Michiel de Ruyter: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne
ort.
Linia 5:
 
== Początki ==
De Ruyter urodził się w [[1607]] we [[Vlissingen]] jako syn dostawcy piwa. Niewiele wiadomo o wczesnych latach życia deDe Ruytera. Prawdopodobnie już w wieku 11 lat został żeglarzem (oczywiście na początku jako chłopiec okrętowy). W [[1622]] walczył jako [[muszkieter]] w [[Holandia|holenderskiej]] armii pod [[Maurycy Orański|Maurycym Nassau]] przeciwko wojskom [[Hiszpania|hiszpańskim]] podczas odsieczy twierdzy [[Bergen op Zoom]]. W tym samym roku powrócił na morze i zaciągnął się do floty handlowej, gdzie rozpoczęła się stała praca na morzu. Według angielskich źródeł, w latach [[1623]] – [[1631]] pracował w [[Dublin]]ie jako agent domu kupieckiego z [[Vlissingen]] należącego do braci Lampsins. Chociaż holenderskie źródła milczą na temat tego okresu jego życia, dobrze wiadomo, że deDe Ruyter potrafił mówić płynnie po [[Irlandia|irlandzku]]. Okazjonalnie mógł przewozić nadzwyczajny ładunek na Morze Śródziemne lub na wybrzeże [[Berberowie|berberyjskie]]. W tych latach odnosił się do siebie jako ''Machgyel Adirensoon''.
W [[1631]] poślubił córkę farmera Maayke Velders. Małżeństwo nie trwało długo; w końcu 1631 Maayke zmarła wydając na świat córkę, która zmarła w trzy tygodnie po matce.
 
W [[1633]] deDe Ruyter wyruszył w rejs do arktycznej wyspy [[Jan Mayen]] jako zastępca kapitana statku wraz z flotą złożoną z pięciu statków wielorybniczych. Uczestniczył ponownie w tego typu rejsach w roku [[1634]] i [[1635]]. Aż dotąd nie dowodził jeszcze żadnym statkiem. Latem [[1636]] drugi raz wziął ślub z Neeltje Engels, córką zamożnego obywatela, która dała mu czwórkę dzieci. Jedno z nich zmarło zaraz po urodzeniu, pozostałe nosiły imiona Adriaen (1637), Neeltje (1639) i Aelken (1642).
 
W [[1637]] deDe Ruyter został kapitanem prywatnego statku przeznaczonego do zwalczania tzw. ''Dunkierskich łupieżców'', którzy dawali się we znaki holenderskim statkom kupieckim. Swoje obowiązki łowcy piratów, dzięki którym zdobył swoje pierwsze doświadczenia w walce na morzu, wypełniał do [[1640]]. Po krótkim okresie, gdy pływał jako szyper kupieckiego statku "Vlissinge", skontaktowała się z nim Admiralicja Zelandii, proponując mu stanowisko kapitana okrętu ''Haze'', który był statkiem handlowym przerobionym na [[okręt liniowy]] z 26 działami na pokładzie, służący we flocie dowodzonej przez admirała Gijselsa, walczącego z [[Hiszpania|Hiszpanami]] i wspierającego [[Portugalia|Portugalczyków]] w ich walce o niepodległość swej ojczyzny. W [[1641]] deDe Ruyter został kontradmirałem.
Holenderska flota, z deDe Ruyterem jako trzecim z kolei w komendzie, pobiła hiszpańsko-dunkierską flotę podczas akcji koło przylądka [[Przylądek Świętego Wincentego|St Vincent]] [[4 listopada]] [[1641]]. Po powrocie kupił swój własny statek "Salamander" i pomiędzy [[1642]] a [[1652]] zajmował się kursami i frachtem do [[Maroko|Maroka]] i [[Indie Zachodnie|Indii Zachodnich]], stając się zamożnym handlarzem. W tym czasie rosła jego sława wśród holenderskich kapitanów poprzez regularne uwalnianie chrześcijańskich niewolników przez wykupywanie ich za własne pieniądze.
 
W [[1650]] żona De Ruytera, która w [[1649]] dała mu drugiego syna o imieniu Engel, niespodziewanie zmarła. Dnia [[8 stycznia]] [[1652]] poślubił wdowę Annę van Gelder i zdecydował, że czas już odejść na zasłużony odpoczynek. Kupił dom we Vlissingen, lecz spokojne życie rodzinne nie trwało długo.
 
== Pierwsza wojna angielsko-holenderska ==
Podczas [[I wojna angielsko-holenderska|pierwszej wojny angielsko-holenderskiej]] ([[1652]]-[[1654]]), deDe Ruyter został poproszony do wstąpienia do rozwijającej się floty jako ''subcomander''; po początkowej odmowie, że nie ma kwalifikacji do takiej pracy, deDe Ruyter spróbował swych sił pod wodzą admirała [[Maarten Tromp (admirał)|Maartena Trompa]], wygrywając [[bitwa morska pod Plymouth|bitwę pod Plymouth]]. Śmierć Trompa podczas [[Bitwa morska pod Scheveningen|bitwy pod Scheveningen]] zakończyła wojnę i deDe Ruyter odrzucił ofertę [[Johan de Witt|Johana de Witta]], by przejąć naczelne dowództwo, ponieważ uważał, że nie nadaje się do tego, a także obawiał się, że pominięcie reguły starszeństwa skonfliktuje go z [[Witte de With]] i [[Johan Evertsen|Johanem Evertsenem]] (później deDe Ruyter i deDe With stali się bliskimi przyjaciółmi). W takim przypadku nowym naczelnym dowódcą połączonej floty został pułkownik [[Jacob van Wassenaer Obdam]]. De Ruyter – po taktownej odmowie proponowanego stanowiska asystenta Obdama – pozostał w służbie w holenderskiej marynarce wojennej i później przyjął ofertę admiralicji [[Amsterdam]]u, stając się jej wiceadmirałem [[2 marca]] [[1654]]. Do miasta przeniósł się z rodziną w [[1655]].
 
== 1655-1663 ==
W lipcu [[1655]] deDe Ruyter objął dowództwo ósmej [[Eskadra (marynarka wojenna)|eskadry]] z okrętem flagowym "Tijdverdrijf" i popłynął na Morze Śródziemne eskortując 55 statków kupieckich. Jego rozkazy miały chronić [[Holandia|holenderski]] handel. Spotkawszy [[Anglia|angielską]] flotę dowodzoną przez [[Robert Blake (admirał)|Roberta Blake'a]], postanowił uniknąć incydentu.
Po zniszczeniu wielu okrętów pirackich i negocjacjach umowy pokojowej z piratami z [[Sala (miasto)|Salé]], deDe Ruyter wrócił do domu w maju [[1656]].
 
W tym samym miesiącu holenderskie Stany Generalne, coraz bardziej obawiając się króla [[Szwecja|Szwecji]] [[Karol X Gustaw|Karola Gustawa]] i jego planów ekspansji, zdecydowały się wysłać flotę na [[Morze Bałtyckie|Bałtyk]]. Szwedzi kontrolowali ten obszar po inwazji Karola Gustawa na Polskę. De Ruyter jeszcze raz wsiadł na "Tijdverdrijf" i przybył do Sundu [[8 czerwca]]; tam oczekiwał na przybycie admirała [[Jacob van Wassenaer Obdam|Obdama]]. Gdy tylko Obdam przejął komendę, [[27 lipca]] deDe Ruyter i holenderska flota pożeglowały na ratunek oblężonemu [[Gdańsk]]owi. Miesiąc później podpisany został pokój. Przed opuszczeniem Bałtyku deDe Ruyter i inni wyżsi oficerowie ekspedycyjnej floty holenderskiej zostali przyjęci na audiencji króla [[Dania|Danii]] [[Fryderyk III Oldenburg|Fryderyka III]]. De Ruyter i król Danii w przyszłości stali się osobistymi przyjaciółmi.
 
W [[1658]] Stany Generalne zdecydowały się ponownie wysłać flotę na Bałtyk, by osłonić ważny handel bałtycki oraz by pomoc Duńczykom w ich walkach ze szwedzką agresją. W zgodzie z holenderską polityką równowagi sił flota pod wodzą admirała-porucznika [[Jacob van Wassenaer Obdam|Obdama]] popłynęła w kierunku Morza Bałtyckiego. Dnia [[8 listopada]] doszło do bitwy w [[Sund]]zie, w wyniku której Holendrzy pobili szwedzką flotę, uwalniając [[Kopenhaga|Kopenhagę]]. Szwedzi nadal byli potężni i Stany Generalne zdecydowały się kontynuować swoje wsparcie. De Ruyter otrzymał komendę nad nową flotą ekspedycyjną i doprowadził do uwolnienia [[Nyborg]]a w [[1659]]. W nagrodę za to otrzymał duńskie szlachectwo od króla Fryderyka III.
Linia 29:
W [[1664]], rok przed [[II wojna angielsko-holenderska|drugą wojną angielsko-holenderską]], De Ruyter starł się z [[Anglia|Anglikami]] w okolicach wybrzeża Afryki Zachodniej, gdzie zarówno Anglicy jak i [[Holandia|Holendrzy]] posiadali ważne przystanki niewolnicze, odzyskując holenderskie posiadłości okupowane przez admirała [[Robert Holmes|Roberta Holmesa]]. Następnie przepłynął Atlantyk i dokonał najazdu na brytyjskie kolonie w Ameryce.
Przybywszy do [[Barbados]]u na [[Karaiby|Karaibach]] w końcu kwietnia [[1665]] na swoim okręcie flagowym "Spiegel", poprowadził swą flotę liczącą 13 okrętów do Carlisle Bay, gdzie doszło do wymiany ognia z angielskim [[bateria (wojsko)|bateriami]] [[fort]]owymi. De Ruyter zniszczył wiele statków, które stały tam zakotwiczone. Nie mogąc uciszyć angielskich dział i odniósłszy poważne uszkodzenia, wycofał się do francuskiej [[Martynika|Martyniki]] dla dokonania napraw uszkodzonych okrętów.
Płynąc z Martyniki na północ, deDe Ruyter zdobył wiele angielskich statków oraz dostarczył zaopatrzenie do holenderskiej kolonii w [[Sint Eustatius]].
Po naprawie uszkodzeń zdecydował się zaatakować [[Nowy Jork]] (dawny Nowy Amsterdam) by odzyskać [[Nowa Holandia|Nową Holandię]]. Następnie skierował się do [[Nowa Fundlandia|Nowej Fundlandii]], zdobywając po drodze kilka angielskich kutrów rybackich i tymczasowo zdobywając [[St. John's (Nowa Fundlandia i Labrador)|Saint John's]], następnie zawrócił do Europy.
Wraz z powrotem do Holandii doszła do niego wieść, że Van Wassenaer zginął w katastrofalnej [[bitwa morska pod Lowestoft|bitwie pod Lowestoft]]. Wielu oczekiwało, że syn Trompa Cornelis przejmie naczelne dowództwo floty holenderskiej, szczególnie tak myślał sam [[Cornelis Tromp]]. Tromp był jednak nie do zaakceptowania dla regencyjnego rządu Johana de Witta, z powodu jego poparcia dla księcia Orańskiego. Po heroicznym powrocie wzrosła popularność deDe Ruytera i [[11 sierpnia]] [[1665]] jako admirał-porucznik (rangę tę posiadało jeszcze czterech innych wodzów holenderskich) został naczelnym wodzem floty holenderskiej.
W tej drugiej wojnie angielsko-holenderskiej ([[1665]]-[[1667]]) zwyciężył po ciężkim boju w słynnej [[Bitwa czterodniowa|Czterodniowej Bitwie]] (czerwiec [[1666]]), jednak ledwie uniknął katastrofy w [[Bitwa morska pod North Foreland|bitwie pod North Foreland]] (sierpień 1666), co doprowadziło do konfliktu z [[Cornelis Tromp|Cornelisem Trompem]] doprowadzając w końcu do dymisji Trompa. De Ruyter wkrótce poważnie zachorował, jednak zdążył wyzdrowieć na czas by objąć nominalne dowództwo nad flotą dokonującą [[Bitwa morska pod Medway|najazdu na Medway]] w [[1667]]. Najazd na Medway był kosztowną i wstydliwą porażką Anglii, w której stracono potężny okręt HMS "Royal Charles". Klęska ta znacznie przybliżyła koniec wojny.
 
Linia 37:
De Ruyter uratował położenie Holandii w [[III wojna angielsko-holenderska|trzeciej wojnie angielsko-holenderskiej]]. Jego strategiczne zwycięstwa nad wielkimi angielsko-francuskimi flotami w bitwie [[bitwa pod Solebay|pod Solebay]] ([[1672]]), podwójnej bitwie [[bitwa morska pod Schooneveld|pod Schooneveld]] ([[1673]]) i [[bitwa morska pod Texel|bitwie pod Kijkduin]] (1673) uniemożliwiły inwazję na wybrzeżach Holandii. Ranga Porucznika-Admirała-Generała (tlum. z ang. ''Lieutenant-Admiral-General'') stworzona została specjalnie dla niego w lutym 1673.
 
Ponownie podejmując walkę na Karaibach, tym razem przeciwko Francji, deDe Ruyter przybył na [[Martynika|Martynikę]] na pokładzie swego okrętu flagowego [[De Zeven Provinciën (1665)|"Zeven Provinciën"]] [[19 lipca]] [[1674]]. Prowadził poważne siły złożone z 18 okrętów, 9 statków handlowych i 15 transportowców z 3400 żołnierzami na pokładzie. Podczas próby ataku na [[Fort-de-France|Fort Royal]], flota deDe Ruytera schroniła się przed wiatrem, pozwalając znacznie słabszym liczebnie francuskim siłom wzmocnić swoje fortyfikacje i przygotować się do obrony.
Następnego dnia świeżo umieszczone bariery powstrzymały deDe Ruytera od wpłynięcia do przystani. Nie zważając na to, holenderscy żołnierze wylądowali na brzegu bez wsparcia okrętowej artylerii i ponieśli ciężkie straty podczas próby dotarcia do francuskich fortyfikacji położonych się na szczycie stromych urwisk.
Po dwóch godzinach żołnierze wrócili pobici, mając 143 zabitych i 318 rannych, podczas gdy Francuzi stracili 15 ludzi. Stanęło to na zawadzie ambicji admirała, więc wykorzystując element zaskoczenia popłynął na północ do [[Dominika|Dominiki]] i [[Nevis]], jednak gdy wśród załogi jego okrętów zaczęła szerzyć się epidemia, musiał zawrócić do Europy.
W [[1676]] objął komendę nad połączoną flotą holendersko-[[Hiszpania|hiszpańską]] mającą pomóc Hiszpanom stłumić powstanie w [[Mesyna|Messynie]] i w walce z francuską flotą dowodzoną przez [[Abraham Duquesne|Duquesne'a]]. Stoczył na Morzu Śródziemnym dwie bitwy – [[bitwa morska pod Stromboli|pod Stromboli]] i [[bitwa morska pod Augustą|pod Augustą]]. Pod Augustą został ciężko raniony kulą działową w obie nogi, w wyniku czego zmarł [[29 kwietnia]] w [[Syrakuzy|Syrakuzach]]. Dnia [[18 marca]] [[1678]] odbył się państwowy pogrzeb, a ciało jego spoczęło w w kościele Nieuwe Kerk w Amsterdamie.
Linia 54:
 
== Linki zewnętrzne ==
* Okręt flagowy deDe Ruytera [http://www.bataviawerf.nl/en/7provincien.html 'Siedem Prowincji'] został przebudowany w Holandii w [[Lelystad]].
* [http://www.deruyter.org/ De Ruyter (po holendersku)]