Habsburgowie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Robot informuje, że bs:Habsburg (dinastija) jest dobrym artykułem; zmiany kosmetyczne |
poprawa linków |
||
Linia 6:
|tytuły = [[Władcy Austrii|Arcyksiążęta Austrii]]<br />[[Władcy Czech|Królowie Czech]]<br />[[Władcy Chorwacji|Królowie Chorwacji]]<br />[[Królestwo Dalmacji|Królowie Dalmacji]]<br />[[Władcy Kastylii|Królowie Kastylii]]<br />[[Władcy Aragonii|Królowie Aragonii]]<br />[[Władcy Hiszpanii|Królowie Hiszpanii]]<br />[[Władcy Portugalii|Królowie Portugalii]]<br />[[Władcy Węgier|Królowie Węgier]]<br />[[Władcy Niemiec|Cesarze Rzymsko-Niemieccy]]<br />[[Władcy Austrii|Cesarze Austrii]]<br />[[Władcy Meksyku]]
|założyciel = [[Rudolf I Habsburg]]
|ostatni władca = [[Maria Teresa
|obecny władca =
|rok założenia = ok. 1100
Linia 15:
}}
'''Habsburgowie''' – [[dynastia]] niemiecka (''von Habsburg''). Założycielem dynastii był [[Guntram Bogaty]] ([[X wiek]]). Nazwa rodziny wywodzi się od pierwszej posiadłości rodu, [[zamek Habsburg|zamku Habsburg]] (od [[Język staro-wysoko-niemiecki|staro-wysoko-niemieckiego]] ''hab'' lub ''haw'' – przejście, przeprawa przez rzekę; legendarna etymologia od niem. ''Habichtsburg'' – ''Jastrzębi Zamek'') położonego w [[Kanton (Szwajcaria)|kantonie]] [[Argowia|Aargau]] w [[Szwajcaria|Szwajcarii]]. Przedstawiciele dynastii panowali m.in. w krajach niemieckich i włoskich, [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętym Cesarstwie Rzymskim]], [[Czechy|Czechach]], [[Hiszpania|Hiszpanii]], [[Portugalia|Portugalii]], [[Burgundia|Burgundii]], na [[Węgry|Węgrzech]] (a co za tym idzie także w [[Chorwacja|Chorwacji]]) i w [[Siedmiogród|Siedmiogrodzie]], w [[Niderlandy (region historyczny)|Niderlandach]], na [[Śląsk]]u oraz hiszpańskich i portugalskich koloniach w [[Azja|Azji]] i obu [[Ameryka]]ch. Dynastia w linii męskiej wygasła w [[1740]]. Ostatnia z rodu [[Maria Teresa
== Historia ==
Linia 35:
[[Plik:Habsburger Pfau 1555.jpg|thumb|200px|„Paw” Habsburgów]]
[[Plik:Maria Theresia Familie.jpg|thumb|200px|[[Maria Teresa
Linię austriacką zapoczątkował [[Ferdynand I Habsburg|Ferdynand I]] ([[1503]]-[[1564]]). Arcyksiążęta [[Ernest Habsburg]] i [[Maksymilian III Habsburg]] kandydowali do [[władcy Polski|tronu polsko-litewskiego]] w pierwszych wolnych elekcjach w [[1575]] i [[1587]]. W czasie panowania [[Ferdynand II Habsburg|Ferdynanda II]] podczas [[wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]] Habsburgowie przejściowo utracili tron [[władcy Czech|czeski]] (wybrano tam na króla [[Fryderyk V (palatyn reński)|Fryderyka V]], elektora [[Palatynat]]u – tzw. „król zimowy” [[1619]]/[[1620]]) i [[władcy Węgier|węgierski]] ([[1619]]-[[1621]] wybrano królem księcia [[Siedmiogród|Siedmiogrodu]] Gabora Bethlena). Pacyfikacja Czech w [[1621]]. ([[Bitwa na Białej Górze]]) pozwoliła cesarzowi Ferdynandowi na wprowadzenie tam monarchii dziedzicznej w [[1627]]: odtąd Habsburgowie nie musieli już ubiegać się o zgodę sejmu szlacheckiego na dziedziczenie korony. W [[1687]], podczas wielkiej wojny z Turkami, Habsburgowie uzyskali także od sejmu węgierskiego gwarancję dziedziczenia. W toku tego samego konfliktu, w [[1690]] wojska austriackie opanowały Siedmiogród, a syn cesarza [[Leopold I Habsburg|Leopolda I]], [[Józef I Habsburg|Józef I]], został tamtejszym wielkim księciem. W [[1697]] [[Bitwa pod Zentą|zwycięstwo nad Turkami pod Zentą]] pozwoliło Habsburgom opanować całe Węgry.
Linia 41:
=== Schyłek i geneza rodu habsbursko-lotaryńskiego ===
Wobec kryzysu dynastii (brak męskich potomków) cesarz [[Karol VI Habsburg|Karol VI]] ogłosił w [[1713]] tzw. ''[[sankcja pragmatyczna|sankcję pragmatyczną]]''. Według jej postanowień w przypadku wygaśnięcia linii męskiej rodu, wszystkie kraje dziedziczy linia żeńska, tj. najbliższa krewna ostatniego z rodu. Postanowienia te weszły w życie w [[1740]], gdy zmarł Karol VI. Ostatnią przedstawicielką tej linii, jak i całego rodu, była córka cesarza i księżniczki Elżbiety von Braunschweig-Wolfenbeutel, późniejsza władczyni Austrii, Czech i Węgier [[Maria Teresa
Obecni potomkowie tego rodu posługują się tytułem arcyksiążęcym i nazwiskiem ''von Habsburg'' (w Niemczech) lub ''Habsburg-Lothringen'' (w Austrii, gdzie zakazano używania predykatu szlacheckiego ''von'').
| |||