Układ Sikorski-Majski: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Pilot Pirx (dyskusja | edycje)
→‎Kontrowersje polityczne: aktualizacja linku zewnętrznego
Pilot Pirx (dyskusja | edycje)
→‎Historia: uzupełnienie, dodany link wewnętrzny
Linia 14:
Pierwsza bezpośrednia rozmowa Sikorski-Majski, z udziałem polskiego ministra spraw zagranicznych, [[August Zaleski|Augusta Zaleskiego]], w obecności stałego sekretarza stanu w Foreign Office, [[Alexander Cadogan|Aleksandra Cadogana]] odbyła się 5 lipca 1941 roku<ref>{{cytuj pismo |nazwisko = Ślusarczyk |imię = Jacek |tytuł = Układ polsko-radziecki z 30.7.1941 r |czasopismo = [[Przegląd Historyczno-Wojskowy|Wojskowy Przegląd Historyczny]] |wolumin = 3/1981 |strony = 5–24}}</ref>. Rokowania prowadzone za pośrednictwem brytyjskim w [[Londyn]]ie zakończyły się podpisaniem międzypaństwowego porozumienia pomiędzy Polską a ZSRR w dniu 30 lipca 1941 roku. Układ przewidywał przywrócenie stosunków dyplomatycznych między obydwoma krajami oraz budowę [[Polskie Siły Zbrojne w ZSRR (1941–1942)|armii polskiej w ZSRR]] pod dowództwem polskim. Układ podpisany został przez [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|premiera rządu RP na uchodźstwie]] generała Władysława Sikorskiego i ambasadora ZSRR w Londynie Iwana Majskiego – stąd jego [[kolokwializm|kolokwialna]] nazwa. W artykule 1 układu Rząd ZSRR uznał, że [[s:Traktat o granicach i przyjaźni III Rzesza-ZSRR 28 września 1939 r. z tajnymi protokołami|traktaty radziecko-niemieckie z 1939 roku]] tracą moc<ref>Art. 1 Rząd Związku Socjalistycznych Republik Rad uznaje, ze traktaty radziecko-niemieckie z 1939 roku, dotyczące zmian terytorialnych w Polsce, utraciły swoją moc. Rząd Rzeczypospolitej Polskiej oświadcza, ze Polska nie jest związana z jakimkolwiek trzecim państwem żadnym układem zwróconym przeciwko Związkowi Socjalistycznych Republik Rad.</ref>, zaś Rząd RP stwierdzał, że nie jest związany żadnym układem skierowanym przeciw ZSRR. W protokole dodatkowym rząd ZSRR zagwarantował [[Amnestia dla obywateli polskich w ZSRR|„amnestię”]] dla obywateli polskich: więźniów politycznych i zesłańców pozbawionych wolności na terenie ZSRR w więzieniach i obozach [[Gułag]]u, a także [[Jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)|jeńców]]<ref>Sprawę wojny Polski z ZSRR układ pomijał, jednak mówiąc o „amnestii” dla jeńców (pomimo osobliwości takiego połączenia wyrazów) pośrednio stan ten uznawał. 17 lipca 1942 r. Szef Sądownictwa Wojskowego [[Stanisław Szurlej]] w okólniku nr 12 postanawiał, by ZSRR poczynając od 30 lipca 1941 r. nie traktować jako [[Przeciwnik|nieprzyjaciela]], co ''a contrario'' oznaczało, że do chwili zawarcia układu państwo to było nieprzyjacielem. [https://pk.gov.pl/wp-content/uploads/2016/07/a9be4a06bd6354fd3d926d1330949802.pdf ''Dylematy wojskowej temidy. Problemy orzecznicze sądów wojennych Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w latach II wojny światowej''] s. 23.</ref>.
 
Układ spisano w [[język autentyczny|językach]] [[Język polski|polskim]]m i [[Język rosyjski|rosyjskim]]m, bez potrzeby [[ratyfikacja|ratyfikacji]] (art. 5).
 
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej [[Władysław Raczkiewicz]] odmówił podpisania porozumienia Sikorski-Majski<ref>[[Konstytucja kwietniowa]] w art. 12 g stanowiła, że prezydent ''zawiera i ratyfikuje umowy z innemi państwami''. To samo dotyczyło ''stanowienia o wojnie i pokoju'' (art. 12 f).</ref>, które pozostało tym samym zwykłym protokołem<ref>Michael Alfred Peszke, ''Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie 1939-1946'', Poznań 2014, s. 141. 1 sierpnia 1941 w liście do Sikorskiego Raczkiewicz napisał: ''na podstawie art. 2 ust. 2 i art. 10 ust. 1 Ustawy Konstytucyjnej stwierdzam, że powyższa umowa z ZSRR nie może mieć i nie ma mocy wiążącej dla Rzeczypospolitej Polskiej, a może stanowić jedynie wytyczną dla bieżącego postępowania sygnatariuszy wspomnianej umowy'' ([https://www.gandalf.com.pl/files/products/texts/318258.pdf ''Konstytucyjne podstawy działania organów państwa polskiego w latach 1939–1945''] s. 25). Art. 2 ust. 2 mówił o odpowiedzialności prezydenta ''wobec Boga i historji za losy Państwa'', zaś art. 10 ust. 1 głosił ''Żadne działanie nie może stanąć w sprzeczności z celami Państwa, wyrażonemi w jego prawach.''</ref>. Nie zostało ogłoszone w [[Dziennik Ustaw|Dzienniku Ustaw]] ani nie było zarejestrowane w Sekretariacie [[Liga Narodów|Ligi Narodów.]] (czego wymagał [[Traktat Wersalski]] w art. 18).
 
== Kontrowersje polityczne ==