Rokosz Zebrzydowskiego: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Przypisy |
int., drobne redakcyjne |
||
Linia 3:
[[Plik:Rokosz sandomierski 1607.PNG|thumb|250px|Akt detronizacji Zygmunta III wydany przez rokoszan [[24 czerwca]] [[1607]] w obozie pod [[Jeziorna (Konstancin-Jeziorna)|Jeziorną]]]]
'''Rokosz Zebrzydowskiego, rokosz sandomierski''' – bunt [[szlachta|szlachty]] przeciwko [[Zygmunt III Waza|Zygmuntowi III Wazie]] trwający w latach 1606–1607. Wybuchł po śmierci głównego opozycjonisty wobec polityki króla – [[Jan Zamoyski|Jana Zamoyskiego]] – który był przeciwnikiem zbrojnych wystąpień przeciwko władzy monarszej. Wystąpienie zostało stłumione zbrojnie, powodując spadek zaufania do władzy królewskiej.
Królowi zarzucano faworyzowanie [[jezuici|jezuitów]] oraz cudzoziemców i przypisywano zamiar wprowadzenia [[Absolutyzm władzy|władzy absolutnej]]. Z pewnością zaś wiadomo, że dążył on do ustanowienia [[monarchia|dziedziczności tronu]], pozbawienia szlachty większości przywilejów i pozostawienia [[Izba Poselska (I Rzeczpospolita)|izbie poselskiej]] jedynie głosu doradczego, a nie stanowiącego.
Spór zaostrzyło ultrakatolickie nastawienie władcy, niechętnie widziane przez różnowierców, oraz jego konflikt z wpływowym Janem Zamoyskim.
W latach 1606–1607 doszło do rokoszu Zebrzydowskiego, zwanego również [[Sandomierz|sandomierskim]], w którym [[Katolicyzm|katolicy]], jak i [[Protestantyzm|protestanci]], [[magnateria polska|magnateria]], jak i [[Szlachta w Polsce|szlachta]] walczyli o zabranie monarsze prawa rozdawnictwa zwolnionych urzędów i zmuszenia go do wygnania jezuitów i cudzoziemców. Na potrzeby rokoszan wymyślony został także [[rokosz gliniański]], który usprawiedliwiał ideę zbrojnego wystąpienia przeciw monarsze.
Przywódcami buntu zostali: [[marszałek wielki koronny]] [[Mikołaj Zebrzydowski]], [[Jan Szczęsny Herburt]], [[Stanisław Diabeł Stadnicki]] i [[podczaszy|podczaszy litewski]] [[Janusz Radziwiłł (kasztelan wileński)|Janusz Radziwiłł]]. Pragnęli zdetronizować Zygmunta III Wazę,
{{osobny artykuł|bitwa pod Guzowem}}
Linia 19:
Według oceny historyka: ''Zamiast reformy, sejm przyniósł fatalne precedensy: kilka manifestów przeciw uchwałom, żadnych konstytucyi, nakoniec rokosz. W tym rokoszu wódz Zebrzydowski użył za hasło agitacyjne właśnie starą zasadę jednomyślności, zaatakowaną świeżo przez dwór. Malkontenci różnych wyznań i różnej wartości moralnej skupili się na tej platformie. Dwór jeszcze podczas sejmu stchórzył, dla uratowania podatków uznał urzędownie prawidło powszechnego przyzwolenia. Niewiele to pomogło. Polała się krew. Rokoszanie ulegli, ale ich wspólna idea, idea złotej wolności, wyszła bez szwanku, tryumfująca, nawet uświęcona nowemi ustawami. Dlaczego? Głównie podobno dlatego, że opozycya lepiej wiedziała, o co walczy; regalistom zabrakło wspólnej wiary konstytucyjnej''<ref>[[Władysław Konopczyński]], [https://archive.org/details/liberumvetostudy00konouoft ''Liberum veto''], Kraków 1918, s. 236.</ref>.
{{Zobacz kategorię|Wojna domowa w Rzeczypospolitej 1606–1609}}
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
| |||