Włodzimierz Zagórski (generał): Różnice pomiędzy wersjami

|lata służby = [[19101900]]–[[19141918]] ([[Armia Austro-Węgier|C.K. Armia]]) <br />[[1914]]–[[1918]] ([[Legiony Polskie 1914-1918|LP]]) <br />[[1918]]–[[1927]] ([[Wojsko Polskie II RP|WP II RP]])

|siły zbrojne = Armia Austro-Węgier, Wojsko Polskie

|jednostki = [[Evidenzbureau]]

|stanowiska = Szef galicyjskiej grupy placówek Evidenzbureau, szef departamentu [[Siły Powietrzne Rzeczypospolitej Polskiej|lotnictwa]] [[Ministerstwo Obrony Narodowej|M.S.Wojsk.]]

'''Włodzimierz Zagórski''' [[Ostoja (herb szlachecki)|herbu Ostoja]] (ur. [[21 stycznia]] [[1882]] w [[Saint-Martin-Vésubie|Saint-Martin-Lautosque]] we [[Francja|Francji]], zaginął po [[6 sierpnia]] [[1927]]) – [[żołnierz]] [[wywiad wojskowy|wywiadu wojskowego]] [[Austro-Węgry|Austro-Węgier]], [[major]] [[oficer dyplomowany|Sztabu Generalnego]] [[Armia Austro-Węgier|Cesarskiej i Królewskiej Armii]], [[Generał#We współczesnym Wojsku Polskim|generał brygady]] [[Pilotaż (lotnictwo)|pilot]] [[Wojsko Polskie II RP|Wojska Polskiego]].

=== Służba w [[C.K.]] Armii i Legionach Polskich ===

W 1900 rozpoczął [[służba wojskowa|służbę wojskową]] w Cesarskiej i Królewskiej Armii. 18 sierpnia 1902 awansowany na [[podporucznik]]a [[artyleria|artylerii]]. W 1910 ukończył Akademię Sztabu Generalnego w [[Wiedeń|Wiedniu]] i został szefem sztabu VIII Brygady Piechoty w Krakowie, wtedy Krakau. Po roku przeniesiony został do wywiadu[[Evidenzbureau|K.u.k. –Evidenzbureau]], kierunekprowadzącego [[wywiad wojskowy]]. Służył w [[komórka organizacyjna|komórce organizacyjnej]] ukierunkowanej na armie- rosyjskie siły zbrojne oraz polskie organizacje paramilitarne w zaborzeC.K. austriackimAustro-Węgier, nakierowane na [[działania nieregularne|walkę nieregularną]] na terenie [[Kraj Przywiślański|Kraju Przywiślańskiego]] [[Imperium Rosyjskie|Imperium Rosyjskiego]]. [[poliglota|Władający wieloma językami]] Zagórski, był ważnym oficeremżołnierzem II Oddziału Sztabu Generalnego (Evidenzbureau) w Wiedniu. Podlegały mu odpowiednie wysunięte ekspozytury wywiadowcze (Hauptkundschaftstellen) w Krakowie, Przemyślu oraz Lwowie, które z kolei zatrudniały sieć agentów[[OZI]], w tym samego [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]], wówczas'''którego agentazwerbował''', obywatela Imperium Rosyjskiego, będącego w tym czasie [[agent wywiadu|agentem austriackiegowywiadu]] K.u.k. Evidenzbureau. Wielokrotnie kontaktował się z J. Piłsudskim, który składał mu systematycznie meldunki o sytuacji w KrólestwiePrzywiślańskim PolskimKraju. W zamian otrzymywał OZI J. Piłsudski środki finansowe i instrukcje wywiadu austriackiegowojskowego Austro-Węgier ważne dla prowadzenia działalności wojskowej w [[Galicja|Galicji]].<ref>Maximillian Ronge, ''dwanaście lat służby wywiadowczej'', Warszawa 1992</ref>

Od sierpnia 1914 do czerwca 1916 roku kapitan W. Zagórski został przydzielony przez swego przełożonego do [[formowanie|formowanych]] z udziałem Evidenzbureau [[Legiony Polskie 1914-1918|Legionów Polskich]] w randze kapitana Sztabu Generalnego - mianowanie to spotkałonapotkało sprzeciw J. Piłsudskiego i oddanej jemu kadry i stała się zarzewiem stałego antagonizmu. Kapitan Zagórski został [[Szef sztabu|Szefem Sztabu]] Komendy Legionów Polskich. Ostro skonfliktowany ze wszystkimi odpowiedzialnymi za Legiony, tak z Naczelną Komendą Austriacką (wątpliwe), jak i z J. Piłsudskim i [[Władysław Sikorski|Sikorskim]]. W czasie gdy komendantem Legionów był gen. [[Karol Durski-Trzaska]], Zagórski stał się faktycznym decydentem w sprawach Legionów, uzależniając sędziwego generała od swoich decyzji. Działania kapitana Evidenzbureau W. Zagórowskiego były podporządkowane działaniom operacyjnym Evidenzbureau. Słowem; Zagórski był lojalny wobec Cesarza.

Wówczas pogłębiła się wzajemna nienawiść służbisty Zagórskiego z jego tajnym współpracownikiem J. Piłsudskim, gdyż kapitan wywiadu Zagórski dokładnie wiedział, kto i w zamian za co finansował i uzbrajał [[Związek Strzelecki "Strzelec"]] w [[Galicja|Galicji]]. RozpoczęłaRozpoczął się walkaostry spór o władzę ''osobowego źródła informacji'' z jego ''żołnierzem prowadzącym'' o władzę nad Legionami (mającymi w czasie [[wojna|wojny]] austriacko-rosyjskiej realizować [[walka (wojsko)|walkę]] [[partyzantka|partyzancką]] na rzecz Austro-Węgier, a nie na rzecz powstania [[państwo|państwa]] Polaków! Celem J. Piłsudskiego była jak się z resztą stało przyszła [[Druga Rzeczpospolita|Rzeczpospolita Polska]], która była całkowicie sprzeczna z interesami C.K. Austro-Węgier! [[Zabór austriacki|Znaczne terytorium Austrii]] przestałoby być integralną częścią Cesarstwa Austriackiego), którą w taki sposób opisuje [[Władysław Studnicki]], jeden ze współpracowników przyszłego Marszałka Polski Piłsudskiego w tamtym czasie: ''Przy nieudolnych generałach Legiony znalazłyby się w fatalnej pozycji, gdyby nie Zagórski, którego szkalowanie weszło w modę, istniał bowiem pewien antagonizm między Zagórskim, a Piłsudskim, była to walka o władzę dwóch wybitnych indywidualności''<ref>Zbigniew Cieślikowski, ''Tajemnice śledztwa KO 1042/27. Sprawa generała Włodzimierza Ostoi-Zgórskiego'', Warszawa 1997</ref>. Podobnie uważał [[Jan Dąbski]]: ''kpt. Zagórski był właściwym i rzeczywistym Komendantem Legionów. W Legionach działo się wszystko wedle jego woli. Sam fakt stworzenia Komendy Legionów postawił go od razu w antagonizmie z Piłsudskim. Ich wzajemna nieufność przerodziła się w nienawiść. Zagórski chciał zagarnąć pod siebie Piłsudskiego i osłabić jego siłę. Zagórskiego jako zawodowego wojskowego drażniło warcholstwo Piłsudskiego, drażniło go lekceważenie rozkazów[[rozkaz]]ów Komendy Legionów i coraz większe rozluźnienie stosunków między grupą Piłsudskiego, a grupą Legionów''<ref>ibid.</ref> W 1916 major i dowódca batalionu. Od czerwca 1916 do lipca [[1917]] Zagórski był dowódcą [[3 Pułk Piechoty Legionów|3 pułku piechoty]] [[II Brygada Legionów Polskich|II Brygady Legionów]]. Od lipca 1917 - lutego 1918 dowódca pułku artylerii [[Polski Korpus Posiłkowy|Polskiego Korpusu Posiłkowego]]. <ref>Mała encyklopedia wojskowa, [[Warszawa]], [[1970]], t. II, s. 723.</ref> Po przebiciu się II Brygady [[Bitwa pod Rarańczą (1918)|pod Rarańczą]] – usunięty z Legionów za intrygi i działanie na szkodę armii austriackiej i internowany w [[Chust|Huście]], później oddany pod sąd wojskowy. Skorzystał z cesarskiego aktu abolicji. Wedle zdania wielu osobistości powiązanych z Legionami, był jednak bardziej lojalny wobec monarchii austro-węgierskiej, niż własnych towarzyszy broni ("oficer bardziej austriacki niż polski"). Wydaje się jednak, że dotyczyło to głównie [[I Brygada Legionów Polskich|I Brygady Legionów]], grupy oficerów, z którymi znalazł się w konflikcie. Doprowadził nawet do aresztowania kilku spośród nich. Można stwierdzić, że realizował swoje daleko idące plany, nie licząc się z opinią legionistów<ref>Jerzy Gaul, ''Z działalności kapitana Włodzimierza Zagórskiego w latach 1914 – 1918'', Przegląd Historyczny 1997</ref>.

W czasie formowania Wojska Polskiego, 23 października 1918 roku, dowództwo nad armią i najwyższymi władzami wojskowymi objął gen. [[Tadeusz Rozwadowski]], Zagórski został zastępcąZastępcą szefaSzefa formującego się [[Sztab Generalny Wojska Polskiego|Sztabu Generalnego]]. Dwa dni później [[Rada Regencyjna]] wydała dekret o powołaniu urzędu szefaSzefa Sztabu Wojska Polskiego i 28 października na stanowisko to powołano oficjalnie Rozwadowskiego. Wydarzenia owe przebiegały w atmosferze wielkiego entuzjazmu. Nowy szef sztabu wraz ze swymi współpracownikami przystąpił do intensywnych prac nad organizacją centralnych instytucji wojskowych oraz nowych oddziałów Wojska Polskiego. Podstawą tych działań były projekty opracowane przez płk. Zagórskiego. Równocześnie powstało [[Ministerstwo Spraw Wojskowych]]. Stanowisko ministra zarezerwowano dla więzionego w Magdeburgu [[Józef Piłsudski|J. Piłsudskiego]].

Pełniący obowiązki dowódcy (25 IX – 23 XI 1920) i dowódca [[4 Dywizja Piechoty (II RP)|4 Dywizji Piechoty]] (do kwietnia 1921). 9 kwietnia 1921, na własną prośbę, przeniesiony został do [[Rezerwa|Rezerwy armii]] <ref>Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 16 z 23.04.1921 r.</ref>. Zajął się działalnością gospodarczą. Współzałożyciel i czasowo członek zarządu Spółki Akcyjnej "Francopol" zajmującej się dostawami sprzętu lotniczego dla armii. W marcu 1923 ówczesny Minister Spraw Wojskowych, gen. dyw. [[Kazimierz Sosnkowski]] powołał go do służby czynnej i mianował szefem Wydziału [[przemysł zbrojeniowy|Przemysłu Wojennego]] Szefostwa Administracji Armii <ref>Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 16 z 20.03.1923 r.</ref>. Wkrótce mianowany został szefem Departamentu Przemysłu Wojennego M.S.Wojsk. Z dniem 1 listopada 1923 mianowany został [[żołnierz zawodowy|oficerem zawodowym]] w stopniu pułkownika Sztabu Generalnego ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 6,5. lokatą w korpusie oficerów artylerii <ref>Dekret Prezydenta RP z 15 listopada 1923 w: Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 72 z 17.11.1923 r.</ref>.

Podobno twierdził, iż posiadaPosiadał pokwitowania podpisane przez płatnych agentów austriackich,. Jego OZI poza Józefem międzyPiłsudskim innymibył [[Walery Sławek|Walerego Sławka]]. Niektóre z tych dokumentów[[dokument]]ów pokazywał politykom[[polityk]]om antypiłsudczykowskim.

31 marca 1924 [[Prezydent RP]] [[Stanisław Wojciechowski]] na wniosek ministraMinistra sprawSpraw wojskowychWojskowych, gen. dyw. [[Władysław Sikorski|Władysława Sikorskiego]] awansował go na [[stopień wojskowy]] generała brygady ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 9 lokatą w korpusie generałów <ref>Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 32 z 02.04.1924 r.</ref>.

Czynione z wielkim rozmachem zakupy samolotów sprawiły, że około 1925 lotnictwo polskie było, jeśli chodzi o liczbę posiadanego sprzętu, jednym z najsilniejszych w Europie. O ile jednak niektóre z zakupionych maszyn były na dobrym poziomie konstrukcyjnym (np. [[Breguet 19|Breguet XIX]] czy [[Potez XXV]]), to inne miały niewłaściwą konstrukcję (np. znany z licznych wypadków, w tym 31 śmiertelnych,[[SPAD 61]]), lub archaicznesłabe osiągi ([[Farman F-68 Goliath]]). Do dziś kontrowersyjne jest, czy masowy zakup tych maszyn nie opóźnił rozwoju rodzimego przemysłu lotniczego. Ponadto wysokie stany [[siły i środki|sprzętowe kontrastowały z niskim stanem osobowym]], stąd większość polskich eskadr lotniczych nie miała [[zdolność bojowa|zdolności bojowej]], a nawet ćwiczebnej. Stąd można głosić tezę, że siła polskiego lotnictwa, opierająca się na dużej liczbie samolotów, na których nie miał kto [[pilotaż|latać]], była w istocie iluzoryczna. Od początku [[1926]] osoby z otoczenia Piłsudskiego (gen.[[Lucjan Żeligowski]], gen. [[Daniel Konarzewski]]) były źródłem oskarżeń, że generał był zamieszany w aferę [[korupcja|korupcyjną]] w armii, związaną z firmą Francopol i kapitałem francuskim. W następstwie odwołany w kwietniu 1926 i poddany śledztwu. Prowadzona wówczas była głośna kampania prasowa dotycząca udziału Zagórskiego w rzekomej aferze Francopolu, nie znaleziono jednak dowodów, które mogłyby potwierdzić, że Zagórski dokonywał jakichkolwiek przestępstw.{{Fakt|data=2010-03}} Zagórski od 1921 był akcjonariuszem[[akcjonariusz]]em Francopolu,<ref name=autonazwa1>Urbankowski, str.506</ref> aczkolwiek na zakup od tej firmy partii 100 [[silnik lotniczy|silników lotniczych]] i 100 myśliwców Spad 61 uzyskał zezwolenie [[Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa|Prokuratorii Generalnej]].{{Fakt|data=2010-03}} Francopol nie podjął produkcji samolotów w Polsce. Natomiast samoloty (m. in. 256 samolotów SPAD 61) zakupione u producenta francuskiego długo niszczały pod gołym niebem we Francji, bo nie załatwiono transportu lub hangarów[[hangar]]ów.<ref name=autonazwa1 /> Zagórski, 18 marca 1926 odwołany ze stanowiska i poddany śledztwu. Wrócił do służby po kolejnym objęciu stanowiska premiera przez [[Wincenty Witos|W. Witosa]]

W [[Przewrót majowy|przewrocie majowym]] Włodzimierz Zagórski opowiedział się po stronie legalnego rządu [[Wincenty Witos|Wincentego Witosa]]. 12 maja z rozkazu gen. T. Rozwadowskiego objął dowództwo grupy lotniczej w Warszawie, w miejsce płk. [[Ludomił Rayski|Ludomiła Rayskiego]] z zadaniem rozproszenia zdążających na Warszawę sił podporządkowanych J. Piłsudskiemu. Jako dowódca lotnictwa, bardzo szybko opanował sytuację na warszawskim lotnisku wojskowym. W dodatku dokonał zarekwirowania kilku samolotów cywilnych i wykonując rozkazy[[rozkaz]]y zwierzchników kierował lekkimi, wręcz symbolicznymi bombardowaniami wojsk Piłsudskiego. A jednak w wyniku tych bombardowań padli zabici i ranni, podobnie, jak w wyniku ostrzeliwania lotniska przez wojska Marszałka padli zabici i ranni po stronie rządowej.

[[6 sierpnia]] [[1927]], w rocznicę wymarszu [[Pierwsza Kompania Kadrowa|1 Kompanii Kadrowej]], obchodzoną przez legionistów na zjeździe w [[Szczypiorno|Szczypiornie]], został zwolniony z więzienia. Tego dnia rano o godz. 8.20, w dostarczonym mu ubraniu cywilnym w towarzystwie kpt. [[Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych#Struktura organizacyjna GISZ|Lucjana Miładowskiego]], wyjechał pociągiem[[pociąg]]iem osobowym nr 714 z Wilna do Warszawy. W stolicy miał stawić się do raportu u marszałka[[Marszałek Polski|Marszałka Polski]] J. Piłsudskiego. W tym też czasie rzekomo sporządzono akt oskarżenia, ale Zagórski jak mówiono miał odpowiadać z wolnej stopy.<ref name=autonazwa2> Urbankowski, str.560-563</ref> Po przyjeździe do Warszawy zaginął.<ref name=autonazwa2 /> Śledztwo prowadzono długo, lansowana była teza o [[dezercja|dezercji]]. W Roczniku Oficerskim z [[1928]] był wykazany w korpusie generałów jako zaginiony.

Zagórski w czasie pobytu w więzieniu pisał pamiętniki, w których krytykował działalność marszałkaMarszałka Polski. Jako oficer sekcji wywiadowczej armii austriackiej znał doskonale kontakty Piłsudskiego z Evidenzbureau [[Hauptkundschaftstelle|HK-Stelle]]. Niewątpliwie naraził się także wielu środowiskom w armii, zwłaszcza zwolennikom budowy własnego niezależnego od Francji przemysłu lotniczego, a także ludziom powiązanym z aferą [[Korupcja|korupcyjną]] w firmie Francopol. Zagórski jako były oficer wywiadu mógł teoretycznie wyreżyserować własne zniknięcie (teza ta była później lansowana przez historyków związanych ze środowiskiem piłsudczyków). Jako przeciwwaga powstała też teza, jakoby został zamordowany z rozkazu [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]]; nie została ona dotąd udowodniona. Opisał ją m.in. Witos (zob. jego pamiętniki), jest powtarzana (na podstawie poszlak, mimo braku jednoznacznych dowodów) do dziś przez historyków związanych z endecją<ref>zob. np. Zbigniew Cieślikowski, ''Tajemnice śledztwa KO 1042/27. Sprawa generała Włodzimierza Ostoi-Zgórskiego'', Warszawa 1997 ; opinia prof. Andrzeja Garlickiego w: P. Lipiński, Role Żymierskiego, "Gazeta Wyborcza - Magazyn" 30 IX 1999, nr 39,lub [http://www.kapitalizm.org/?action=show_article&art_id=276 Dariusz Ratajczak "Szlachtowanie generała Zagórskiego"]</ref>, ale odrzucona przez zwolenników marszałkaMarszałka Polski.<ref>zob. np. Urbankowski, str.560-563</ref>. Być może uciekł do Francji... Los generała Zagórskiego do dziś jest tajemnicą i źródłem kontrowersji.