Wikipedia

Nasciturus: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
MastiBot (dyskusja | edycje)
Boty
3 418 668 edycji
m Robot wspomógł poprawę ujednoznacznienia Władysław Rozwadowski – zmieniono link(i) do Władysław Rozwadowski (prawnik)
Prop2 (dyskusja | edycje)
953 edycje
zmiany merytoryczne zgodnie z uwagami zawartymi w Dyskusji
Linia 1:
'''''Nasciturus''''' – powszechnie używany termin [[język prawniczy|prawniczy]] określający [[płód]] w łonie [[matka|matki]]. Jest to termin [[łacina|łaciński]], ale nie pochodzący ze źródeł [[prawo rzymskie|rzymskich]], w których występuje forma czasownikowa ''nascitur'' (powstawać, zaczynać, rosnąć, wyrastać, brać początek), pochodząca od słowa ''nascor'' (rodzić się, przychodzić na świat). Przypuszczalnie to forma czasownikowa ''nascitur'' posłużyła do konstrukcji łacińskiego terminu ''nasciturus''. Zasada ''nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur'' (mającego się urodzić uważa się już za urodzonego ilekroć idzie o jego korzyść) nie była tworem jurystów rzymskich, ale sformułowano ją w [[średniowiecze|średniowieczu]] na podstawie źródeł prawa rzymskiego<ref>P. Niczyporuk, ''Prywatnoprawna ochrona dziecka poczętego w prawie rzymskim'', Białystok 2009, s. 29-31, W. Dajczak, T. Giaro, F. Longchamps de Berier, ''Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego'', Warszawa 2013, s. 181 i 261, W. Osuchowski, ''Zarys prawa rzymskiego'', Warszawa 1967, s. 220, R. Taubenschlag, ''Rzymskie prawo prywatne'', Warszawa 1969, s. 100, K. Kolańczyk, ''Prawo rzymskie'', Warszawa 1976, s. 178</ref>.
{{DISPLAYTITLE: ''Nasciturus''}}
'''''Nasciturus''''' ([[Łacina|łac.]] „mający się urodzić”) – termin pochodzący z [[prawo rzymskie|prawa rzymskiego]] oznaczający [[dziecko]] poczęte, ale jeszcze nieurodzone.
 
== W prawie rzymskim ==
Prawnicy rzymscy mieli rozbudowaną terminologię wobec dziecka poczętego, a jeszcze nie urodzonego: ''conceptus'', ''postumi sui'', ''postumi alieni'', ''venter'', ''qui in utero est'', ''qui nasci spera(n)tur'' oraz ''partus''<ref>P. Niczyporuk, ''Prywatnoprawna ochrona dziecka poczętego w prawie rzymskim'', Białystok 2009, s. 31</ref>. Płód [[poczęcie|poczęty]], ale jeszcze nie [[poród u człowieka|urodzony]] nie był uważany za odrębną osobę, ale część [[organizm]]u matki. Dziecku poczętemu umożliwiano jednak, jeżeli przyszło na świat żywe, uzyskanie [[uprawnienie|uprawnień]], uznając je za już urodzone, ilekroć chodziło o jego korzyści majątkowe<ref>W. Osuchowski, ''Zarys prawa rzymskiego'', Warszawa 1967, s. 220, R. Taubenschlag, ''Rzymskie prawo prywatne'', Warszawa 1969, s. 100, K. Kolańczyk, ''Prawo rzymskie'', Warszawa 1976, s. 178</ref>. Miało to znaczenie głównie w [[prawo spadkowe|prawie spadkowym]] - jeśli [[spadkobierca]] był już w chwili [[spadkobranie|spadkobrania]] poczęty, mógł, o ile następnie urodził się żywy, [[dziedziczenie (prawo)|dziedziczyć]] po [[spadkodawca|spadkodawcy]]<ref>R. Taubenschlag, ''Rzymskie prawo prywatne'', Warszawa 1969, s. 100</ref>. Dziecko poczęte, a jeszcze nie urodzone, nie miało zatem pełnej [[podmiotowość prawna|podmiotowości prawnej]], ale jedynie rodzaj ograniczonej podmiotowości prawnej, swego rodzaju podmiotowość prawną majątkową, skutkiem czego rezerwowano warunkowo uprawnienia poczętemu, co pozwalało zachować wszystkie korzyści nabyte od momentu poczęcia aż do czasu urodzenia dziecka<ref>P. Niczyporuk, ''Prywatnoprawna ochrona dziecka poczętego w prawie rzymskim'', Białystok 2009, s. 70-71</ref>.
W prawie rzymskim w jego przypadku stosowano [[fikcja prawna|fikcję prawną]], według której miał warunkową [[Zdolność prawna|zdolność prawną]], tzn. mógł być podmiotem praw i obowiązków, jednocześnie sam nie mogąc dokonywać [[Czynność prawna|czynności prawnych]]. To wszystko jednakże pod warunkiem, że urodził się żywy. Ochrona dziecka poczętego a nienarodzonego miała i ma zastosowanie głównie w [[prawo spadkowe|prawie spadkowym]], gdzie dziecko takie może dziedziczyć. Zastosowanie ma tu paremia: ''nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur'' – „mającego się narodzić uważa się za narodzonego, ilekroć chodzi o jego korzyści”<ref>Jest to skrótem zasady zawartej w [[Digesta Justyniana|Digestach]] [https://droitromain.univ-grenoble-alpes.fr/Corpus/d-01.htm#5 1,5,7]: ''Qui in utero est, perinde ac si in rebus humanis esset custoditur, quotiens de commodis ipsius partus quaeritur'' (Płód w łonie matki jest traktowany na równi z człowiekiem już urodzonym, ilekroć chodzi o korzyści samego płodu). Przekład: [[Władysław Rozwadowski (prawnik)|Władysław Rozwadowski]], ''Prawo rzymskie. Zarys wykładu wraz z wyborem źródeł'', Poznań 1992, {{ISBN|83-900964-5-5}}, s. 247, przypis 156.</ref>.
 
Dla ochrony jego praw majątkowych osoby poczętej, lecz nie urodzonej można było powołać specjalnego [[kurator]]a, tzw. kuratora łona (łac. ''curator ventris'')<ref>W. Osuchowski, ''Zarys prawa rzymskiego'', Warszawa 1967, s. 312, Helena Pietrzak, [http://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studia_nad_Rodzina/Studia_nad_Rodzina-r2011-t15-n1_2_(28_29)/Studia_nad_Rodzina-r2011-t15-n1_2_(28_29)-s145-164/Studia_nad_Rodzina-r2011-t15-n1_2_(28_29)-s145-164.pdf ''"Curator ventris" dla "nasciturusa"'']</ref>.
 
== W prawie obecnie obowiązującymwspółczesnym ==
Pozycja prawna dziecka poczętego od wieków rodzi liczne kontrowersje. Na ogół reguluje się ją według jednej z dwóch metod. Pierwsza polega na przyznaniu dziecku poczętemu ogólnej [[zdolność prawna|zdolności prawnej]], pod warunkiem, że się urodzi żywe (np. prawo austriackie, szwajcarskie, węgierskie, czeskie i słowackie). Druga metoda polega na przyznaniu dziecku poczętemu warunkowej możności nabycia jedynie określonych praw (lub nabycia praw i obowiązków na określonej drodze), czyli na przyznaniu zdolności w ograniczonym zakresie (np. prawo francuskie, niemieckie, rosyjskie i polskie). Zasadnicze znaczenie mają w tym przypadku przepisy przyznające dziecku poczętemu możliwość dziedziczenia pod warunkiem, że się urodzi żywe (lub także zdolne do życia). Istnieją również takie [[porządek prawny|porządki prawne]], w których brak jest przepisów regulujących sytuację prawną dziecka poczętego, ale [[sąd|sądy]] tych państw postępują niejednokrotnie tak, jak gdyby takie przepisy istniały, co skutkuje wytworzeniem się [[prawo zwyczajowe|norm zwyczajowych]]<ref>M. Pazdan, w: System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012, s. 1050-1053</ref>.
W [[System prawny Polski|prawie polskim]] instytucję ''nasciturusa'' przewiduje w szczególności prawo spadkowe – art. 927 § 2 [[kodeks cywilny|k.c.]]: ''(...) dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe'' – jest to instytucja ''nasciturusa'' funkcjonująca tak samo jak w prawie rzymskim.
 
W polskim [[Kodeks cywilny (ustawa z 1964)|kodeksie cywilnym]] szereg przepisów dotyczy wprost dziecka poczętego, dopuszczając warunkową możność nabycia przez ''nasciturusa'' określonych praw lub możność nabycia praw i obowiązków na określonej drodze. W myśl art. 927 § 2 Kodeksu cywilnego dziecko w chwili [[otwarcie spadku|otwarcia spadku]] już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe. Zgodnie z art. 446(1) Kodeksu cywilnego z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem. Prawo dopuszcza też ukształtowanie [[stan cywilny|stanu cywilnego]] dziecka poczętego. Artykuł 75 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewiduje możliwość uznania ojcostwa przed urodzeniem się dziecka już poczętego. Zgodnie z art. 55 ust. 4 ustawy [[Prawo prywatne międzynarodowe (ustawa 2011)|Prawo prywatne międzynarodowe]] uznanie dziecka poczętego lecz nienarodzonego podlega prawu ojczystemu matki z chwili uznania<ref>M. Pazdan, ''Prawo prywatne międzynarodowe'', wyd. 10, Warszawa 2007, s. 9</ref>. Z kolei w art. 182 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewidziano ustanowienie kuratora dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nieurodzonego, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka. Kuratela ustaje z chwilą urodzenia się dziecka.
Również, jak w prawie rzymskim, [[Kodeks rodzinny i opiekuńczy]] w art. 182 przewiduje: ''Dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego, ustanawia się kuratora, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka. Kuratela ustaje z chwilą urodzenia się dziecka''<ref>[[Kodeks postępowania cywilnego]] w art. 599 ''[[Sąd opiekuńczy|Sądem opiekuńczym]] właściwym do ustanowienia kuratora dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego, jest sąd właściwy według miejsca zamieszkania lub pobytu matki.''</ref>. Art. 75 § 1 stanowi: ''można [[uznanie ojcostwa|uznać ojcostwo]] przed urodzeniem się dziecka już poczętego'', zaś art. 10 § 4: ''jeżeli kobieta zaszła w ciążę, jej mąż nie może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu [[przeszkoda wieku|braku przepisanego wieku]].''
 
W [[Prawo prywatne międzynarodowe|prawie prywatnym międzynarodowym]] o nabywaniu praw przez dziecko poczęte, lecz nienarodzone, rozstrzyga prawo właściwe dla praw i obowiązków, o których nabycie chodzi<ref>M. Pazdan, ''Prawo prywatne międzynarodowe'', wyd. 10, Warszawa 2007, s. 92. Ustawa [[Prawo prywatne międzynarodowe (ustawa 2011)|prawo prywatne międzynarodowe]] w art. 55. 4: ''Uznanie dziecka poczętego lecz nienarodzonego podlega prawu ojczystemu matki z chwili uznania''.</ref>.
 
== Kwestia wyjątku ==
Kwestia tego, czy ''nasciturus'' jest wyjątkiem od ogólnie przyjętej zasady, że ''każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną'' (art. 8 § 1 k.c.), czy nie, jest dyskusyjna: niektórzy przedstawiciele doktryny twierdzą, że nie jest to wyjątek z uwagi na fakt, że ''nasciturus'' musi urodzić się żywy, aby można było zastosować skuteczną fikcję prawną<ref>Marek Kuryłowicz, Adam Wiliński: Rzymskie prawo prywatne, s. 84.</ref><ref>[https://bf.com.pl/pomoc-prawna/sites/default/files/Nasciturus%20w%20polskim%20prawie%20cywilnym-%20Jolanta%20Budzowska.pdf ''Nasciturus'' w polskim prawie cywilnym]</ref>.
 
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
 
{{Zastrzeżenia|Prawo}}
== Bibliografia ==
[[Kategoria:Prawo cywilne]]
* {{Cytuj|autor = [[Marek Kuryłowicz]];; [[Adam Wiliński]]; |tytuł = Rzymskie prawo prywatne |data = 2008 |isbn = 978-83-7601-073-1 |miejsce = Warszawa |wydawca = Wolters Kluwer Polska |s = 84-85 |oclc = 833152463}}
[[Kategoria:Prawo spadkowe]]
 
[[Kategoria:Prawo rodzinne]]
[[Kategoria:Łacińskie zwroty i paremie prawnicze]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Nasciturus”