Wersja z 15:29, 14 kwi 2010 edytuj Olka pe (dyskusja \| edycje) 15 edycji nowe hasło transformacja ustrojowa w hiszpanii		Wersja z 15:31, 14 kwi 2010 edytuj anuluj edycję Olka pe (dyskusja \| edycje) 15 edycji →‎Transformacja ustrojowa w Hiszpanii: ZMIANA FORMY następna edycja →
Linia 1: == Transformacja ustrojowa w Hiszpanii == Przejście do demokracji w Hiszpanii (la transición española)to okres przez jaki przeszła Hiszpania od zakończenia dyktatury generała Francisco Franco do demokracji liberalnej (znany także jako nowa restauracja Burbonów-hiszp. la nueva restauración borbónica). Niektórzy historycy uważają, że etap ten rozpoczął się wraz ze śmiercią dyktatora hiszpańskiego 20 listopada 1975 roku, inni natomiast, że jego początkiem jest koronacja Jana Karola I Hiszpańskiego, która miała miejsce dwa dni później. Okres ten kończy się zwycięstwem Hiszpańskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej (PSOE) w wyborach październikowych z 1982 roku. Przejście miało charakter pokojowy. Przemiana była wynikiem układów pomiędzy siłami politycznymi Frankizmu i Opozycji Demokratycznej. [ ]Proces ten można podzielić na dwa etapy: początki demokracji(1975-1978) i umocnienie ustroju (1979-1982). W roku 1969 wycieńczony chorobami Franco zdecydował wyznaczyć jako swojego następce [[Jan Karol I Hiszpański\|Jana Karola z dynastii Burbonów]]. Wydawało się, że przyszły władca popiera ustój prowadzony przez generała, w rzeczywistości jednak jeszcze przed śmiercią dyktatora zaczął nawiązywać kontakty z reprezentantami opozycji, emigracji, którzy zamierzali wprowadzić w kraju reformy liberalne. Po śmierci generała Francisco Franco szybko okazało się, że dotychczasowa polityka nie ma racji bytu bez dyktatora i że frankizm umrze wraz z nim. 22 listopada 1975 roku wstąpił na tron Jan Karol I Hiszpański, przyrzekając jednocześnie wierność i lojalność przed Kortezami Ruchowi Narodowemu, ale od początku wykazywał skłonności ku demokracji. Przywódca komunistów Santiago Carrillo nazwał go Janem Karolem Krótkim (przewidywał szybki koniec monarchii hiszpańskiej). Obecnie przyznaje się do swojej pomyłki, mówiąc, że bardziej odpowiedni byłby przydomek „podstępny”.[ '''„Od początku wiedziałem, że monarchia hiszpańska musi być demokracyjna, nie wiedziałem natomiast jak to osiągnąć”'''- powiedział król parę lat po koronacji. W grudniu 1975 roku władca wyznaczył Ariasa Navarro nowym prezydentem rządu (był obecny w polityce już za czasów dyktatury Franco). Miał na celu kontynuowanie dawnego ustroju. W skład jego rządu weszli zwolennicy reform tacy jak Manuel Fraga Iribarne, José María de Areilza czy Antonio Garrigues, demokrata Alfonso Osorio i wojskowy popierający bezwarunkowo ustrój generała Franco- Fernando de Santiago. Sytuacja w kraju nie była dobra, były organizowane liczne strajki (w styczniu 1976 około 6 tysięcy pracowników rozpoczęło protesty w Vitorii, podczas których starali się wywalczyć lepsze warunki pracy), działania terrorystyczne nabrały na sile (atak zbrojny z 9 maja z miasta Montejurra, działalność grup GRAPO, ETA)[▼ ] ▲'''„Od początku wiedziałem, że monarchia hiszpańska musi być demokracyjna, nie wiedziałem natomiast jak to osiągnąć”'''- powiedział król parę lat po koronacji. W grudniu 1975 roku władca wyznaczył Ariasa Navarro nowym prezydentem rządu (był obecny w polityce już za czasów dyktatury Franco). Miał na celu kontynuowanie dawnego ustroju. W skład jego rządu weszli zwolennicy reform tacy jak Manuel Fraga Iribarne, José María de Areilza czy Antonio Garrigues, demokrata Alfonso Osorio i wojskowy popierający bezwarunkowo ustrój generała Franco- Fernando de Santiago. Sytuacja w kraju nie była dobra, były organizowane liczne strajki (w styczniu 1976 około 6 tysięcy pracowników rozpoczęło protesty w Vitorii, podczas których starali się wywalczyć lepsze warunki pracy), działania terrorystyczne nabrały na sile (atak zbrojny z 9 maja z miasta Montejurra, działalność grup GRAPO, ETA)[ Pierwszego lipca 1976 król wymusił na Ariasie Navarro dymisję, oskarżał go o bycie niezdolny do zrealizowania koniecznych reform politycznych i do skonfrontowania się z poważnymi problemami socjalnym, które dręczyły kraj. Osiem miesięcy po koronacji Jan Karol I wyznaczył na stanowisko szefa rządu Adolfa Suáreza, który wcześniej przez 18 lat był członkiem Ruchu Narodowego (po śmierci dyktatora został nominowany na sekretarza generalnego Ruchu). Decyzja ta spowodowała protesty sił politycznych lewicy, ale legalizując działalność związków zawodowych i partii politycznych Suárez zyskał popularność jako szef rządu. Nowy prezydent oparł swoją polityke na dwóch podstawowych założeniach: opracowaniu ustawy, która pomogłaby wprowadzić reformy polityczne i zwołaniu wyborów demokratycznych.[▼ ] ▲Pierwszego lipca 1976 król wymusił na Ariasie Navarro dymisję, oskarżał go o bycie niezdolny do zrealizowania koniecznych reform politycznych i do skonfrontowania się z poważnymi problemami socjalnym, które dręczyły kraj. Osiem miesięcy po koronacji Jan Karol I wyznaczył na stanowisko szefa rządu Adolfa Suáreza, który wcześniej przez 18 lat był członkiem Ruchu Narodowego (po śmierci dyktatora został nominowany na sekretarza generalnego Ruchu). Decyzja ta spowodowała protesty sił politycznych lewicy, ale legalizując działalność związków zawodowych i partii politycznych Suárez zyskał popularność jako szef rządu. Nowy prezydent oparł swoją polityke na dwóch podstawowych założeniach: opracowaniu ustawy, która pomogłaby wprowadzić reformy polityczne i zwołaniu wyborów demokratycznych.[ Ustawa (La ley para la Reforma Política) została opracowana we wrześniu 1976 roku, zaplanowana przez Fernándeza Miranda . Był to dokument kluczowy, żeby przejść legalnie z dyktatury do ustroju demokratycznego. Nie precyzowała dokładnie jak będzie wyglądać nowy system polityczny.▼ ] ▲ Ustawa (La ley para la Reforma Política) została opracowana we wrześniu 1976 roku, zaplanowana przez Fernándeza Miranda . Był to dokument kluczowy, żeby przejść legalnie z dyktatury do ustroju demokratycznego. Nie precyzowała dokładnie jak będzie wyglądać nowy system polityczny. Wybory generalne z 15 czerwca 1977 roku był pierwszymi wolnymi wyborami, w których uczestniczyły partie polityczne od zakończenia wojny domowej w Hiszpanii. Zwyciężyła Unia Demokratycznego Centrum (UCD), partia kierowana przez Adolfo Suáreza (oddane zostały na nich 34% głosów). Frekwencja w wyborach wynosiła około 18 milionów.Rezultaty pokazują, że Hiszpanie postawili na polityków, którzy szukali rozwiązań kompromisowych. Rząd Suareza zrobił krok w kierunku utworzenia instytucji autonomicznych. Konstytucja została zatwierdzona w grudniu 1978 roku y była rezultatem ogólnej zgody pomiędzy prawie wszystkimi partiami politycznymi. Ustanawiał jako formę państwa monarchie parlamentarna dwuizbową, bazującą na pluralizmie politycznym, decentralizacji kraju. Konstytucja definiowała Hiszpanie jako państwo społeczne, demokratyczne, przywracał nie tylko tradycje liberalne, ale również republikańskie konstytucji z 1931 roku. Suárez zwołał kolejne wybory na marzec 1979, które ponownie wygrała jego partia. W tym okresie przyznano prawa regionom hiszpańskim. Partia Suáreza zaczyna tracić poparcie. Prawodawcze wybory generalne z października 1982 wygrała. == Zobacz też ==

Transformacja ustrojowa w Hiszpanii: Różnice pomiędzy wersjami