Zapora wodna Šance
Zapora wodna Šance (czes. Vodní přehrada Šance) – zapora wodna na rzece Ostrawica we wschodnich Czechach. Dzięki jej budowie powstał zbiornik Šance[1].
Położenie edytuj
Zapora znajduje się ok. 25 km na południe od Frydka-Mistka. Przegradza głęboką, wąską dolinę Ostrawicy w Beskidzie Śląsko-Morawskim, ograniczoną od wschodu pasmem Łysej Góry, a od zachodu ramieniem Smreka[1]. Jej nazwa pochodzi od nazwy wzniesienia Šance (576 m n.p.m.), wyrastającego z zachodniego (lewego) zbocza doliny ok. 600 m powyżej lewego przyczółka zapory, ta zaś nawiązuje do XVI- lub XVII-wiecznych szańców obronnych, budowanych tu w obawie przed najazdami od strony Węgier[2] .
Historia edytuj
Pierwsze plany budowy zapory i zbiornika retencyjnego na Ostrawicy pojawiły się już na początku XX w. w związku z powodziami, jakie wówczas nawiedziły ten rejon. Ostatecznie decyzja o budowie zapadła w 1957 r. Budowę zapory rozpoczęto w roku 1964, ukończono w 1969.[3] Przed rozpoczęciem prac został rozebrany biegnący doliną odcinek linii kolejowej z Ostrawicy do Bílé - ostatni pociąg przejechał nią w dniu 11 stycznia 1965 r. Pod wodami przyszłego zbiornika znalazły się cztery stacje, a komunikacja kolejowa na tym odcinku nie została już odtworzona[3]. Droga nr 56 z Frydka-Mistka przez miejscowości Ostrawica i Bílá na przełęcz Hlavatá (715 m n.p.m.) została przełożona na zachodni stok doliny. Wodami powstałego zbiornika Šance została zalana większa część dawnej wsi Stare Hamry, której mieszkańców przesiedlono[2].
Według pierwotnych założeń zapora miała przepuścić bez uszkodzeń wodę stuletnią i wytrzymać wodę tysiącletnią. Po powodziach w 2010 roku władze podjęły decyzję o jej przebudowie tak, aby mogła bezpiecznie przepuścić wodę tysiącletnią wodę i wytrzymać wodę dziesięciotysiącletnią. Podczas trwającej trzy lata przebudowy m. in. powiększono upusty i wykonano nowy pomost do wieży ujęcia wody. W lewym przyczółku wykonano nową sztolnię odwadniającą, a odpowietrzną ścianę zapory obsypano do dwóch trzecich wysokości dodatkowym nasypem skalnym, aby zapobiec ewentualnemu jej zsunięciu się do doliny. W latach 2015-2018 wykonano nowy system odwodnień na lewym stoku doliny ponad zaporą[3].
W czerwcu 2019 r. w nowym budynku operacyjnym zapory otwarto Centrum informacyjne Šance[4].
Charakterystyka techniczna edytuj
Zapora ciężka, ziemna, ze spadzistym rdzeniem z gliny i z warstwą filtru piaskowego, z obustronnym nasypem kamiennym. Fundament zapory uszczelniony jest jednorzędową przegrodą iniekcyjną do głębokości 70 m[4]. Zapora ma 65 m wysokości i 342 m długości w koronie[5] - w momencie budowy była największym tego typu obiektem w kraju. Jej objętość wynosi 1 340 000 m3. Korona zapory znajduje się na wysokości 508,1 m n.p.m. Konstrukcja urządzeń upustowych zapewnia gwarantowany przepływ poniżej zapory na poziomie 2,3 m3/s[4].
Pobór wody do celów komunalnych w ilości 2,2 m3/s (stacja uzdatniania znajduje się we Frydlancie – Nowej Wsi)[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Mapa turystyczna. [dostęp 2023-11-24].
- ↑ a b Ota Anders, Miloslav Baláš, Jaroslav Bača, Antonín Bendl i in.: Beskydy. Turisctický průvodce ČSSR. Svazek 8. wyd. Olympia, Praha 1982, s. 302
- ↑ a b c Tajemství přehrad: Nádrž Šance je zářivou perlou Beskyd. 18 grudnia 2022 r.. [dostęp 2023-11-26].
- ↑ a b c Zapora Šance na stronie "Povodi Odry". [dostęp 2023-11-26]. (cz.).
- ↑ a b Piotr Nowicki: Beskid Śląsko-Morawski. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", 1997, s. 148, seria: Góry za miedzą. ISBN 83-7005-387-4.