Spółgłoska półotwarta boczna dziąsłowa welaryzowana: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Addbot (dyskusja | edycje)
m Bot: Przenoszę linki interwiki (11) do Wikidata, są teraz dostępne do edycji na d:q1399624
BlackBot (dyskusja | edycje)
m WP:ZdB: IPA3 --> IPA
Linia 10:
'''Spółgłoska półotwarta boczna dziąsłowa welaryzowana''' – rodzaj dźwięku [[spółgłoska|spółgłoskowego]], występującego w niektórych [[język naturalny|językach naturalnych]]. W Polsce podobna spółgłoska półotwarta boczna zębowa welaryzowana jest potocznie nazywana ''ł aktorskim'', ''scenicznym'', ''szlacheckim'' lub ''kresowym''.
 
Symbolem [[Międzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]] wariantu [[spółgłoska przedniojęzykowo-dziąsłowa|dziąsłowego]] tej spółgłoski jest [{{IPA3IPA|ɫ}}] (można też użyć znaku [{{IPA3IPA|lˠ}}], czyli [{{IPA|l}}] [[welaryzacja|welaryzowane]]). Jest też powszechnie używany dla [[spółgłoska zębowa|spółgłoski zębowej]], ale kiedy niezbędne jest rozróżnienie, używa się [{{IPA3IPA|ɫ̪}}].
 
== Artykulacja ==
W czasie [[artykulacja (fonetyka)|artykulacji]] głoski [{{IPA3IPA|ɫ̪}}]:
* modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, jest to [[spółgłoska płucna egresywna]]
* tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej – jest to [[spółgłoska nosowa|spółgłoska ustna]]
Linia 25:
* Spółgłoska półotwarta boczna zębowa welaryzowana występowała w [[język staropolski|języku staropolskim]]. Współcześnie w wyniku [[wałczenie|wałczenia]] <ł> wymawia się jako [{{IPA|w}}]. Proces ten zachodził nierównomiernie. W dialektach kresowych (pod wpływem [[języki wschodniosłowiańskie|języków wschodniosłowiańskich]]), jak również w pewnych innych regionach, takich jak wschodnie Kujawy i Sandomierszczyzna, zachowała się dawna wymowa. Wymowa tradycyjna była także forsowana do połowy [[XX wiek]]u w środowiskach, w których posługiwanie się językiem było częścią zawodu. Dzisiaj głoska ta jest używana wyłącznie przez aktorów starszego pokolenia i Polaków mieszkających na terenach Litwy i Białorusi.
 
* W [[język angielski|języku angielskim]] spółgłoska półotwarta boczna dziąsłowa welaryzowana występuje jako jeden z [[alofon]]ów fonemu /{{IPA|l}}/ w standardowej wymowie brytyjskiej ([[Received Pronunciation]]). Przed fonemami spółgłoskowymi (z wyjątkiem /{{IPA|j}}/) i na końcu wyrazów wymawiane jest [{{IPA3IPA|ɫ}}] czyli tzw. ''ciemne l'' (''niskie l''). W pozostałych przypadkach tj. przed samogłoską albo /{{IPA|j}}/ wymawiane jest [{{IPA|l}}] tzw. ''jasne l'' (''wysokie l''). W [[amerykańska odmiana języka angielskiego|wymowie amerykańskiej]] wymawiane jest w większości przypadków ''ciemne l''.
 
* W [[język albański|języku albańskim]]: ''halla'' [{{IPA3IPA|ˈhaɫa}}] "pacha"
* W [[język portugalski|języku portugalskim]]: ''mil'' [{{IPA3IPA|miɫ}}] "tysiąc" (ale w Brazylii zamiast [{{IPA3IPA|ɫ}}] używa się [{{IPA|w}}])
* w [[język rosyjski|języku rosyjskim]]: ''малый'' [{{IPA3IPA|ˈmaɫɨj}}] "mały"
* w [[język turecki|języku tureckim]]: ''kızıl'' [{{IPA3IPA|kɯzɯɫ}}] "czerwony"
 
{{spółgłoski}}