Al-Amin: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Xqbot (dyskusja | edycje)
m robot usuwa: zh:阿明
Grzegorz Wysocki (dyskusja | edycje)
drobne redakcyjne
Linia 1:
'''Al-Amin''' (właściwie '''Muhammad Ibn Harun al-Amin'''), ([[Język arabski|arab.]] '''محمد الأمين بن هارون الرشيد'''), (ur. [[787]], zm. 24/25 września [[813]]) - [[kalif]] z dynastii [[Abbasydzi|Abbasydów]], panujący w latach [[809]] - [[813]].
 
Al-Amin był najstarszym synem [[Harun ar-Raszid|Haruna ar-Raszida]] i [[Zubajda bint Dżafar|Zubajdy]], wnuczki kalifa [[Al-Mansur]]a. Już w wieku pięciu lat jego ojciec wyznaczył go na oficjalnego następcę tronu. Zgodnie z ostatecznym testamentem Haruna z roku [[802]] Al-Amin miał sprawować władzę we wszystkich prowincjach na zachód od [[Irak]]u, otrzymał tytuł pierwszego następcy tronu i zwierzchnią władzę nad braćmi, średnim [[Al-Mamun]]em, który miał rządzić terenami na wschód od Iraku, oraz najmłodszym Al-Mutaminem, któremu po śmierci Haruna miała przypaść [[Dżezira|Al-Dżazira]], północna [[Syria]] i pogranicze [[Cesarstwo bizantyjskie|bizantyjskie]]. Według testamentu Al-Mamun był drugim następcą tronu<ref>{{Cytuj książkę | autor= Jerzy Hauziński | inni= | tytuł= Burzliwe dzieje Kalifatu Bagdadzkiego | data=1993 | wydawca=Kraków : Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-10988-2| strony=114 - 116}}</ref>.
 
Po śmierci Haruna Al-Mamun bez sprzeciwu uznał władzę brata i wyjechał do [[Chorasan]]u. Jednak pod koniec [[810]] roku, wbrew ostatniej woli ojca, Al-Amin odsunął od władzy Al-Mutamina i na jego miejsce posadził swojego syna, Musę, którego imię równocześnie kazał wprowadzić do [[Chutba|chutby]], co oznaczało ustanowienie go następcą tronu. Jednocześnie kazał sprowadzić z [[Mekka|Mekki]], gdzie ten się znajdował, testament Haruna, który wkrótce, w obecności samego Al-Amina i urzędowych świadków, został przedarty i spalony przez [[wezyr]]a kalifa. Al-Amin i Al-Mamun próbowali jeszcze ze sobą negocjować, ale akt ten w zasadzie należy uznać za początek wojny domowej pomiędzy Abbasydami. W roku [[811]] Al-Mamun zaczął bić we własnym imieniu monetę, a potem nie zgodził się na bezpośredni nadzór brata nad Chorasanem. W związku z tym został ostatecznie uznany za buntownika<ref>{{Cytuj książkę | autor= Jerzy Hauziński | inni= | tytuł= Burzliwe dzieje Kalifatu Bagdadzkiego | data=1993 | wydawca=Kraków : Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-10988-2| strony=121}}; {{Cytuj książkę | nazwisko= Składanek | imię=Bogdan | tytuł= Historia Persji. T. 2, Od najazdu Arabów do końca XV wieku | data=2003 | wydawca=Dialog | miejsce=Warszawa | isbn=83-88938-32-0|strony=107}}</ref>.
 
Cieszący się poparciem miejscowej ludności w marcu 811 roku Al-Mamun rozgromił wojska wierne Al-Aminowi<ref>{{Cytuj książkę | autor= Jerzy Hauziński | inni= | tytuł= Burzliwe dzieje Kalifatu Bagdadzkiego | data=1993 | wydawca=Kraków : Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-10988-2| strony=121</ref>. Mimo to Al-Amin nadal dysponował przewagą liczebną. Podzielił on swoje oddziały na trzy armie, które skierował przeciwko Chorasanowi. Wojskami Al-Mamuna dowodził wywodzący się z miejscowej arystokracji doświadczony wódz [[Tahir Ibn al-Husajn]]. W maju w pobliżu [[Rej]]u pokonał on pierwszą z armii Al-Amina, dowodzoną przez jego osobistego wroga, Ali Ibn Isę, którego po zwycięstwie zabił<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Składanek | imię=Bogdan | tytuł= Historia Persji. Tt. 2, Od najazdu Arabów do końca XV wieku | data=2003 | wydawca=Dialog | miejsce=Warszawa | isbn=83-88938-32-0|strony=107 - 108}}}}</ref><ref>{{cytuj stronę| url = http://www.iranica.com/newsite/articles/v1f4/v1f4a079.html| tytuł = ABU’L-ṬAYYEB ṬĀHER| data dostępu = 25 maja 2008| autor = M. Forstner| opublikowany = Encyclopaedia Iranica| język = en}}</ref>, wkrótce zaś na przełomie 811 i [[812]] roku drugą armię, dowodzoną przez potraktowanego po klęsce w ten sam sposób Abd ar-Rahmana Ibn Dżabala al-Abnawi. W wyniku tych zwycięstw wojska Al-Mamuna opanowały [[Dżibal]], zaś w Syrii i samym [[Bagdad]]zie wybuchły zamieszki, w wyniku których pojmany przez przeciwników Al-Amin na moment utracił władzę, dopóki w marcu [[812]] roku nie odbili go jego zwolennicy. W pierwszej połowie 812 roku Tahir zajął [[Ahwaz|Al-Ahwaz]], a następnie wyruszył na [[Al-Basra (miasto)|Al-Basrę]]. W tym czasie posłuszeństwo Al-Aminowi wypowiedziały [[Al-Kufa]] i [[Mosul]], a latem tego roku święte miasta [[islam]]u [[Mekka]] i [[Medyna (Arabia Saudyjska)|Medyna]]. W sierpniu 812 roku dwa korpusy wojsk Al-Mamuna, dowodzone przez Tahira i [[Harsama Ibn A'jan|Harsamę Ibn A'jana]], okrążyły Bagdad. Desperacka obrona Bagdadu, którego ducha oporu podtrzymywała niechęć jego ludności do [[Persowie|Persów]] z armii Al-Mamuna, trwała ponad rok, i przyniosła zniszczenie ponad połowie stolicy. W drugiej połowie września [[813]] roku obrona wschodnich dzielnic miasta uległa jednak załamaniu i Al-Amina ujęli ludzie Harsamy, który zagwarantował mu nietykalność. Następnie Harsama wprowadził Al-Amina do łodzi z zamiarem odesłania go z Bagdadu. Tahir jednak nakazał zatopienie łodzi. Al-Amina zatrzymano podczas przeprawy wpław przez [[Tygrys (rzeka)|Tygrys]]. Tahir na własną odpowiedzialność ściął mu głowę w nocy z 24 na 25 września 813 roku. Następnie okazano ją obrońcom zachodniej części Bagdadu, co spowodowało ich załamanie się. Resztę ciała Al-Amina chorasańscy żołnierze włóczyli po mieście<ref>{{Cytuj książkę | autor= Jerzy Hauziński | inni= | tytuł= Burzliwe dzieje Kalifatu Bagdadzkiego | data=1993 | wydawca=Kraków : Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-10988-2| strony=122 - 124}}</ref>.
 
W późniejszym piśmiennictwie [[Arabowie|arabskim]] Al-Amin znany jest przede wszystkim ze względu na swoją orientację [[homoseksualizm|homoseksualną]]. Podobno aby zainteresować go kobietami jego matka przebierała młode niewolnice w chłopięce stroje, każąc je jednocześnie strzyc po męsku. Wydaje się jednak że nie wpłynęło to na jego orientację seksualną i Al-Amin w świecie islamu cieszył się reputacją "kalifa homoseksualistów". Poza tym kalif kochał śpiew i taniec, oraz w ogóle muzykę, odebrał także dobre wykształcenie [[filologia|filologiczne]] od [[gramatyka]] [[Al-Asma'i]]ego. Towarzyszem jego młodzieńczych zabaw, a następnie nadwornym poetą, był m.in. [[Abu Nuwas]]. Al-Amin słynął także z nienagannych manier<ref>{{Cytuj książkę | autor= Jerzy Hauziński | inni= | tytuł= Burzliwe dzieje Kalifatu Bagdadzkiego | data=1993 | wydawca=Kraków : Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-10988-2| strony=125 i 319}}; {{cytuj książkę|nazwisko= Józef Bielawski (red. nauk.)| autor r=Jolanta Jasińska | rozdział=Abu Nuwas|tytuł= Mały słownik kultury świata arabskiego| wydawca=Wiedza Powszechna| miejsce=Warszawa|rok=1971}}</ref>.