Języki północnohalmaherskie: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Drobna usterka techniczna – wstawiono brakującą spację
Abbcde
Linia 17:
'''Języki północnohalmaherskie''' – rodzina [[języki papuaskie|nieaustronezyjskich języków]] używanych we wschodniej [[Indonezja|Indonezji]], tj. w prowincji [[Moluki Północne]]. Języki te są skoncentrowane na północnych i wschodnich obszarach wyspy [[Halmahera]], południowo-zachodnią część wyspy zajmują zaś niespokrewnione [[języki południowohalmaherskie]], wchodzące w skład [[języki austronezyjskie|rodziny austronezyjskiej]]. Języki papuaskie zakorzeniły się w tym regionie najprawdopodobniej w drodze migracji z terenów [[Nowa Gwinea|Nowej Gwinei]]<ref name=:3 /><ref name=pb>{{Cytuj książkę |autor link=Peter Bellwood |nazwisko= Bellwood |imię= Peter |tytuł = The Spice Islands in Prehistory: Archaeology in the Northern Moluccas, Indonesia |url = https://books.google.com/books?id=2nmfDwAAQBAJ |rok = 2019 |isbn = 978-1-76046-291-8 |wydawca = ANU Press |strony = 216–220 |język = en}}</ref>, przypuszczalnie jeszcze przed pojawieniem się języków austronezyjskich<ref name=pb />.
 
Języki północnohalmaherskie bywają włączane w ramy większej [[języki zachodniopapuaskie|rodziny zachodniopapuaskiej]], wraz z językami [[Nowa Gwinea|nowogwinejskiego]] półwyspu [[Ptasia Głowa]]<ref name=:3>{{Cytuj |język=en |autor= Roger Blench, Matthew Spriggs |tytuł = Archaeology and język: Correlating archaeological and linguistic hypotheses |data= 1998 |isbn = 9780415117616 |wydawca = Psychology Press |url = https://books.google.com/books?id=DWMHhfXxLaIC |s=136}}</ref>, inni badacze zaś traktują języki północnohalmaherskie jako odrębną rodzinę językową, pozbawioną [[pokrewieństwo języków|pokrewieństwa]] z innymi językami<ref name=:2>{{Cytuj |język=en |autor=Nick Enfield, [[Bernard Comrie]] |tytuł=Languages of Mainland Southeast Asia: The State of the Art |data=2015 |isbn=9781501501685 |wydawca=Walter de Gruyter GmbH & Co KG |url= https://books.google.com/books?id=7_BeCAAAQBAJ |s=269}}</ref>. Języki północnej Halmahery wykazują najbliższenajbliższy powiązaniezwiązek z językami używanymi przez mieszkańców zachodniej części Ptasiej Głowy, co sugeruje możliwość migracji z zachodniej Ptasiej Głowy do północnej Halmahery<ref>{{Cytuj |czasopismo= Annual Review of Anthropology |wolumin=29 |data=2000 |autor =[[William Foley]] |tytuł=The Languages of New Guinea |jstor= 223425 |język=en |s=357–404}}</ref>. [[Ger Reesink]] zauważa jednak, że nie istnieją jednoznaczne dowody na istnienie pokrewieństwa między różnymi grupami języków „zachodniopapuaskich”, sugeruje toteż traktować grupę zachodniopapuaską jako [[liga językowa|geograficzną sieć]] niespokrewnionych rodzin językowych<ref>{{Cytuj |autor r =[[Ger Reesink]] |rozdział= West Papuan Languages |tytuł = Concise Encyclopedia of Languages of the World |data= 2010 |isbn = 978-0-08-087775-4 |wydawca = Elsevier |url = https://books.google.com/books?id=F2SRqDzB50wC |język = en}}</ref>. Uwagę zwraca również fakt, że [[ludy północnohalmaherskie]] nie przypominają fizycznie [[Papuasi|mieszkańców Nowej Gwinei]]<ref>{{Cytuj |autor r = [[Michaił Czlenow]] |rozdział = Северохальмахерские народы |tytuł = Народы и религии мира |data = 1998 |isbn = 5-85270-155-6 |miejsce = Moskwa |wydawca = Научное издательство «Большая Российская энциклопедия» |oclc = 40821169 |język = ru}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Michaił Czlenow |tytuł = Население Молуккских островов |data = 1976 |wydawca = Наука |url = https://books.google.com/books?id=c2AKAQAAIAAJ |język = ru}}</ref>, a cechy typowo papuaskie w większej mierze wykazują lokalne [[ludy austronezyjskie]]<ref name=rb/>. Zdaniem Roberta Blusta paradoks ten może być konsekwencją dawnej [[przesunięcie językowe|zamiany językowej]]<ref name=rb>{{Cytuj |autor = Robert Blust |tytuł = The Austronesian languages |data = 2013 |isbn = 978-1-922185-07-5 |wydawca = Asia-Pacific Linguistics, School of Culture, History and Language, College of Asia and the Pacific, The Australian National University |s = 9 |url = https://openresearch-repository.anu.edu.au/handle/1885/10191 |język = en-AU}}</ref>.
 
W XIX i XX w. holenderscy misjonarze prowadzili szeroko zakrojone prace dokumentacyjne nad tymi językami, czego owocem stał się szereg [[słownik]]ów, opisów [[gramatyka|gramatycznych]] i zbiorów baśni ludowych<ref name=:0/>. Najbardziej znanym językiem północnohalmaherskim jest [[język ternate]], pełniący w regionie funkcję [[lingua franca]]. Języki ternate i [[język tidore|tidore]] były macierzystymi językami miejscowych sułtanatów ([[Sułtanat Ternate|Ternate]] i [[Sułtanat Tidore|Tidore]]), znanych ze swojego udziału w handlu korzennym. Języki ternate, tidore, [[język makian zachodni|makian zachodni]] i [[język sahu|sahu]] charakteryzuje silny wpływ austronezyjski w zakresie [[gramatyka|gramatyki]]<ref name=pb />. Bert Voorhoeve zauważył także szereg podobieństw leksykalnych między językami północnohalmaherskimi a językami centralnopapuaskimi z południowego wybrzeża [[Papua-Nowa Gwinea|Papui-Nowej Gwinei]], które mogą świadczyć o historycznym kontakcie językowym<ref name=pb />.