Wielki Dom Żupny w Lewoczy
Wielki Dom Żupny (słow. Veľký župný dom) – zabytkowa budowla w Lewoczy w północno-wschodniej Słowacji, dawna siedziba żupy spiskiej.
.jpg)
Położenie edytuj
Budynek znajduje się w północnej pierzei wydłużonego rynku lewockiego – obecnie Námestie Majstra Pavla nr 59. Sąsiaduje z pierwotną siedzibą żupy spiskiej – Małym Domem Żupnym.
Historia edytuj
Od XVI w. do roku 1923 Lewocza była siedzibą żupy spiskiej, której siedziba zajmowała pierwotnie budynek w północnej pierzei lewockiego rynku, sąsiedni w stosunku do omawianego (tzw. Mały Dom Żupny). Potrzeby żupy, rosnące zwłaszcza w drugiej połowie XVIII w. za czasów cesarzowej Marii Teresy, a następnie jej syna Józefa II, zmusiły administrację do zbudowania nowej siedziby.
Budynek wzniesiono w latach 1806-1826 wg projektu architekta Antona Povolnego z Egeru. Zbudowany w stylu klasycystycznym, dzięki licznym drobnym elementom architektonicznym, a zwłaszcza wyraźnym podziałom poziomym, doskonale komponuje się z renesansową zabudową rynku. Od początku swojego istnienia uznawany był za najpiękniejszy budynek administracyjny dawnych Węgier.
Architektura edytuj
Budynek murowany, dwupiętrowy, z kondygnacjami oddzielonymi ozdobnymi fryzami. Kondygnacja parteru pokryta boniowaniem. Front symetryczny, jedenastoosiowy. Jego centralną część zajmuje słabo zaznaczony, wysoki na trzy kondygnacje trójpolowy ryzalit, którego pola ramują proste, kanelowane pilastry z głowicami korynckimi. Na pierwszym piętrze masywny balkon wsparty na czterech kolumnach doryckich. Fryz nad piętrem w granicach ryzalitu poszerzony; płaskorzeźby w nim zawarte przedstawiają alegorie pracy, sprawiedliwości, wytrwałości, nauki i sztuki. W półkolistych zamknięciach wnęk okiennych pierwszego piętra medaliony z rzeźbami głów.
Na parterze budynku znajdowały się kiedyś pomieszczenia gospodarcze i magazyny, piętro zajmowała administracja żupy, zaś drugie piętro służyło innym urzędom. Wielka sala posiedzeń żupy, wysoka na dwie kondygnacje, zajmowała centralną część budynku. Obecnie odrestaurowany budynek również służy celom administracyjnym.
Bibliografia edytuj
- Bábik Ján: Mesto Majstra Pavla, w: “Krásy Slovenska” R. LXXXVII, nr 1-2/2010, s. 32;
- Chalupecký Ivan, Rusnák Ernest: Levoča. Stručný turistický sprievodca. Východoslovenské vydavateľstvo, Košice 1983, s. 10-11;