Architektura gotycka: Różnice pomiędzy wersjami

 

=== Budownictwo sakralne ===

 

Gotyk podkreśla wertykalizm budynku i cechuje się szkieletową budową. Zastosowanie [[Łęk oporowy|łuków przyporowych]], [[ostrołuk|ostrych łuków]] w elementach konstrukcyjnych i [[sklepienie krzyżowo-żebrowe|sklepień krzyżowo-żebrowych]] pozwoliło na prawie całkowite wyeliminowanie [[ściana|ściany]], zastąpionej przez okna wypełnione [[witraż]]ami. Masywne [[filar]]y stosowane w [[architektura romańska|romanizmie]] zmieniły się w gotyku w pęki [[służka (architektura)|służek]], których przedłużeniami stały się żebra sklepienne. Część obciążeń przenoszonych przez żebra sklepienne przerzucono powyżej dachów na dobudowane z zewnątrz wieże sił zwieńczone ostro zakończonymi [[Pinakiel|sterczynami]]. W budowlach halowych siły te przejmowały [[skarpa (architektura)|skarpy]]. Podparcie sklepień na żebrach pozwoliło na wprowadzenie sklepień żebrowych przekrywających pola o dowolnym kształcie. Udoskonalenie techniki pozwoliło na bardziej racjonalne wykorzystanie przekrojów żeber. Trójkątne pola sklepień krzyżowo-żebrowych dzieli się na mniejsze trójkąty i tak pojawia się [[sklepienie gwiaździste]], ukośnie przecinające się żebra układają się w [[sklepienie sieciowe]] (siatkowe), ułożenie [[wysklepek]] pod różnymi kątami tworzy [[sklepienie kryształowe]]. Różny, często zawiły układ żeber, prowadzi do konstrukcji wielu odmian sklepień żebrowych o fantazyjnym rysunku. Całości wrażenia dopełniała dekoracja rzeźbiarska, pokrywająca [[kapitel]]e [[kolumna (architektura)|kolumn]] i służek, [[zwornik (architektura)|zworniki]] (klucze) w miejscu przecięcia się żeber, [[konsola (architektura)|konsole]] podpierające służki, a także [[fasada|fasady]] zewnętrzne, w szczególności koncentrująca się na [[portal]]ach zwieńczonych trójkątną [[wimperga|wimpergą]] i w [[galeria królewska|galerii królewskiej]]. Krzywizny zdobią [[żabka (architektura)|czołganki]] (żabki), szczyty wieńczą [[kwiaton]]y, w portalach miejsce [[półkolumna|półkolumn]] często zajmują rzeźby królów i proroków (tzw. portal królewski). Wśród [[Ornament (sztuka)|ornamentów]] rzeźbiarskich pojawiają się motywy roślinne i zwierzęce. Artyści chętnie sięgają do rodzimych wzorów, wykorzystując powszechnie znane kształty np. winorośli, bluszczu, liści koniczyny, dębu czy najzwyklejszych polnych kwiatów. Motywy roślinne przeplatają się z wizerunkami ptaków i innych zwierząt. Nieobce są fantazyjne stwory w postawie wyprostowanej, albo skulone ([[maszkaron]]y), niekiedy pełniące rolę [[rzygacz]]y. Rzeźbę cechuje realizm i coraz wyraźniejsza ekspresja. Obróbka detali rzeźbiarskich jest niezwykle staranna, nie ma znaczenia, czy element architektoniczny będzie mógł być podziwiany przez widza, czy też umieszczony wysoko ponad ziemią pozostanie niewidoczny w swoich szczegółach. Artysta tworzył na chwałę Boga. [[Szczyt (architektura)|Szczyt]] zdobią niewielkie wnęki zwane [[Blenda (architektura)|blendami]], których wnętrze często pokrywane jest tynkiem, a czasem urozmaicane podziałem przy pomocy [[Maswerk|laskowania]]. Ściany dodatkowo zdobią wielobarwne [[fresk]]i. Najważniejszym elementem wnętrza są rozbudowane [[ołtarz szafiasty|ołtarze szafiaste]], a całość wzbogaca wielobarwne światło wpadające do wnętrza przez kolorowe witraże wbudowane w okna podzielone na mniejsze pola [[maswerk]]ami, których układ stawał się coraz bogatszy i bardziej skomplikowany. Pod koniec gotyku ([[XV wiek|XV w.]]) rozbudowano go do stylu zwanego [[flamboyant]] (gotyk płomienisty).