Sylogizm: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Gerakibot (dyskusja | edycje)
→‎Przykłady: dr. red.
Linia 18:
# S o P
 
S to podmiot (od łac. ''subiectum''), P to orzecznik (łac. ''predicatum''). W miejsce S i P należy podstawiać w sylogistyce zdania prawidłowe logicznie, tj. takie o których można powiedzieć, czy są prawdziwe czy fałszywe. Natomiast nazwy w zdaniu pełnią w sylogistyce rolę terminów (łac. ''terminus''). Powinny być to nazwy niepuste, tj. posiadające realnie istniejące desygnaty. Zaś symbole "a", "e", "i", "o", to stałe logiczne, za pomocą których zdania są konstruowane. Stałe "a" oraz "i" oznaczają zdania twierdzące. PochodziIch toliterowe oznaczenia pochodzą od łacińskiego słowa ''affirmo'' - twierdzę. Natomiast stałe "e" oraz "o" określają zdania przeczące, -ich oznaczenia pochodzą od wyrazu "nego" - przeczę.
 
Nazwy w zdaniu pełnią w sylogistyce rolę terminów (łac. ''terminus''). Powinny być to nazwy niepuste, tj. posiadające realnie istniejące desygnaty.
 
Zatem zdanie "M a P" będzie zdaniem kategorycznym twierdzącym. Odczytujemy je jako "Każde M jest P". Jeśli w miejsce M i P wstawimy nazwy niepuste, to otrzymamy np. "Każda wikipedystka jest kobietą". Natomiast używając stałej "i", ułożymy zdanie "P i M", które będzie oznaczało "Niektóre kobiety są wikipedystkami". W trybach sylogistycznych ważne jest prześledzenie, jak zachodzą na siebie zakresy nazwowe poszczególnych nazw. W tym przypadku kobiet i wikipedystek.
 
Terminy również pełnią specjalne funkcje. S to termin mniejszy (''terminus minor'');, P to termin większy (''terminus maius'');, M to termin średni (''terminus medinus''). Sylogizm jest zbudowany hierarchicznie: u góry przesłanka większa (z terminem P), poniżej jest przesłanka mniejsza (z terminem S), a pod kreską wniosek. Sylogizmy układają się w figury i tryby, zależnie od położenia terminów. Wyróżnia się cztery podstawowe figury (I, II, III, IV), które różnią się położeniem terminu średniego "M". Dla każdej z figur można zbudować 64 tryby, przesuwając termin średni i manipulując stałymi (a, e, i, o). Łącznie więc można otrzymać aż 256 trybów. Jednakże tylko część z nich jest trybami logicznie poprawnymi (tj. słusznymi). Dlatego też sprowadzono je do 24 trybów słusznych, po sześć w obrębie każdej z figur.
 
Tryb "Barbara" zalicza się do trybów słusznych I figury. Powstaje według schematu:
Linia 37 ⟶ 39:
wniosek
 
Jak widać termin "M" występuje w przesłankach, ale nie we wniosku. Należy pamiętać, iż przesłanka większa jest zapisywana jako pierwsza (najwyżej). Poniżej umieszcza się przesłankę mniejszą. Dlatego też sylogizm oznacza, jak już wyżej wspomniano: "Każde M jest P, każde S jest M, więc każde S jest P". NazywaTen siętryb tennazywany trybjest "Barbara", ponieważ składa się z trzech stałych "a" (B'''a'''rb'''a'''r'''a'''). i wW średniowieczu, dla ułatwienia zapamiętania trybów ułożono sobie wierszyk:
 
''Barbara, Celarent, Darii, Ferioque prioris;''<br>