Wersja z 23:07, 6 wrz 2022 edytuj FranzDario (dyskusja \| edycje) 109 edycji dodanie dalszej treści w ramach tłumaczenia z artykułu angielskiego Znacznik: VisualEditor ← poprzednia edycja		Wersja z 23:41, 9 wrz 2022 edytuj anuluj edycję FranzDario (dyskusja \| edycje) 109 edycji dodanie dalszej treści w ramach tłumaczenia z artykułu angielskiego Znacznik: VisualEditor następna edycja →
Linia 51: === Warunki zwycięstwa === Większość gier strategicznych typu 4X i im podobnych posiada wiele możliwych sposobów na wygranie gry. Przykładowo w ''Civilization'' gracze mogą wygrać poprzez całkowitą dominację nad wszystkimi przeciwnikami podbijając ich miast, lecz mogą również wygrać poprzez osiągnięcia technologiczne (jako pierwsi wystrzeliwując statek kosmiczny na nową planetę), dyplomację (osiągając porozumienie pokojowe ze wszystkimi innymi narodami) lub innymi sposobami. Duża ilość warunków zwycięstwa wspomaga ludzkiego gracza, który często jest zmuszony do zmiany strategii w miarę upływu rozgrywki kiedy przeciwnicy zabezpieczają kluczowe zasoby przed graczem. Jednakże liczne warunki mogą również dać przeciwnikom sterowanym przez komputer wiele dróg do potencjalnego przechytrzenia gracza. Ważnym elementem późnej fazy rozgrywki w grach 4X jest zmuszenie gracza do zaangażowania się w konkretny warunek zwycięstwa poprzez poniesienie kosztów wymaganych do zabezpieczenia danego typu zwycięstwa w takim stopniu, że inne możliwe warunki zwycięstwa będą musiały zostać porzucone<ref>{{Cytuj \|tytuł = From Civilization to Stellaris, how strategy games struggle against player power \|data dostępu = 2022-09-06 \|opublikowany = PCGamesN \|url = https://www.pcgamesn.com/civilization-vi/strategy-game-endgame-design \|język = en-GB}}</ref>.~~{{Commonscat\|4X video games}}~~ == Historia == === Początki === [[Plik:Sid Meier - Game Developers Conference 2010 - Day 4 (7).jpg\|mały\|[[Sid Meier]], twórca serii gier 4X ''[[Civilization (seria)\|Civilization]]'']] Pierwsze gry 4X powstawały pod wpływem [[Gra planszowa\|gier planszowych]] i tekstowych gier komputerowych z lat 70<ref>{{Cytuj \|tytuł = GameSpy.com - Articles \|data = 2008-06-17 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20080617051636/http://archive.gamespy.com/legacy/articles/devweek_l.shtm}}</ref>. ''Cosmic Balance II'', ''Andromeda Conquest'' oraz ''Reach for the Stars'' zostały wydane w 1983 roku i są obecnie z perspektywy czasu postrzegane jako gry 4X. Chociaż ''Andromeda Conquest'' była tylko prostą grą polegającą na ekspansji imperium, tak ''Reach for the Stars'' wprowadziło już związek między wzrostem gospodarczym, postępem technologicznym i podbojem. ''Trade Wars'', wydane po raz pierwszy w 1984 roku, obejmowało eksplorację kosmosu, zarządzanie zasobami, budowanie imperium, ekspansję i podbój i stało się ważną inspiracją dla takich gier jak ''VGA Planets 4''<ref>{{Cytuj \|tytuł = History of VGA Planets - TradeWars Museum \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = wiki.classictw.com \|url = https://wiki.classictw.com/index.php/History_of_VGA_Planets}}</ref>. W 1991 roku [[Sid Meier]] wydał ''[[Civilization]]'' i spopularyzował wysoki poziom szczegółowości, który stał się powszechny dla gier spod gatunku 4X<ref name=":03">{{Cytuj \|tytuł = IGN Videogame Hall Of Fame: Civilization \|data = 2008-05-05 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20080505052831/http://games.ign.com/halloffame/civilization.html}}</ref>. ''Civilization'' Sida Meiera powstało pod wpływem [[Gra planszowa\|gier planszowych]] takich jak ''[[Ryzyko (gra)\|Ryzyko]]'' i gry planszowej studia Avalon Hill również dzierżącej nazwę ''Civilization''. Zauważalnym podobieństwem między grą komputerową ''Civilization'' a grą planszową jest znaczenie dyplomacji i postępu technologicznego. Na ''Civilization'' Sida Meiera miały również wpływ gry na [[Komputer osobisty\|komputery osobiste]] takie jak [[Gra w budowę miasta\|gra w zarządzanie miastem]] ''[[SimCity]]'' i gra wojenna ''Empire''<ref>{{Cytuj \|tytuł = Gamasutra - The History of Civilization \|data = 2008-05-31 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20080531030014/http://www.gamasutra.com/view/feature/1523/the_history_of_civilization.php?page=2}}</ref>. ''Civilization'' odniosło szeroki sukces i miało wpływ na wiele przyszłych gier 4X<ref name=":03" />; ''[[Computer Gaming World]]'' porównał jej znaczenie dla świata gier wideo do znaczenia [[Koło (technika)\|koła]]<ref>{{Cytuj \|tytuł = CGW Museum - Galleries \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = www.cgwmuseum.org \|url = https://www.cgwmuseum.org/galleries/index.php?year=1991&pub=2&id=89}}</ref>. W 1991 roku została również wydana ''Armada 2525'' wymieniona przez ''[[Chicago Tribune]]'' jako najlepsza kosmiczna gra roku<ref>{{Cytuj \|tytuł = THE BEST AND WORST OF 1991 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = Chicago Tribune \|url = https://www.chicagotribune.com/news/ct-xpm-1992-01-31-9201100039-story.html}}</ref>. W 2009 roku wydana została kontynuacja pod nazwą ''Armada 2526''<ref>{{Cytuj \|autor = Steve Butts \|tytuł = Armada 2526 Hands On \|data = 2009-11-19 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = IGN \|url = https://www.ign.com/articles/2009/11/19/armada-2526-hands-on \|język = en}}</ref>''.'' W 1993 roku ukazało się ''[[Master of Orion]]'' czerpiące wiele z wcześniejszych gier 4X takich jak ''Reach for the Stars''<ref name=":22">{{Cytuj \|tytuł = CGW Museum - Galleries \|data dostępu = 2022-08-30 \|opublikowany = www.cgwmuseum.org \|url = https://www.cgwmuseum.org/galleries/index.php?year=1993&pub=2&id=110}}</ref><ref>{{Cytuj \|tytuł = GameSpy.com - Article: Strategy Gaming: Part IV -- In the Beginning \|data = 2008-01-08 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20080108172202/http://archive.gamespy.com/articles/february02/strat04/}}</ref>''.'' Gra uważana jest za klasyk, który wyznaczył nowe standardy dla gier spod gatunku 4X<ref>{{Cytuj \|tytuł = archive.ph \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = archive.ph \|url = https://archive.ph/20130102223052/http://www.gamespot.com/gamespot/features/pc/history_spaceempire/p3_04.html}}</ref>. Emrich, twórca gry, w zapowiedzi ''Master of Orion'' ukuł termin "XXXX", aby opisać powstający gatunek<ref name=":22" />. Ostatecznie etykieta "4X" została przyjęta przez przemysł gier i obecnie jest powszechnie stosowana<ref name=":13">{{Cytuj \|tytuł = GameSpot:Video Games PC Xbox 360 PS3 Wii PSP DS PS2 PlayStation 2 GameCube GBA PlayStation 3 \|data = 2007-09-29 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20070929091958/http://www.gamespot.com/gamespot/features/pc/history_spaceempire/index.html}}</ref>. === Szczytowy punkt popularności === Po sukcesie ''Civilization'' i ''Master of Orion'' inni twórcy zaczęli wydawać własne gry 4X. W 1994 roku Stardock wypuścił pierwszą wersję serii ''[[Galactic Civilizations]]'' na system [[OS/2]]<ref>{{Cytuj \|tytuł = Stardock: Galactic Civilizations 2 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = www.stardock.com \|url = https://www.stardock.com/products/gcgold/}}</ref>, a długoletnia seria ''Space Empires'' rozpoczęła działalność jako [[shareware]]. W 1995 roku wydane zostały ''Ascendancy'' oraz ''[[Stars!]]'' i obie kontynuowały nacisk gatunku na szczegółową strategię i zarządzanie imperium<ref name=":13" />. W międzyczasie serie ''Civilization'' i ''Master of Orion'' poszerzyły swój rynek o wersje na [[Macintosh\|Macintosha]]<ref>{{Cytuj \|tytuł = Sid Meier's Civilization (1991) \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = MobyGames \|url = https://www.mobygames.com/game/sid-meiers-civilization}}</ref><ref>{{Cytuj \|tytuł = archive.ph \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = archive.ph \|url = https://archive.ph/20120722122950/http://uk.gamespot.com/master-of-orion-ii/platform/mac/}}</ref>. Zespół Sida Meiera wyprodukował również ''[[Colonization]]'' w 1994 r. i ''[[Civilization II]]'' w 1996 r.<ref>{{Cytuj \|tytuł = Sid Meier Video Game Credits (By Genre) \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = MobyGames \|url = https://www.mobygames.com/developer/sheet/view/by_genre/developerId,3/}}</ref>, podczas gdy Simtex w 1994 r. wydało ''[[Master of Magic]]'', a w 1996 r. ''[[Master of Orion II: Battle at Antares\|Master of Orion II]]''<ref>{{Cytuj \|tytuł = MobyGames: Game Browser \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = MobyGames \|url = https://www.mobygames.com/browse/games/simtex-inc/list-games/}}</ref>''.'' Pod koniec lat 90-tych gry strategiczne czasu rzeczywistego zaczęły przewyższać popularnością gry turowe<ref>{{Cytuj \|tytuł = GameSpy.com - Article: Strategy Gaming: Part V -- Real-Time vs. Turn-Based \|data = 2012-09-01 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20120901205627/http://archive.gamespy.com/articles/february02/strategygames05/index2.shtm}}</ref>. Wraz z wzrostem ich popularności główni twórcy gier 4X popadli w kłopoty. [[Firaxis Games]] Sida Meiera wydało w 1999 roku ''[[Alpha Centauri (gra komputerowa)\|Sid Meier's Alpha Centauri]]'', która choć spotkała się z uznaniem krytyków, nie spełniła oczekiwań komercyjnych<ref>{{Cytuj \|tytuł = The Escapist : Alpha Centauri \|data = 2007-10-22 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20071022085558/http://www.escapistmagazine.com/articles/view/issues/issue_13/86-Alpha-Centauri.2}}</ref>. ''[[Civilization III]]'' napotkało problemy w trakcie prac nad grą, po których nastąpiła pospieszna premiera w 2001 roku<ref>{{Cytuj \|autor = Kieron Gillen \|tytuł = Making Of: Soren Johnson On Civ 4 \|czasopismo = Rock, Paper, Shotgun \|data = 2008-02-20 \|data dostępu = 2022-09-09 \|url = https://www.rockpapershotgun.com/making-of-soren-johnson-on-civ-4 \|język = en}}</ref>. Mimo ekscytacji nad ''[[Master of Orion III]]'', jego premiera w 2003 roku spotkała się z krytyką za zmniejszony udział gracza w grze, biedny interfejs i słabe AI<ref>{{Cytuj \|tytuł = Master of Orion 3 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = Metacritic \|url = https://www.metacritic.com/game/pc/master-of-orion-3 \|język = en}}</ref>. [[Wydawca gier komputerowych\|Wydawcy gier]] ostatecznie wystraszyli się ryzyka związanego z finansowaniem rozwoju gier 4X<ref name=":32">{{Cytuj \|tytuł = GameSpy's Game of the Year 2006 \|data = 2008-04-08 \|data dostępu = 2022-09-06 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20080408074701/http://goty.gamespy.com/2006/pc/index6.html}}</ref>. === Hybryda gier czasu rzeczywistego z 4X === Ostatecznie wydano gry 4X czasu rzeczywistego takie jak ''Imperium Galactica'' w 1997 roku<ref name=":112">{{Cytuj \|tytuł = Sins of a Solar Empire Review - PC Review at IGN \|data = 2012-03-05 \|data dostępu = 2022-09-06 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20120305041144/http://pc.ign.com/articles/852/852735p1.html}}</ref>, ''Starships Unlimited'' w 2001 roku<ref name=":123">{{Cytuj \|tytuł = GameSpy.com - Reviews: Starships Unlimited: Divided Galaxies (PC) \|data = 2007-06-29 \|data dostępu = 2022-09-06 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20070629230929/http://archive.gamespy.com/reviews/january02/sudg/}}</ref> oraz ''Sword of the Stars'' w 2006 roku, zawierające połączenie strategii turowej i taktycznej walki w czasie rzeczywistym. Mieszanka 4X i gier czasu rzeczywistego doprowadziła Ironclad Games do marketingu ich gry ''[[Sins of a Solar Empire]]'' wydanej w 2008 r. jako "RT4X"<ref>{{Cytuj \|tytuł = Sins of a Solar Empire: Rebellion \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = Sins of a Solar Empire \|url = https://www.sinsofasolarempire.com/ \|język = en}}</ref><ref>{{Cytuj \|tytuł = Sins of a Solar Empire \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = GameSpot \|url = https://www.gamespot.com/games/sins-of-a-solar-empire/news/ \|język = en}}</ref>. Połączenie tych dwóch gatunków zagwarantowało grze pozycję wśród najlepszych gier 2008 roku, w tym nagrodę [[GameSpot]] za najlepszą grę strategiczną oraz nagrodę [[IGN]] za najlepszą grę na PC<ref>{{Cytuj \|tytuł = archive.ph \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = archive.ph \|url = https://archive.ph/20130124011301/http://www.gamespot.com/best-of-2008/genre-awards/index.html?page=11}}</ref><ref>{{Cytuj \|tytuł = GameSpy - PC Top 10 \|data = 2013-12-14 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20131214150509/http://goty.gamespy.com/2008/pc/3.html}}</ref><ref>{{Cytuj \|tytuł = IGN PC: PC Game of the Year 2008 \|data = 2013-11-03 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20131103113148/http://bestof.ign.com/2008/pc/22.html}}</ref><ref>{{Cytuj \|tytuł = Gamasutra - Gamasutra's Best Of 2008 \|data = 2009-01-31 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20090131030021/http://www.gamasutra.com/view/feature/3893/gamasutras_best_of_2008.php?page=7}}</ref>. Seria ''[[Total War (seria)\|Total War]]'' z kolei, debiutując w 2000 roku z ''[[Shogun: Total War]]'', wprowadziła turową mapę kampanii i taktyczne bitwy w czasie rzeczywistym<ref>{{Cytuj \|tytuł = Shogun: Total War PC {{!}} GRYOnline.pl \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = GRY-Online.pl \|url = https://www.gry-online.pl/gry/shogun-total-war/z610b3 \|język = pl}}</ref>. === Historia najnowsza === W 2003 roku Stardock wydał remake ''[[Galactic Civilizations]]'', który był chwalony przez recenzentów, którzy widzieli w grze zamiennik dla serii ''Master of Orion''<ref>{{Cytuj \|tytuł = Galactic Civilizations II: Dread Lords \|czasopismo = Eurogamer.net \|data = 2006-03-06 \|data dostępu = 2022-09-09 \|url = https://www.eurogamer.net/r-galciv2-pc \|język = en-gb}}</ref><ref>{{Cytuj \|tytuł = archive.ph \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = archive.ph \|url = https://archive.ph/20120716203209/http://www.1up.com/do/reviewPage?cId=3102896&p=1}}</ref>''.'' ''[[Civilization IV]]'' zostało wydane pod koniec 2005 roku i zostało uznane za grę roku na PC według kilku recenzentów między innymi przez [[GameSpot]] i [[GameSpy]]<ref>{{Cytuj \|tytuł = Civilization IV \|data = 2008-09-05 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20080905125731/http://www.2kgames.com/civ4/awards.htm}}</ref>. Obecnie gra jest uważana za jedną z największych w historii zajmując drugie miejsce w rankingu najlepszych gier PC wszech czasów według IGN<ref>{{Cytuj \|tytuł = IGN: Top 25 PC Games of All Time \|data = 2008-09-29 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20080929002312/http://pc.ign.com/articles/772/772285p3.html}}</ref>. Do 2008 roku seria ''Civilization'' sprzedała się w ponad ośmiu milionach egzemplarzy<ref>{{Cytuj \|tytuł = Grand Theft Auto series has sold 66 million units to date \|data = 2008-03-12 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = GamesIndustry.biz \|url = https://www.gamesindustry.biz/grand-theft-auto-series-has-sold-66-million-units-to-date \|język = en}}</ref>. Wkrótce potem ukazały się: ''[[Civilization Revolution]]'' na konsole<ref>{{Cytuj \|tytuł = Firaxis explains lack of Civ PSP \|czasopismo = Eurogamer.net \|data = 2007-07-16 \|data dostępu = 2022-09-09 \|url = https://www.eurogamer.net/firaxis-explains-lack-of-civ-psp \|język = en-gb}}</ref>, ''[[Civilization V]]'' w 2010 i ''[[Civilization VI]]'' w 2016 roku<ref>{{Cytuj \|tytuł = 2K Games \|data = 2010-07-01 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20100701170800/http://www.2kgames.com/}}</ref>. W międzyczasie Stardock wydał ''[[Galactic Civilizations II: Władcy strachu\|Galactic Civilizations II]]'', które zostało uznane za szóstą najlepszą grę na PC 2006 roku przez GameSpy<ref name=":32" />. Dodatkowo francuski deweloper Amplitude Studios wydał zarówno ''[[Endless Space]]'', jak i ''[[Endless Legend]]''. Sukcesy te skłoniły Brada Wardella ze Stardock do stwierdzenia, że gry 4X mają doskonały potencjał rozwojowy<ref>{{Cytuj \|tytuł = Gamasutra - Q&A;: Stardock's Wardell Talks GalCiv , Indie Power \|data = 2008-10-25 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = web.archive.org \|url = https://web.archive.org/web/20081025095113/http://www.gamasutra.com/php-bin/news_index.php?story=14842}}</ref>. [[Paradox Interactive]] specjalizuje się w wielkich grach strategicznych, gatunku, który często pokrywa się z 4X, w tym serii ''[[Europa Universalis (seria)\|Europa Universalis]]'', serii ''[[Crusader Kings II: Mroczne wieki\|Crusader Kings]]'' i ''[[Stellaris]]''<ref>{{Cytuj \|tytuł = From Civilization to Stellaris, how strategy games struggle against player power \|data dostępu = 2022-09-06 \|opublikowany = PCGamesN \|url = https://www.pcgamesn.com/civilization-vi/strategy-game-endgame-design \|język = en-GB}}</ref>. W 2017 roku Amplitude Studios wydało ''[[Endless Space 2]]'', które spotkało się głównie z pozytywnymi opiniami krytyków<ref>{{Cytuj \|tytuł = Endless Space 2 \|data dostępu = 2022-09-09 \|opublikowany = Metacritic \|url = https://www.metacritic.com/game/pc/endless-space-2 \|język = en}}</ref>.{{Commonscat\|4X video games}} == Przypisy == {{Przypisy}}

4X: Różnice pomiędzy wersjami