Wersja z 03:19, 20 sty 2012 edytuj Premia (dyskusja \| edycje) 20 344 edycje →‎Wspólnoty wyznaniowe: drobne techniczne ← poprzednia edycja		Wersja z 03:29, 20 sty 2012 edytuj anuluj edycję Premia (dyskusja \| edycje) 20 344 edycje drobne techniczne następna edycja →
Linia 145: == Historia == {{fakt\|W 1886 ~~roku~~r. pożar, który wszczął się na ulicy Miechowskiej, strawił jedną trzecią całego miasta, tj. 136 nieruchomości\|data=2011-10}}. {{fakt\|W lipcu 1904 ~~roku~~r. pożar strawił 2/3 części miast czyli ok. 246 nieruchomości. Ogień wszczął się na ulicy około godz. 12 w nocy na ulicy Szydłowieckiej i w ciągu niespełna 2 godzin objął zachodnią i północną połać Rynku i ~~ulicę~~ul. Szydłowiecką. Pożar zniszczył ponadto ulice: Lgocką, Szkolną, Bożniczą, Pilicką i Krzywą, niszcząc do szczętu w tej dzielnicy cały majątek Wolbromia\|data=2011-10}}. {{fakt\|We wrześniu 1906 ~~roku~~r. pożar zniszczył 44 nieruchomości, a w tej liczbie nowo wybudowaną remizę straży, której pomimo energicznej akcji ratunkowej obronić się nie udało\|data=2011-10}}. {{fakt\|W listopadzie i grudniu 1914 ~~roku~~r. Wolbrom wszedł w strefę linii bojowej i przez 6 tygodni był nieustannie ostrzeliwany. Od granatu, który uderzył w jeden z domów na ulicy Żarnowieckiej, zapalił się dom, a od niego zajęły się sąsiednie dwa domy, które prawie całe doszczętnie spłonęły\|data=2011-10}}. {{fakt\|W 1949 roku zmieniono nazwy kilku ulic. I tak ul. Miechowską przemianowano na ul. Armii Czerwonej, z ul. Polnej na ul. Wyzwolenia, z ul. Bóżniczej na ul. Krótką, z ul. Sióstr Karmelitanek na ul. Boczną, z ul. Pierackiego na ul. 1 Maja. W niektórych przypadkach powrócono do pierwotnej nazwy. Pozostałe przypominają o "uroku" tamtych lat\|data=2011-10}}. Linia 158: {{Źródła\|sekcja\|data=2007-11}} {{kryteria\|sekcja}} Pod koniec XIX ~~wieku~~w., gdy liczba mieszkańców Wolbromia znacznie wzrosła, w miasteczku zaczął rozwijać się handel i rzemiosło szewskie. Okolica zaczęła rosnąć w siłę w wyniku decyzji cara Aleksandra III, który w ~~roku~~ 1885 r. podpisał statut Towarzystwa Drogi Żelaznej Dęblińsko-Dąbrowskiej. Jej trasa przecinała wolbromską gminę. Rozpoczęła się budowa liczącego 433 [[wiorsta\|wiorst]] torowiska kolejowego, dworców, peronów, infrastruktury. Okoliczni chłopi znajdowali zatrudnienie przy komunikacyjnej inwestycji, inni wzbogacali się sprzedając ziemię pod drogę żelazną. Wybudowany wówczas budynek dworca kolejowego IV klasy stoi po dzień dzisiejszy. Do 1992 ~~roku~~r. istniały Wolbromskie Zakłady Przemysłu Gumowego ''Stomil'', które zostały przekształcone w szereg niezależnych od siebie spółek. * Fabryka Taśm Transporterowych Wolbrom S.A. - przemysł gumowy * Tebamix Sp. z o.o. Zakład Badawczo-Produkcyjny - przemysł gumowy Linia 177: {{Źródła\|sekcja\|data=2007-11}} [[Plik:2006 01 15 kosciolek.jpg\|thumb\|150px\|Kościół pw. MB Niepokalanego Poczęcia]] {{fakt\|Obecna siedziba wolbromskiego magistratu powstała w latach ~~siedemdziesiątych~~70. XX w.. W okresie rozkwitu miasta w tym samym miejscu znajdowała się zajazd\|data=2011-10}}.▼ ▲{{fakt\|Obecna siedziba wolbromskiego magistratu powstała w latach siedemdziesiątych. W okresie rozkwitu miasta w tym samym miejscu znajdowała się zajazd\|data=2011-10}}. {{fakt\|Wolbrom można podzielić na dwie części, zaś ową granicą są tory kolejowe. Fragment z rynkiem i starą zabudową stanowi pierwotny rejon lokacyjny. Na rozbudowę nowej części miały wpływ dwa czynniki: kolej oraz zakłady stomilowskie. Obecne granice Wolbromia w większości pokrywają się z tymi pierwszymi, czyli lokacyjnymi\|data=2011-10}}. Linia 184 ⟶ 183: W Wolbromiu jest 88 ulic (razem z Rynkiem). We wschodniej połaci Rynku, otoczony XIX~~-wieczynmi~~ w. kamieniczkami stoi pomnik Jana Kilińskiego ufundowany przez wolbromski Cech Szewski w 1924 ~~roku~~r. W rynku zachowało się sporo kamienic z końca XIX ~~wieku~~w. (nr 2-7, 14, 18-25). Niestety w większości z biegiem lat utraciły one cechy stylowe. We północno-wschodnim narożniku Rynku wznosi się kościół parafialny św. Katarzyny Aleksandryjskiej, którego obecny, XVII~~-wieczny~~ w. budynek zawdzięcza się sprowadzonum w 1628 r. przez ks. Marcina Wolbrama Kanonikom Regularym Laterańskim z krakowskiego Kazimierza. Również z XVII ~~wieku~~w. pochodzi budynek klasztorny, który pełnić dziś funkcję plebanii. [[Plik:Rynek Wolbrom.jpg\|thumb\|150px\|Rynek w Wolbromiu – styczeń 2009]] Układ centrum miasta pochodzi z okresu lokacji, ośrodkiem jego jest kwadratowy Rynek. Zabudowa najstraszej części Wolbromia cechuje charakterystyczna, małomiasteczkowa zabudowa. W zabudowie Rynku dominują piętrowe kamienice z końca XIX ~~wieku~~w., a okoliczne ulice nieco uboższe parterowe budynki z profilowanymi gzymsami i sieniami na przestrzał. Taką zabudową w większości cechuje się ul. Miechowska (nr 20, 24, 26, 28 i 30).▼ U zbiegu ~~ulic~~ul. Mariackiej i ul. Kościuszki znajduję się barokowy, modrzewiowy Kościółek pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny (zwany Kościółkiem Mariackim). Został ufundowany w 1638 r. przez ks. Marcina Wolbrama jako kościół przyszpitalny. Szpital – przytułek dla ubogich, starców i kalek znajdował się po drugiej stronie ulicy (dziejszy budynek przy ul. Kościuszki 20). Przy ~~ulicy~~ul. Krótkiej znajduje się budynek zbudowanej w XIX ~~wieku~~w., dawnej szkoły [[Żydzi\|żydowskiej]], od 1945 r. pełniący funkcję magazynu. Po jego północnej stronie wzniosiła się XVIII~~-wieczna~~ w. [[synagoga]], wyburzona w 1956 ~~roku~~r.▼ ▲Układ centrum miasta pochodzi z okresu lokacji, ośrodkiem jego jest kwadratowy Rynek. Zabudowa najstraszej części Wolbromia cechuje charakterystyczna, małomiasteczkowa zabudowa. W zabudowie Rynku dominują piętrowe kamienice z końca XIX wieku, a okoliczne ulice nieco uboższe parterowe budynki z profilowanymi gzymsami i sieniami na przestrzał. Taką zabudową w większości cechuje się ul. Miechowska (nr 20, 24, 26, 28 i 30). ▲U zbiegu ulic Mariackiej i Kościuszki znajduję się barokowy, modrzewiowy Kościółek pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny (zwany Kościółkiem Mariackim). Został ufundowany w 1638 r. przez ks. Marcina Wolbrama jako kościół przyszpitalny. Szpital – przytułek dla ubogich, starców i kalek znajdował się po drugiej stronie ulicy (dziejszy budynek przy ul. Kościuszki 20). Przy ulicy Krótkiej znajduje się budynek zbudowanej w XIX wieku, dawnej szkoły żydowskiej, od 1945 r. pełniący funkcję magazynu. Po jego północnej stronie wzniosiła się XVIII-wieczna synagoga, wyburzona w 1956 roku. === Zabytki === * [[Kościół św. Katarzyny w Wolbromiu~~\|Kościół św. Katarzyny~~]] * [[Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Wolbromiu~~\|Kościółek Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny~~]] (zwany Kościółkiem Mariackim) === Obiekty historyczne = === * [[Synagoga w Wolbromiu\|budynek dawniej szkoły żydowskiej]] (obecnie magazyn), ul. Krótka * [[Cmentarz żydowski w Wolbromiu\|cmentarz żydowski]], ul. Skalska * Kapliczka Jezusa Frasobliwego z 1918 r., ul. Miechowska Linia 203 ⟶ 200: === Nieistniejące === [[Plik:2006 10 27 kapliczka.jpg\|thumb\|150px\|Nieistniejąca już kapliczka przy ~~ulicy~~ul. Łukasińskiego z 1915 ~~roku~~r.]] * Kapliczka w pobliżu Kamiennej Góry z 1915 r. (na jej miejscu wznosi się nowa kapliczka), ul. Łukasińskiego * [[Synagoga w Wolbromiu\|Synagoga]] (zburzona w 1956 ~~roku~~r.) === Pomniki i miejsca pamięci === Linia 238 ⟶ 235: {{Źródła\|sekcja\|data=2007-11}} [[Plik:2007 09 23 Wolbrom Pilsudskiego.jpg\|thumb\|150px\|ul. Piłsudskiego]] {{fakt\|Przy ~~ulicy~~ul. 20 Straconych widnieje płyta pamiątkowa na miejscu rozstrzelania przez hitlerowców 20 osób schwytanych w 1943 r. w łapance ulicznej. Ich mogiła znajduje się na cmentarzu przy ~~ulicy~~ul. Miechowskiej. Zespół tego cmentarza ma charakterystyczny kwaterowy układ, a najstarsze zachowane nagrobki pochodzą z lat 70. XIX w. ~~Pierwszego~~1 listopada 1993 r. oddano do użytku Kaplicę Pogrzebową, w której odtąd odbywają się uroczystości pogrzebowe. Na drugim końcu miasta, przy ~~ulicy~~ul. Skalskiej przetrwał fragment dawnego cmentarza żydowskiego z początków XIX w., a w okolicznych lasach widnieją mogiły ofiar holocaustu. Wartość zabytkową mają również liczne w mieście figury i krzyże przydrożne z przełomu XIX i XX w.\|data=2011-10}} * '''Zalew "Nerka", Zalew Wolbromski i Park''' W Wolbromiu istnieje zbiornik wodny tzw. Nerka o pow. ok. 1,5 ha a na północ od miasta Zalew Wolbromski {{fakt\|o pow. 20 ha obydwa stanowiące miejsca do wędkowania. Kąpiel jest zakazana\|data=2011-10}}. Przy ~~ulicy~~ul. Konopnickiej położony jest wolbromski park w którym, został wybudowany plac zabaw dla dzieci oraz skatepark. Przez park przepływa rzeka Pokrzywianka. [[Plik:Zalew wolbromski panorama.JPG\|thumb\|600px\|center\|Panorama Zalewu wolbromskiego z przystani]] * '''Kamienna Góra''' Na południe od miasta wznosi się Kamienna Góra zwieńczona stalowym milenijnym krzyżem spod którego rozpościera się rozległy widok na Wolbrom i okolicę. {{Duża grafika\|Panorama Wolbromia z Kamiennej Gory.jpg\|1000px\|Panorama Wolbromia z Kamiennej Góry}} {{fakt\|Na rozdrożach ulicy Łukasińskiego i polnej drogi, tuż za Rajami, w pobliżu tzw. Kamiennej Góry mieściła się kapliczka powstała w 1915 r. dla upamiętnienia miejsca, w którym polegli austriaccy żołnierze. Wewnątrz znajdował się obraz z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej. Przez długi czas w kapliczce odbywały się lekcje religii prowadzone przez siostry karmelitanki. Kapliczka została rozebrana w lipcu 2008 ~~roku~~r., w jej miejsce powstała nowa\|data=2011-10}}.▼ ▲{{fakt\|Na rozdrożach ulicy Łukasińskiego i polnej drogi, tuż za Rajami, w pobliżu tzw. Kamiennej Góry mieściła się kapliczka powstała w 1915 r. dla upamiętnienia miejsca, w którym polegli austriaccy żołnierze. Wewnątrz znajdował się obraz z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej. Przez długi czas w kapliczce odbywały się lekcje religii prowadzone przez siostry karmelitanki. Kapliczka została rozebrana w lipcu 2008 roku, w jej miejsce powstała nowa\|data=2011-10}}. == Edukacja == Linia 265 ⟶ 260: * Licea * Technikum * Zasadnicza Szkoła Zawodowa~~'''~~ == Kultura == [[Plik:Wolbrom-MIG w parku.jpg\|thumb\|150px\|Samolot MIG w parku przy Centrum Kultury]] [[Plik:Wolbrom-stadion KS Przeboj.jpg\|thumb\|150px\|Stadion]] Życie kulturalne miasta i całej gminy skupia się w Miejskim Ośrodku Kultury, który ma siedzibę przy ~~ulicy~~ul. Leśnej 2. ==== Placówki kulturalne ==== Linia 306 ⟶ 301: ===== Centrum kultury ===== * Filia Szkoły Muzycznej "''Casio"'' * Szkoła tańca towarzyskiego "''Wena"'' * Grupa Teatralna "''Moderna"'' ===== Projekty integracyjno – aktywizujące ===== * "''Nowe Horyzonty"'' * "''Uniwersytet Trzeciego Wieku"'' == Sport == [[Plik:2007 09 08 zalew.jpg\|thumb\|150px\|Zalew wolbromski]] [[Plik:Wolbrom-basen odkryty.jpg\|thumb\|150px\|Basen]] [[Przebój Wolbrom\|Klub Sportowy "''Przebój"'']] ma sekcje: piłki nożnej, łuczniczą, szachową i brydża sportowego.▼ ▲[[Przebój Wolbrom\|Klub Sportowy "Przebój"]] ma sekcje: piłki nożnej, łuczniczą, szachową i brydża sportowego. [[Plik:2006 12 02 kościół pw Św Katarzyny.jpg\|thumb\|150px\|Kościół pw. Św. Katarzyny]] [[Plik:Wolbrom-kosc Podwyzszenia Krzyza.jpg\|thumb\|150px\|Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego wraz z plebanią]] Linia 326 ⟶ 319: === Parafie [[kościół łaciński\|rzymskokatolickie]] === ; [[Parafia św. Katarzyny Dziewicy i Męczennicy w Wolbromiu\|Parafia pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej Dziewicy i Męczennicy]] Parafia św. Katarzyny przy wolbromskim rynku została erygowana prawdopodobnie w XV w. Kościół parafialny został wzniesiony na przeł. XV w. i XVI w. Obecny kształt świątynia zyskała w XVII ~~wieku~~w. Konsekrowany został w 1692 r. Kościół św. Katarzyny może poszczycić się pięknymi obrazami [[Jezus Chrystus\|Pana Jezusa]] na krzyżu, [[Katarzyna z Aleksandrii\|św. Katarzyny]] – patronki kościoła oraz [[Matka Boża\|Matki Bożej Pocieszenia]]. ; [[Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Wolbromiu\|Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego]] Linia 349 ⟶ 342: == Ciekawostki == * '''Film kręcony w Wolbromiu''' {{fakt\|''Próba [[mikrofon]]u'' to [[film]] krótkometrażowy wyreżyserowany przez [[student]]a Wydziału Radia i Telewizji [[Uniwersytet Śląski\|Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach]], Tomasza Jurkiewicza. Jest to opowieść o młodym, dwudziestoletnim sprzedawcy biletów w kasie [[Polskie Koleje Państwowe\|PKP]], któremu świat marzeń myli się z rzeczywistością. Film zrealizowany był w Wolbromiu przy nieocenionej pomocy mieszkańców i tutejszych instytucji. Sceny kręcone m.in. na terenie [[Wolbrom (stacja kolejowa)\|wolbromskiej stacji PKP]], ~~ulicy~~ul. Ogrodowej, w budynku poczty. W filmie wystąpili: Paweł Tomaszewski, Olga Bołądź, Ewelina Starejki. Film ze specjalnym udziałem [[Tomasz Kot (aktor)\|Tomasza Kota]]. Film kręcono w [[2006]] ~~roku~~r\|data=2011-10}}. * '''"Biała plebania w Wolbromiu"''' {{fakt\|Kazimierz Koźniewski, swą skłonność do artykułów-donosów wyraził kiedyś w haniebnej broszurce "Biała plebania w Wolbromiu". Pisze w niej m.in. – ''Chcieli pić wódkę, grabić, mordować – a czynili to jeszcze goręcej, gdy ich sumienie uspokajano bluźnierczym powoływaniem się na słowo Boże''. Jej tematyka jest związana z powstaniem pierwszej mafii w Polsce. Wolbromska plebania jest tutaj terrorystyczną centralą, z której duchowni wydają polecenia zdegenerowanej bandzie. Dramatyczną rozmowę księdza z Grabińską Koźniewski podsumowuje: ''Ksiądz Oborski zdecydował: chłopiec musi zostać zamordowany. Tak będzie lepiej! Utwierdził więc Grabińską w jej dzieciobójczych planach swym najwyższym autorytetem. Rozgrzeszył z góry morderców sam stając z nimi w jednym szeregu''\|data=2011-10}}.

Wolbrom: Różnice pomiędzy wersjami