Język karaimski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
rew |
drobne redakcyjne |
||
Linia 12:
}}
'''Język karaimski''' (karaim. {{k|kdr|karaj tili}}, {{k|kdr|qaray tili}} / {{k|kdr|къарай тили|kursywa=nie}}) – [[język (mowa)|język]] z [[języki kipczackie|kipczackiej]] grupy [[języki tureckie|języków tureckich]], którym posługują się [[Karaimi]] zamieszkujący Litwę (głównie miasta [[Troki]] i Wilno), [[Półwysep Krymski|Krym]] i Polskę.
== Zarys historii języka ==
Język karaimski dzielony jest tradycyjnie na dwie grupy: wschodnią (na Krymie) i zachodnią z [[dialekt]]ami [[Troki|trocko]]-[[Wilno|wileńskim]] i [[łuck]]o-[[Halicz (miasto)|halickim]]. Wspomniane dwa dialekty z grupy zachodniej zachowały wiele cech archaicznych, świadczących o kipczackim pochodzeniu języka. Na karaimski bardzo silny wpływ miał [[język krymskotatarski|krymskotatarski]], a także [[Język osmański|osmański]]. Różnice historyczne są głównym powodem rozróżnienia między wschodnio- a zachodniokaraimską [[odmiana językowa|odmianą]] języka. Nigdy się też nie wykształcił wspólny karaimski [[język literacki]].
Jeden z ważniejszych powodów zachowania się wielu archaicznych cech (przede wszystkim w leksyce i morfologii) języka pisanego, a mianowicie odizolowanie języka karaimskiego od reszty języków tureckich poprzez otoczenie słowiańskie, był zarazem czynnikiem powodującym daleko idące zmiany w składni i po części w słownictwie języka potocznego Karaimów łucko-halickich i litewskich.
== Piśmiennictwo karaimskie ==
Już w XV i XVI wieku karaimski był używany w liturgii i korespondencji, a w końcu XVI wieku powstały najstarsze zachowane utwory poetyckie (treny i pijutim), między innymi autorstwa Izaaka syna Abrahama z Trok (1525–1585). Spośród twórców tworzących po karaimsku w XX wieku wymienić można [[Szymon Kobecki (1865-1933)|Szymona Kobeckiego]], [[Aleksander Mardkowicz|Aleksandra Mardkowicza]] i
Do utrwalania tekstów w języku karaimskich używano w różnych okresach aż trzech alfabetów: [[Alfabet hebrajski|hebrajskiego]], [[Cyrylica|cyrylicy]] oraz [[Alfabet łaciński|łacińskiego]]. Pierwszym systemem używanym przez Karaimów do zapisu swego języka ojczystego było pismo hebrajskie, znane temu narodowi zapewne już od czasu przyjęcia religii karaimskiej. Alfabet hebrajski posłużył Karaimom do utrwalenia zdecydowanej większości tekstów sakralnych. Praktyka taka przetrwała aż do [[Lata 20. XX wieku|lat 20. XX wieku]], nigdy jednak nie istniały jednolite [[ortografia|zasady ortograficzne]], które przystosowałyby pismo hebrajskie do specyfiki języka karaimskiego. Z tego względu pisownia tekstów była niezwykle niekonsekwentna, nawet w obrębie konkretnego rękopisu<ref name="nemeth2">{{Cytuj książkę | tytuł = Karaimi | wydawca = Wydawnictwo Sejmowe | miejsce = Warszawa | data = 2012 | język = pl | seria = Mniejszości Narodowe i Etniczne w Polsce | autor r link=Michał Németh | strony = 66-67 | isbn = 978-83-7666-143-8 | inni = Beata Machul-Telus (red.) | rozdział = Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość karaimskiej działalności kulturalno-językowej | imię r = Michał | nazwisko r = Németh}}</ref>. Na przełomie XIX i XX wieku pismo hebrajskie zaczęło być wypierane przez cyrylicę oraz alfabet łaciński. Zapis cyrylicą rozpowszechnił się od roku 1904 kiedy w Kijowie wydany został tom wierszy [[Szymon Kobecki (1865-1933)|Szymona Kobeckiego]] pt. ''Ирларъ'' (''Irłar''){{r|nemeth2}}. Cyrylicy używali powszechnie Karaimi na Krymie oraz w [[Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka|Litewskiej SRR]].
| |||