Wikipedia

Sanktuarium pasyjno-maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Olocom (dyskusja | edycje)
1633 edycje
Anulowanie wersji nr 19193217 autora Olocom
Linia 1:
{{WEdycji2|Olocom}}
{{koordynaty|49|51|37.152|N|19|40|14.591|E|umieść=na górze|zapis=kątowo}}
{{UNESCO infobox
| nazwa = Manierystyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy i kalwaria w Kalwarii Zebrzydowskiej
| grafika = Monastery in Kalwaria Zebrzydowska 02.JPG
| kraj = {{Państwo|POL}}
| typ = kulturowe
| kryterium = II, IV
| ID = 905
| region = [[Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Europie|Europa i Ameryka Północna]]
| rok = [[1999]]
| sesja = 23
| zmiany =
| zagrożenie =
| link = http://whc.unesco.org/en/list/905
| commons = Category:Kalwaria Zebrzydowska Monastery
}}
[[Plik:Kalwariazebrzydowska-Kolster-Innen.jpg|thumb|250px|Wnętrze sanktuarium]]
[[Plik:Dziedziniec sanktuarium pasyjno-maryjnego w Kalwarii Zebrzydowskiej.JPG|thumb|250px|Dziedziniec sanktuarium]]
'''Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej''' – [[sanktuarium]] pasyjno-maryjne [[Bernardyni|OO. Bernardynów]] znajdujące się w [[Kalwaria Zebrzydowska|Kalwarii Zebrzydowskiej]].
 
Bazylika i klasztor położone są na południe od miasta, u szczytu Góry Żar, na południe i wschód od nich znajdują się 42 kaplice i kościoły dróżek.
 
Kalwaryjskie sanktuarium jest jednym z ważniejszych miejsc kultu [[Pasja|pasyjnego]] i [[kult maryjny|maryjnego]] oraz centrów [[pielgrzymka|pielgrzymkowych]] w Polsce. Ideą przewodnią kalwaryjskiego sanktuarium jest odwzorowanie ostatniej drogi Chrystusa (Droga Pojmania i [[Droga krzyżowa|Droga Krzyżowa]]). W sanktuarium znajduje się [[Matka Boża Kalwaryjska|obraz Matki Boskiej Kalwaryjskiej]].
 
== Historia ==
{{mainsec|Bazylika MB Anielskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej|Historia}}
W [[1600]] roku [[Mikołaj Zebrzydowski (marszałek wielki koronny)|Mikołaj Zebrzydowski]], wojewoda krakowski, na pobliskim wzniesieniu Żar ufundował kościółek pod wezwaniem Ukrzyżowania Jezusa Chrystusa, zbudowanym wg modelu przywiezionego w [[1599]] roku z [[Jerozolima|Jerozolimy]] przez Hieronima Strzałę. Jak głosi legenda, decyzję wojewody miało ugruntować widzenie, w którym Urszula Zebrzydowska ujrzała przez okno nad górą Żar trzy płonące krzyże unoszące się ku niebu. Kościółek ten został uroczyście konsekrowany przez nuncjusza papieskiego [[Klaudiusz Rangoni|Klaudiusza Rangoni]] [[4 października]] [[1601]] roku, w obecności biskupa krakowskiego [[Bernard Maciejowski|Bernarda Maciejowskiego]]. Kaplica pierwotnie miała służyć prywatnej pobożności, jednak wojewoda postanowił wybudować kaplicę Grobu Chrystusa oraz niewielki klasztor. Zebrzydowski 1 grudnia 1602 r. sporządził akt fundacjny i przekazał części góry Żarek i miejsce pod budowę klasztor Bernardynom. W 1603 r. dokument zatwierdzony został przez biskupa krakowskiego i króla Zygmunta III. W latach [[1604]]–[[1609]] według projektu [[Jan Maria Bernardoni|Jana Marii Bernardoniego]] wzniesiony został kościół i klasztor, konsekrowany w [[1609]] w dzień uroczystości [[Franciszek z Asyżu|św. Franciszka]] przez biskupa krakowskiego [[Piotr Tylicki|Piotra Tylickiego]]. W 1604 roku Zebrzydowski zainspirowany dziełem Chrystiana Adrichomiusa opisującą Jerozolimę w czasach Chrystusa, postanowił wybudować (w latach [[1609]]-[[1617]], wg. planów Pawła Baudartha) dwanaście kaplic Drogi Krzyżowej oraz pustelnie [[Pięciu Braci Męczenników|Pięciu Braci Polaków]] z kaplicą [[Maria Magdalena|św. Marii Magdaleny]].
Po jego śmierci w [[1620]] roku opiekunem sanktuarium został jego syn [[Jan Zebrzydowski]], który wybudował ([[1623]]-[[1641]]) pięć dalszych kaplic pasyjnych, osiem kaplic maryjnych, rozbudował kaplice Ukrzyżowania i Grobu Matki Bożej oraz wybudował tzw. gradusy obok ''ratusza Piłata'' i kaplicę znalezienia Krzyża z pustelnią [[Św. Helena|św. Heleny]]. Kolejnym fundatorem był [[Michał Zebrzydowski]], który rozbudował kompleks klasztorny przez poszerzenie go o drugi [[wirydarz]] od strony północnej ([[1654]]-[[1655]]) i wybudowanie kaplicy Matki Bożej Kalwaryjskiej ([[1658]]-[[1667]]). Ostatnia wielka fundatorka, [[Czartoryscy|Magdalena Czartoryska]], podjęła się powiększenia kościoła o długą i szeroką nawę ([[1680]]-[[1702]]), ufundowała też fasadę, dwie wieże przy elewacji frontowej ([[1702]]-[[1720]]) oraz dwie kaplice: [[Święty Antoni|św. Antoniego]] ([[1687]]) i [[Dogmat o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny|Niepokalanego Poczęcia]] ([[1749]]).<ref>[http://www.kalwaria.eu/viewItem Kalwarias.eu]- Z kart historii</ref> Wraz ze śmiercią Magdaleny Czartoryskiej kończy się okres wielkich fundatorów- odtąd ofiary szlachty, duchowieństwa oraz pątników staną źródło funduszu na rozbudowę, konserwacje i konieczne adaptacje Kalwarii.
 
Klasztor został obdarzony przez Papieża [[Jan Paweł II|Jana Pawła II]] godnością [[Bazylika mniejsza|Bazyliki Mniejszej]].<ref>[http://www.opoka.org.pl/pielgrzymka2002/historia.html Serwis pielgrzymkowy Opieka]- Historia miasta i gminy Kalwaria Zebrzydowska</ref>
 
== Architektura ==
Kościół i klasztor zostały wzniesiony według projektu architekta Jana Marię Bernardoniego oraz architekta i złotnika flamandzkiego Pawła Baudartha, który wzniósł prawie wszystkie kaplice kalwaryjskie.
* Bazylika jest budowlą [[Barok|późnobarokową]] z elementami [[Rokoko|rokoka]]. Wnętrze ozdobione jest [[polichromia|polichromią]], zabytkowymi [[Stalle|stallami]], bogato inkrustowanym wyposażeniem oraz licznymi obrazami.
{{mainsec|Bazylika MB Anielskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej|Architektura}}
* Klasztor to trzy piętrowa budowla posiadająca pięć ryzalitów-bastionów, wybudowana wokół dwóch wirydarzy (z lat 1603-09 i 1654-66) z wyposażenie w stylu barokowym i rokoko. Część bliżej kościoła ze studnią pośrodku, zdobi dekoracja stiukowa oraz portrety fundatorów i dobrodziejów klasztoru. Klasztor otaczają budynki gospodarcze.
* Dróżki stanowiące tzw. [[Park Pielgrzymkowy]] składający się z zespołu [[kościół (budynek)|kościołów]] i [[kaplica|kaplic]] o ciekawej architekturze w stylu barokowym i manierystycznym, wkomponowane są w naturalny krajobraz zainspirowane opisami Ziemi Świętej- Chrystiana Adrychomiusza.
 
[[1 grudnia]] [[1999]] [[UNESCO|Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO]] na posiedzeniu w Marakeszu (Maroko) postanowił wpisać [[Manieryzm (sztuka)|manierystyczny]] zabytkowy zespół architektoniczno – krajobrazowy i pielgrzymkowy (bazylikę, klasztor i Dróżki) w Kalwarii Zebrzydowskiej na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury]]<ref name=storyline>[http://www.kalwaria.eu/viewItem,kalendarium_wazniejszych_wydarzen.html Kalwaria.eu]- Kalendarium ważniejszych wydarzeń.</ref>, jako jedyna kalwaria na świecie i Europie.
 
== Matka Boża Kalwaryjska ==
{{main|Matka Boża Kalwaryjska}}
Obraz [[Matka Boża|Matki Boskiej z Dzieciątkiem]] został podarowany przez Stanisława Paszkowskiego z Brzezia Paszkowskiego
w [[1641]] roku. Od w [[1667]] roku znajduje się w ufundowanej przez Michała Zebrzydowskiego kaplicy przy południowej ścianie kościoła. Obraz został koronowany [[15 sierpnia]] [[1887]] przez [[Albin Dunajewski|kard. Albina Dunajewskiego]].<ref name=storyline/>
 
== Dróżki kalwaryjskie ==
{{Galeria
|Nazwa=Kaplice dróżek kalwaryjskich|wielkość=250px
|Plik:Kalwaria zebrzydowska4.JPG|Kaplica Obnażenia
|Plik:Kalwaria zebrzydowska3.JPG|Kaplica Płaczących Niewiast
|Plik:Kalwaria zebrzydowska1.JPG|Kaplica Serca Matki
|Plik:Pustelna św. Heleny należąca do Dróżek w Kalwarii Zebrzydowskiej.JPG|Pustelna św. Heleny
|Plik:Kaplica Matki Boskiej Bolesnej należąca do Dróżek w Kalwarii Zebrzydowskiej2.JPG|Kaplica Matki Boskiej Bolesnej
|Plik:POL Kalwaria Zebrzydowska Kaplica III Upadku.jpg|Kaplica III Upadku
|Plik:POL Kalwaria Zebrzydowska Kaplica Ecce Homo.jpg|Ratusz Piłata i Grabysy
}}
Założenie przestrzenne Kalwarii tworzą 42 kaplice i kościoły Dróżek [[Jezus Chrystus|Pana Jezusa]] oraz [[Matka Boża|Matki Boskiej]].
* '''Dróżki [[Jezus Chrystus|Pana Jezusa]]''' (28 stacji)- ułożone w ciągu narracyjnym, opowiadające historię ukrzyżowania Jezusa Chrystusa od wyjścia w [[Wielki Czwartek]] z Wieczernika, aż do [[Wielki Piątek|śmierci i pogrzebu]] w [[Wielki Piątek]]. Znajdują się tu kaplice: ''Wieczernika, Ogrójca, Pojmania na Cedronie, domy Annasza i [[Józef Kajfasz|Kajfasza]], pałac [[Herod]]a'' i ''[[Piłat]]a''.
* '''Dróżki [[Matka Boża|Matki Boskiej]]''' (24 stacje)- ukazujące ból Maryi pod krzyżem, pogrzeb Jezusa i tryumf po zmartwychwstaniu. Część kaplic jest wspólna dla obu części założenia, np. ''Kościół Grobu Matki Bożej'', ''Wieczernik'' czy ''Kościół Ukrzyżowania''.
 
W założeniu znajdują się również zupełnie odrębne budowle, nie należące do Drogi Krzyżowej lub luźno związane z Męką Chrystusa, takie jak ''Betsaida, Kościół Wniebowstąpienia'' czy ''Pustelnia św. [[Maria Magdalena|Marii Magdaleny]]''.<ref>[http://przewodnik.onet.pl/ Przewodnik.onet.pl].</ref>
 
== Uroczystości i pielgrzymki ==
{{Galeria
Linia 5 ⟶ 70:
|Plik:Ostatnia wieczerza.JPG|[[Ostatnia wieczerza]]- [[Wielki Czwartek]]
}}
Sanktuarium kalwaryjskie jest ośrodkiem ruchu pielgrzymkowego, coroczne [[Nabożeństwo|Nabożeństwa pasyjne]] i maryjne przyciągają rzesze pielgrzymów, sięgające niekiedy 1,5 mln.<ref>[http://ekai.pl/wydarzenia/x14000/kalwaria-zebrzydowska-rekordowa-liczba-pielgrzymow/ ''Kalwaria Zebrzydowska: rekordowa liczba pielgrzymów'', www.ekai.pl]</ref>. Szczególną częścią uroczystości w Kalwarii są odgrywane w okresie [[Wielki tydzień|Wielkiego Tygodnia]] niezwykle barwnie [[Misterium|misteria]] pasyjne. Uroczyście obchodzony jest też sierpniowy odpust [[Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny|Zaśnięcia i Wniebowzięcia NMP]]. Kalwaryjskie uroczystości należą do najbardziej okazałych celebracji religijnych w [[Polska|Polsce]].
 
Przy klasztorze działa Dom Pielgrzyma, przyjmujący gości przez cały rok, a także restauracja.
 
=== Kult pasyjny ===
Linia 17 ⟶ 80:
 
=== Kult Maryjny ===
Wcześnie zaczęto też odprawiać nabożeństwa Maryjne. Od [[1613]] roku odbywało się nabożeństwo zwane Drogą Współcierpienia Matki Bożej, podążające od ''Grobu Chrystusa'' do ''Domku Maryi'' oraz procesja w uroczystość Wniebowzięcia NMP. W latach [[1630]]-[[1632]] o. [[Mikołaj ze Skalbimierza]] pisał teksty nabożeństw maryjnych, składających się z trzech części: ''Boleści, Pogrzebu'' i ''Triumfu Matki Bożej''. Wielkim wydarzeniem dla sanktuarium było podarowanie obrazu Matki Bożej (1641 r.), który uznany został za cudowny i pośredniczący w udzielaniu [[Łaska|łask]] bożych. Sprawiło to, że Kalwaria stała się również ważnym ośrodkiem [[Kult maryjny|kultu maryjnego]].
Kult Matki Bożej sięga 1609 r. kiedy to Mikołaj Zebrzydowski zakupił w Loreto (Włochy) poświęconą przez papieża Sykstusa V srebrną figurę Matki Bożej Anielskiej, która umieszczona została w ołtarzu głównym kościoła. Figura, była przedmiotem kultu w pierwszych latach istnienia sanktuarium.
 
 
===Zaplecze hotelarsko-usługowe===
Przy klasztorze działa Dom Pielgrzyma, przyjmujący gości przez cały rok, a także restauracja.
 
== Kalwaria a Jan Paweł II ==
Kalwaria była miejscem częstych wizyt i modlitw Karola Wojtyły.
 
{{CytatD|''Kalwaria ma w sobie coś takiego, że człowieka wciąga. Co się do tego przyczynia?<br/> Może i to naturalne piękno krajobrazu, który się stąd roztacza u progu polskich Beskidów...''|Jan Paweł II| 7 czerwca 1979}}
 
{{CytatD|''Santuarium Matki Bożej - i Dróżki. Nawiedzałem je wiele razy, począwszy od moich lat chłopięcych i młodzieńczych. Nawiedzałem je jako kapłan. Szczególnie często nawiedzałem sanktuarium kalwaryjskie jako arcybiskup krakowski i kardynał. (...) Jednakże najczęściej przybywałem tutaj sam i wędrowałem po dróżkach Pana Jezusa i Jego Matki, rozpamiętywałem Ich najświętsze tajemnice.''|Jan Paweł II| 7 czerwca 1979}}
 
{{CytatD|
''Przybywam dziś do tego Sanktuarium jako pielgrzym, tak jak przychodziłem tu jako dziecko i w wieku młodzieńczym. Staję przed obliczem kalwaryjskiej Madonny, jak wówczas, gdy przyjeżdżałem tu jako biskup z Krakowa, aby zawierzać Jej sprawy archidiecezji i tych, których Bóg powierzył mojej pasterskiej pieczy. Przychodzę tu i jak wtedy mówię: Witaj! Witaj, Królowo, Matko Miłosierdzia!''<ref>[http://www.kalwaria.eu/viewItem,homilia_z_okazji_400_lecia_sanktuarium.html Kalwaria.eu]- Homilia z okazji 400- lecia sanktuarium.</ref>
|Jan Paweł II| 19 sierpnia 2002}}
 
Jako papież [[Jan Paweł II]] był tu dwukrotnie ([[7 czerwca]] [[1979]] roku i [[19 sierpnia]] [[2002]] roku).<ref name=storyline/>.
 
{{CytatD|''I o to proszę, proszę, abyście się za mnie tu modlili, za życia mojego i po śmierci.''
|Jan Paweł II| 7 czerwca 1979}}
 
Również [[Benedykt XVI]] odwiedził Sanktuarium ([[27 maja]] [[2006]] roku)<ref name=storyline/>.
 
{{CytatD|''Podczas pierwszej podróży do Polski Jan Paweł II nawiedził to Sanktuarium i swoje przemówienie poświęcił modlitwie. Na koniec powiedział: „I o to proszę, proszę, abyście się za mnie tu modlili, za życia mojego i po śmierci”.''
 
''Dzisiaj chciałem się zatrzymać na moment w kaplicy Matki Bożej i z wdzięcznością pomodlić się za niego, zgodnie z jego prośbą. Idąc za przykładem Jana Pawła II, ja również zwracam się do was z serdeczną prośbą, abyście się modlili za mnie i za cały Kościół.''<ref>[http://www.kalwaria.eu/viewItem,przemowienie_benedykta_xvi.html Kalwaria.eu]- Przemówienie Benedykta XVI.</ref>
|Benedykt XVI|27 maja 2006}}
 
== Wyższe Seminarium Duchowne o.o.Bernardynów==
Przy sanktuarium znajduje się [[seminarium duchowne|Wyższe Seminarium Duchowne]] p.w. [[Jan Duns Szkot|Bł. Jana Dunsa Szkota]], prowadzone przez Ojców Bernardynów. Obecnym [[rektor|rektorem]] seminarium jest o.dr Romuald Kośla OFM. W seminarium przebywa około 35 [[alumn|alumnów]].
{{main|Wyższe Seminarium Duchowne o.o. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej}}
 
== Zobacz też ==
* [[Kalwaria Zebrzydowska]]
* [[Bazylika MB Anielskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej]]
 
== Bibliografia ==
{{Bibliografia start}}
*''Śpiewnik Kalwaryjski'', Augustyn Chadam, Kalwaria Zebrzydowska 1997, s. 26.
{{Bibliografia stop}}
 
{{Przypisy}}
 
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.kalwaria.eu/ Oficjalna strona Sanktuarium]
 
{{Obiekty UNESCO w Polsce}}
 
[[Kategoria:Sanktuarium pasyjno-maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej|!]]
Od [[1613]] roku odbywało się nabożeństwo zwane Drogą Współcierpienia Matki Bożej (od ''Grobu Chrystusa'' do ''Domku Maryi'') oraz procesja Wniebowzięcia NMP (od Grobu MB do bazyliki) w której brały udział kapela i oddział wojska a od połowy XVII w. również procesja zaśnięcia NMP 13 sierpnia (od Domku do Grobu MB). W latach [[1630]]-[[1632]] o. [[Mikołaj ze Skalbimierza]] pisał teksty nabożeństw maryjnych, składających się z trzech części: ''Boleści, Pogrzebu'' i ''Triumfu Matki Bożej''.
 
[[en:Kalwaria Zebrzydowska park]]
Wielkim wydarzeniem dla sanktuarium było podarowanie obrazu Matki Bożej (1641 r.), który uznany został za cudowny i pośredniczący w udzielaniu [[Łaska|łask]] bożych. Sprawiło to, że Kalwaria stała się również ważnym ośrodkiem [[Kult maryjny|kultu maryjnego]].
[[he:המתחם הדתי בקלוואריה זבז'ידובסקה]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Sanktuarium_pasyjno-maryjne_w_Kalwarii_Zebrzydowskiej”