Zmiana językowa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne redakcyjne |
drobne redakcyjne |
||
Linia 1:
'''Zmiana językowa''' – nowy [[jednostki językowe|element]] powstały na gruncie danego [[system językowy|systemu językowego]], zmiana w jego wewnętrznej [[struktura|strukturze]]<ref name=p>{{Cytuj |tytuł = Encyklopedia językoznawstwa ogólnego |redaktor = [[Kazimierz Polański]] |wydawca = Ossolineum |miejsce = Wrocław |data = 1999 |isbn =83-04-04445-5 |s=693}}</ref>. Jest to utrwalona innowacja językowa, powstała albo wskutek ewolucji [[zasada językowa|reguł języka]], albo też jako efekt celowego działania jego użytkowników<ref>{{Cytuj | s=1581–1582| autor=[[Andrzej Markowski (językoznawca)]] | rozdział=Innowacja językowa | tytuł=Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN | miejsce=Warszawa | data= 2010 |isbn=978-83-01-14198-1}}</ref>.
Zmiany językowe dokonują się na rozmaitych płaszczyznach systemu, a innowacje obserwowane na pojedynczej płaszczyźnie mogą owocować przeobrażeniami na pozostałych poziomach języka<ref name=p/><ref>{{Cytuj |autor = [[Václav Cvrček]], et al |tytuł = Mluvnice současné češtiny I. Jak se píše a jak se mluví |data = 2015 |isbn = 978-80-246-2812-7 |wydawca = Uniwersytet Karola w Pradze, Karolinum Press |s = 36 |url = https://books.google.com/books?id=nQejCgAAQBAJ |język = cs}}</ref>. Zmiany dźwiękowe przejawiają się w postaci innowacji [[fonetyka|fonetycznych]] (takich jak redukcje, [[asymilacja fonetyczna|asymilacja]], [[dysymilacja]]), zmiany [[morfologia (językoznawstwo)|morfologiczne]], konstytuujące się w strukturze fleksyjnej i słowotwórczej, mogą zaś
Zmiany językowe mogą być umotywowane czynnikami wewnętrznymi (np. ekonomią) bądź zewnętrznymi (np. [[kontakt językowy|wpływem innych języków]] lub [[moda językowa|modą]])<ref name=p/>. Utrwalają się w różnym stopniu – bywają zakorzenione i trudne od zauważenia<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Jan Pokorný |tytuł = Lingvistická antropologie: jazyk, mysl a kultura |data = 2010 |isbn = 978-80-247-2843-8 |wydawca = Grada Publishing a.s. |s = 123–124 |url = https://books.google.com/books?id=jlNbZ-n50ToC |język = cs}}</ref>, ale mogą być także właściwe dla mowy pewnego regionu<ref>{{Cytuj |autor = [[Karel Horálek]] |tytuł = Úvod do studia slovanských jazyků |data = 1955 |wydawca = Nakl. ČSAV |s = 36 |url = https://books.google.com/books?id=jGN8AAAAIAAJ |język = cs}}</ref>, mowy określonej grupy wiekowej itp.<ref name=":0" /> Częstym wyjaśnieniem dla zmian językowych jest zjawisko analogii<ref>{{Cytuj |tytuł = Proč se jazyk mění |data = 2015-11-16 |data dostępu = 2020-01-18 |opublikowany = jazykový koutek |url = https://www.jazykovy-koutek.cz/?p=6187 |język = cs-CZ}}</ref>.
Linia 7:
Zmiany językowe są zjawiskiem naturalnym i typowym dla języków żywych, w tym ich [[Język literacki|form literackich]]. Zachodni językoznawcy, stosujący podejście [[deskryptywizm (językoznawstwo)|opisowe]], odstępują przeważnie od prób ich hamowania<ref name="Lithuanian Language Ideology">{{cytuj|autor=[[Loreta Vaicekauskienė]]|url=http://web.archive.org/web/20191224112309/https://lanchart.hum.ku.dk/research/slice/publications-and-news-letters/newsletters/news-letters-2018/end-february-2018/Lithuanian-language-ideology-Summary.pdf |tytuł=Lithuanian Language Ideology: A History of Ideas, Power and Standardisation|język=en|data dostępu=2019-03-22}}</ref> czy też wartościowania poszczególnych zjawisk jako dobrych lub złych{{r|:1|:2}}. Nie jest prawdziwe przekonanie, jakoby zmiany językowe prowadziły do uproszczenia mowy, zubożenia jej potencjału ekspresyjnego<ref name=mcdm/>. [[John Lyons (językoznawca)|John Lyons]] zaznacza, że każde ewentualne kryterium, którego używa się do ewaluacji zmian, powinno być oparte na świadomości rozmaitych zastosowań, jakie dany język znajduje w posługującym się nim społeczeństwie{{r|:3}}.
Tradycyjne koncepcje [[kultura języka|kultywacji języka]] i [[językoznawstwo ludowe|potoczne stanowiska]] często uznają zmienność języka za zjawisko ujemne, świadczące o jego degradacji, upadku norm<ref name=ks>{{Cytuj|autor=[[Klára Sándor]]|język=en|url=http://real.mtak.hu/22326/1/1998_e.pdf|tytuł=Secular linguistics and education: questions of minority bilingualism|data=1998|s=144}}</ref><ref name=mcdm/>. Negatywny stosunek do zmian językowych może wynikać ze złudnego przeświadczenia, jakoby współcześnie ich tempo było szczególnie nasilone<ref name="mcdm">{{Cytuj |autor = Dick Smakman |tytuł = Discovering Sociolinguistics: Theory and Practical Applications |data = 2017 |isbn = 978-1-137-51908-5 |wydawca = Macmillan International Higher Education |s = 96–97 |url = https://books.google.com/books?id=5FE7DwAAQBAJ |język = en}}</ref>. Przekonanie to jest potencjalnie kształtowane przez dzisiejszy wpływ mediów (w tym telewizji) oraz powszechność podróży<ref name=mcdm/>. Czynniki te przyczyniają się bowiem do większej wiedzy na temat istnienia różnic językowych, większego kontaktu ze zjawiskami wariantywności i zmienności mowy<ref name=mcdm/>.
== Zobacz też ==
| |||