">Rodzina</td>
<td width="157">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">''-aceae''</td>
<td width="141">
<p style="word-spacing: 0; line-height: 100%; text-indent: 0; margin: 0" align="center">''-aceae''</td>
</tr>
</table>
== Ważna publikacja ==
Warunkiem uznania nazwy naukowej jest m.in. jej ważne opublikowanie w [[publikacja naukowa|publikacji naukowej]]. W związku z ujednoliceniem zasad nomenklatorycznych wraz z pojawieniem się [[Species plantarum]] 1 maja [[1753]] r. – nazwy rodzajowe i gatunkowe [[rośliny naczyniowe|roślin naczyniowych]], [[torfowce|torfowców]], [[wątrobowce|wątrobowców]], znacznej części [[glon]]ów i [[grzyby|grzybów]] powstałe od tej daty traktowane mogą być jako prawidłowo opublikowane. Nazwy taksonów wyższych rang uznawane są za prawidłowe począwszy od 4 sierpnia 1789 ([[Antoine Laurent de Jussieu|Antoine L. de Jussieu]], ''Genera plantarum''). Za ważne publikacje pozostałych taksonów [[mszaki|mszaków]] uznawane są te które okazały się od 1 stycznia 1801 ([[Johann Hedwig]], ''Species muscorum''). Dla roślin wymarłych ważnie opublikowane nazwy naukowe pojawiają się 31 grudnia 1820 r. wraz z publikacją [[Kaspar Maria von Sternberg|Kaspara Marii von Sternberg]] (''Flora der Vorwelt'').
== Wskazówki redakcyjne ==
W odniesieniu do roślin i grzybów (odmiennie niż w przypadku zwierząt) nazwy naukowe taksonów wszystkich rang wyróżnia się kursywą zgodnie z praktyką stosowaną w Kodeksie Nomenklatury Botanicznej. Aktualny Kodeks, podobnie jak poprzednie jego edycje, nie reguluje formalnie kroju czcionki w zapisie nazw naukowych, lecz jedynie zaleca stosowanie zapisu kursywą wszelkich rang taksonomicznych roślin, glonów i grzybów (tak też zapisywane są wszystkie te taksony w publikowanej wersji kodu, z wyjątkiem kultywarów)<ref>''Preface: As in the previous edition, scientific names under the jurisdiction of the Code, irrespective of rank, are consistently printed in italic type. The Code sets no binding standard in this respect, as typography is a matter of editorial style and tradition not of nomenclature. Nevertheless, editors and authors, in the interest of international uniformity, may wish to consider adhering to the practice exemplified by the Code, which has been well received in general and is followed in a number of botanical and mycological journals.''</ref>.
| |||