Pałuba: Różnice pomiędzy wersjami

 

Irzykowski rozpoczął pisanie powieści najprawdopodobniej jeszcze w 1891 roku. Pierwszą wersję dzieła ukończył 31 sierpnia 1899 roku, natomiast drugą – końcową - 12 lipca 1902 roku. Książka ukazała się w roku 1903 nakładem Księgarni Polskiej Bernarda Połonieckiego we Lwowie. Było to jedyne wydanie, które ukazało się za życia autora. Po II wojnie powieść została wznowiona w 1948 roku (wstęp napisał [[Kazimierz Wyka]]). Kolejne wydania: 1957, 1976 (w ramach edycji Pism), 1981 (w ramach prestiżowej serii Biblioteki Narodowej ze wstępem Aleksandry Budreckiej).

 

''Pałuba'' składa się z dwóch warstw. Pierwsza opowiada historię życia Piotra Włoska (nast. Strumieńskiego). Bohater zostaje usynowiony przez Adama Strumieńskiego i dziedziczy po nim spory majątek. Następnie żeni się z poznaną we Włoszech malarką Angeliką Kauffmann. Małżonkowie zamieniają małżeństwo w rodzaj platonicznego związku, w którym liczy się idealny wymiar miłości. Po tragicznej śmierci Angeliki (popełnia samobójstwo) Strumieński bierze ślub z Olą. Jednak pamięć o pierwszej żonie prowokuje bohatera do odgrywania ról życiowych, które utrudniają mu zwyczajną egzystencję. Strumieńskiemu trudno pogodzić wyidealizowany i oczekiwany obraz życia z jego wizerunkiem prawdziwym. Pozostaje więc w ciągłym konflikcie pomiędzy realizmem a idealizmem.

 

Wydarzenia stanowią jednak tylko bazę, na której nadbudowane są liczne autotematyczne komentarze autora-narratora (druga warstwa). W powieści pojawiają się rozważania natury filozoficznej psychologicznej, socjologicznej. Wiele wystąpień ma charakter krytycznoliteracki.

 

Dzieło stanowi ewenement na skalę europejską. ''Pałuba'' wyprzedza eksperymentalną prozę [[Andre Gide | Gide’a]] i [[Marcel Proust | Prousta]] oraz o wiele późniejsze dokonania polskich autorów ([[Ferdynand Goetel | Goetla]], [[Wilhelm Mach | Macha]]).

 

W roku 1983 powieść została sfilmowana i ukazała się na ekranach pod tytułem ''Widziadło'' (reż. [[Marek Nowicki | M. Nowicki]]; w rolę Piotra Strumieńskiego wcielił się [[Roman Wilhelmi]]).

 

 

==Ważniejsze teksty poświęcone ''Pałubie''==