Wikipedia

8 Eskadra Wywiadowcza

8 eskadra wywiadowcza – pododdział lotnictwa rozpoznawczego Wojska Polskiego początków II Rzeczypospolitej.

8 Eskadra Wywiadowcza
1 eskadra łącznikowa
Ilustracja
Godło eskadry
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

16 stycznia 1919

Rozformowanie

1925 (przemianowanie)

Tradycje
Rodowód

1 eskadra łącznikowa

Kontynuacja

23 eskadra lotnicza
54 eskadra liniowa
51 eskadra liniowa
51 eskadra rozpoznawcza

Dowódcy
Pierwszy

ppor. pil. Zygmunt Herget

Ostatni

kpt. obs. Wiktor Zawadzki

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
Organizacja
Rodzaj wojsk

lotnictwo

Podległość

I Grupa Lotnicza
1 pułk lotniczy
2 pułk lotniczy

Multimedia w Wikimedia Commons
Odjazd 8-ej eskadry wywiadowczej na front w kwietniu 1919 (ppor. Zygmunt Herget, por. Stanisław Gołębiowski, ppor. Kazimierz Jesionowski)
Personel latający eskadry we wrześniu 1920 w Chełmie

Eskadra sformowana w styczniu 1919 jako 1 eskadra łącznikowa. W marcu tego roku przeformowana w 8 eskadrę wywiadowczą. Wzięła udział w wojnie polsko–bolszewickiej początkowo w składzie Grupy Poleskiej, a następnie walczyła na Wileńszczyźnie, pod Warszawą i na Lubelszczyźnie. Zreorganizowana po wojnie, weszła początkowo w skład 1. a następnie 2 pułku lotniczego. W 1925 przemianowana na 23 eskadrę lotniczą.

Godło eskadry: orzeł ze śmigłem w szponach na tle białego obłoku[1].

Formowanie, zmiany organizacyjne i walki edytuj

Eskadra powstała 16 stycznia 1919 w Warszawie jako 1 eskadra łącznikowa[2][3]. Powodem była konieczność utrzymania przez Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego stałego kontaktu z całym obszarem kraju. Tak więc w ramach rozbudowy sił lotniczych, zdecydowano się na zorganizowanie eskadry łącznikowej. Rozkazem Sztabu Generalnego nr 487/I z 9 stycznia 1919, formująca się eskadra weszła w skład I Grupy Lotniczej dowodzonej przez kpt. pil Romana Florera[4]. 8 marca 1919 przyjęła nazwę 8 eskadry wywiadowczej[2] i weszła w skład I Grupy Lotniczej. W składzie eskadry znajdowały się tylko cztery samoloty (dwa Hannover Roland CL.II, dwa Albatros D.II). Inne źródła mówią o dwóch Albatrosach C.XII, i po 1 samolocie Albatros C.III i Rumpler C.I[2]. Formowanie eskadry zakończono 7 kwietnia 1919. Mimo niepełnego składu etatowego (6 samolotów) eskadrę skierowano na front na Polesie. W kwietniu 1919 eskadra rozlokowała się w Brześciu nad Bugiem wchodząc w skład wojsk gen. Antoniego Listowskiego – Grupa Poleska[5]. Pierwsze bojowe zadanie wykonali ppor. obs. Wiktor Szandorowski i ppor. pil. Kazimierz Jesionowski atakując bombami statki Armii Czerwonej na rzece Pina. W czerwcu eskadra przeniosła się na lotnisko Brodnica koło Pińska[2].

W sierpniu 1919 otrzymała 6 samolotów Halberstadt CL.II., a 20 września stacjonowała w Kożangródku.

Jesienią 1919 eskadra została przeniesiona do Wilna, na lotnisko Porubanek. Jednostka współpracowała początkowo z grupą wojsk gen. Gustawa Zygadłowicza, a następnie ze sztabem 7 Armii[6]. Wykorzystując względny spokój na froncie, w okresie jesienno–zimowym eskadra prowadziła szkolenie personelu lotniczego i uzupełniała stany[a]. Na dzień 1 lutego 1920 eskadra wchodziła w skład I Grupy Lotniczej, posiadała 7 pilotów, 3 obserwatorów i 7 samolotów[8]. Z końcem marca, na Froncie Litewsko–Białoruskim stacjonował 1 dywizjon lotniczy w składzie 1., 4. i 8 eskadra wywiadowcza oraz wielkopolski dywizjon składający się z 12. i 14 eskadry wywiadowczej oraz 13 eskadry myśliwskiej. Jeszcze w kwietniu lotnictwo Frontu zostało wzmocnione przez 4 dywizjon lotniczy w składzie 11. i 18 eskadry wywiadowczej. W maju w rejon frontu przybyły 10 eskadra wywiadowcza i 19 eskadra myśliwska. Naczelne dowództwo przydzieliło 4 Armii pięć eskadr, 1 Armii – trzy eskadry, a do 7 Armii włączono tylko jedną eskadrę[9]. 8 eskadra, stacjonująca nadal na lotnisku w Porubanku koło Wilna, osłaniała pogranicze polsko–niemieckie i polsko–litewskie i w tym czasie przygotowywała się do akcji lotniczej[10]. W czasie walkach na przełomie maja i czerwca, 8 eskadra nadal funkcjonowała w składzie 1 dywizjonu majora Narkiewicza i prowadziła działania ka korzyść 7 Armii[11]. W czerwcu i lipcu nadal latała z lotniska w Porubanku. Zasadniczym zadaniem eskadry było rozpoznawaniu kierunków przesuwania się jednostek sowieckich, połączone z ich bombardowaniem. W czerwcu prowadziła między innymi akcje w rejonach: jeziora Narocz, Święcian i Kobylanki, a na przełomie czerwca i lipca w okolicach Bogdanowa i Wołożyna. W tym czasie dysponowała czterema samolotami[12].

W związku z szybkimi postępami ofensywy wojsk sowieckich, eskadra przeniesiona została do Szepietowa, skąd ponownie podjęła działania bojowe. 22 lipca 1 i 8 eskadra jeszcze dysponowała pięcioma samolotami, a 27 lipca pozostał tylko jeden. W tej sytuacji 8 eskadra przez Białystok i Małkinię, została wycofana do Warszawy[13]

W ramach przygotowań do operacji znad Wieprza Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zarządziło koncentrację eskadr polskiego lotnictwa wojskowego w dwóch rejonach: lotnictwa 1 i 5 Armii – na lotniskach warszawskich (Mokotów i Siekierki), a lotnictwa 2, 3 i 4 Armii na lotniskach Radomia, Dęblina, Puław i Lublina[b][15].

 

9 sierpnia eskadra przybyła do Warszawy w celu dokonania uzupełnień. Uzupełniona dwoma starymi samolotami typu IFL, 12 sierpnia eskadra rozpoczęła działania na odcinku Małkinia–Tłuszcz, a następnie w rejonie Radzymina. W tym czasie szef pilotów 8 eskadry por. Świątecki, który wykorzystując sprzęt OSOL przeprowadził z lotniska toruńskiego 13 lotów wywiadowczych w rejon Działdowa i Mławy. Także por. Szandorowski i por. Maliszewski wykonali szeregu lotów wywiadowczych na rzecz dowództwa 5 Armii[15].

25 sierpnia zakończyły się działania pościgowe za rozbitymi oddziałami sowieckimi. Na kilka tygodni nastąpiła stabilizacja linii frontu, a jednostki Wojska Polskiego, w tym lotnicze, przeszły kolejną reorganizację. Wycofano, celem uzupełnienia, eskadry najbardziej wyczerpane intensywnymi walkami. Były to 2., 8. i 21 eskadra. Poza nimi, na tyłach przebywały także inne eskadry. Były to: 3., 11., 14., 17. i 18. oraz (4.) eskadra toruńska[16]. W końcu sierpnia eskadra otrzymała 6 samolotów Halberstadt CL.IV.

We wrześniu eskadrę skierowano do walki z oddziałami Budionnego. Już 3 września przybyła do Lublina i jeszcze tego dnia wykonała pierwsze loty rozpoznawcze na korzyść grupy gen. Krajewskiego. Następnie jednostka przegrupowała się do Chełma i nadal zwalczała jazdę nieprzyjaciela w rejonie Zamościa i Uściługa. 12 września eskadra zwalczała piechotę nieprzyjaciela w rejonie Lubomia, a 17 września rejon ataków lotniczych przesunął się pod Kowel. W tym dniu został zestrzelony plut. Jurek, lecz mimo trudności zdołał powrócić do eskadry. Tempo ofensywy było tak duże, że w następnych dniach eskadra operowała pod Maniewiczami, czyli 150 km od Chełma[17].

Z Chełma eskadra została przesunięta do Łucka i dalej do Korca, gdzie wspierała Korpus Kawalerii płk. Juliusza Rommla[6].

W październiku eskadra współpracowała eskadr z rajdami kawalerii polskiej na tyły wojsk sowieckich. 5 października samoloty rozpoznały dokładnie obszar przyszłych działań, a zwłaszcza strefę Olewsk – Korosteń – Żytomierz – Berdyczów – Miropol. Na linii kolejowej Zwiahel – Korosteń rozpoznano cztery sowieckie pociągi pancerne[18]. 6 października lotnictwo przeprowadziło szczegółowe rozpoznanie Zwiahla, gdzie zauważono około 150 wagonów kolejowych wypełnionych wojskiem. 8 października korpus płk. Rómmla ruszył na Korosteń i po przebyciu kilkunastu kilometrów napotkał jeden z sowieckich pociągów pancernych, który rozpoczął ostrzał polskiej kawalerii. Trzy samoloty 8 eskadry atakami bombowymi i ogniem karabinów maszynowych zmusiły pociąg do wycofania się. W akcji tej wzięły udział załogi: plut. Jurek i por. Menczak, sierż. Wójcicki i ppor. Komar oraz por. Janeczko i sierż. Marchlewski. 9 października rejon Korostenia rozpoznawała załoga sierż. Poznański i ppor. Komar. W czasie akcji samolot został zestrzelony ale załodze udało się uniknąć niewoli. Jednak eskadra utraciła łączność z kawalerzystami płk. Rómmla[18]. W kolejnych dniach trwały bezskuteczne poszukiwania korpusu. 10 października sowiecka obrona przeciwlotnicza zestrzeliła samolot z załogą ppor. Swiątecki i por. Menczak. Pilotowi udało się doprowadzić samolot do pozycji własnej piechoty. Dopiero 12 października, w dniu podpisania zawieszenia broni, załodze 9 eskadry sierż. Żuromskiemu i ppor. Bohuszewiczowi powiodły się poszukiwania. Doręczono rozkazy, a jeszcze tego dnia 8 eskadra wspólnie z 9 eskadrą wzięły udział w zwalczaniu oddziałów nieprzyjaciela zagradzającego jeździe drogę powrotu za Słucz. Na tym zakończyły się działania bojowe 8 eskadry wywiadowczej[18].

Rozejm zastał eskadrę w Korcu[c][6]. Ogółem eskadra wykonała 171 lotów bojowych w czasie 401 godzin[6][1]. W trakcie działań eskadry zginęło 3 lotników[19].

Eskadra w okresie pokoju edytuj

Na mocy rozkazu z 18 stycznia 1921 roku 8 eskadra połączona została z 11 zachowując dotychczasową nazwę – 8 eskadra wywiadowcza w Lidzie[6]. W maju 1921 roku 8 eskadra wywiadowcza wchodziła w skład IV dywizjonu wywiadowczego 1 pułku lotniczego w Warszawie. Wydzielona w maju 1921(?) z 1 pułku lotniczego 8 eskadra wywiadowcza podporządkowana dowódcy 2 pułku lotniczego[20]. W sierpniu 1922 (?) 8 eskadra przybyła do Krakowa[6]. W eskadrze brak było samolotów i personelu latającego. W drugiej połowie 1923 fabryka płatowców w Lublinie rozpoczęła dostawy samolotów Ansaldo A.300 produkowanych na włoskiej licencji. Ten typ samolotów charakteryzował się słabą jakością wykonania i był przyczyną licznych wypadków. Od 1924 załogi eskadry brały udział w szkole ognia artylerii w rejonie Nowego Targu. Były to początki współpracy lotnictwa z wojskami lądowymi[21].

W lutym 1925, rozkazem Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 2300/org., zapoczątkowano reorganizację lotnictwa wojskowego. Polegała ona między innymi na przeformowaniu eskadr wywiadowczych na „lotnicze” oraz zmianie ich numeracji. Pierwsza cyfra oznaczała numer pułku a następna – kolejność eskadry w pułku[22]. W 2 pułku lotniczym podjęto formowanie II dywizjonu lotniczego, a 8 eskadrę przemianowano na 23 eskadrę lotniczą[23].

W maju 1928 jednostka podporządkowana została dowódcy nowo powstałego 5 pułku lotniczego[20], przebazowana z lotniska rakowickiego w Krakowie na lotnisko w Lidzie i przemianowana na 54 eskadrę liniową. W 1933 pododdział przemianowany został na 51 eskadrę liniową. Jesienią tego roku, wraz z 53 eskadrą towarzyszącą, jednostka przeniesiona została do Wilna na lotnisko Porubanek i włączona w skład detaszowanego dywizjonu lotniczego. We wrześniu 1937 pododdział dyslokowany został ponownie do Lidy. W sierpniu 1939, po przeprowadzeniu mobilizacji alarmowej, jednostka przemianowana została na 51 eskadrę rozpoznawczą.

Osobny artykuł: 51 eskadra rozpoznawcza.

Żołnierze eskadry edytuj

 
ppor. pil. Zygmunt Herget, pierwszy dowódca 8. eskadry
Dowódcy eskadry[24][25]
Stopień Imię i nazwisko Okres pełnienia służby
ppor. pil. Zygmunt Herget 16 I 1919 – VII 1919
ppor. pil. Karol Chlupka VII 1919 – IX 1919
rtm. pil. Piotr Niżewski IX 1919 – VIII 1920
por. pil. August Menczak VIII 1920
kpt. obs. Edward Karaś 17 VIII 1922 – 24 V 1923
kpt. obs. Wiktor Zawadzki od 24 V 1923
Personel latający okresu wojny polsko – bolszewickiej[26]
Obserwatorzy Piloci
por. obs. Wiktor Szandorowski rtm. pil. Piotr Niżewski
por. obs. Henryk Tokarczyk ppor. pil. Zygmunt Herget
por. obs. Stanisław Gołębiowski por. pil. August Menczak
ppor. obs. Włodzimierz Pużyna ppor. pil. Karol Chlupka
por. obs. Paweł Janeczko[27] ppor. pil. Władysław Świątecki
ppor. obs. Leonard Komar ppor. pil. Jan Neuman
ppor. obs. Olgierd Tuskiewicz ppor. pil. Kazimierz Jesionowski
ppor. obs. Alfred Gürtler ppor. pil. Stanisław Krajewski
ppor. obs. Bogdan Jałowiecki ppor. pil. Paweł Janeczko
ppor. obs. Stanisław Borowy ppor. pil. Franciszek Pytel
pchor. obs. Czesław Wajcht ppor. pil. Kazimierz Tomaszewicz
pchor. obs. Henryk Gizaczyński chor. pil. Józef Cagasek
pchor. obs. Walenty Marchlewski chor. pil. Walerian Poznański
sierż. obs. Henryk Liefeldt[3] chor. pil. Wacław Jurek
chor. pil. Stanisław Kolasiński
chor. pil. Wacław Kujawa
pchor. pil. Aleksander Choiński
sierż. pil. Jan Szymański
sierż. pil. Jan Wójcicki

Wypadki lotnicze edytuj

  • 1 listopada 1923 w wypadku lotniczym zginął por. obs. Marian Łukomski, natomiast pilot zdołał się uratować[23].
  • 5 lipca 1924 podczas oblotu samolotu Ansaldo A.300 zginęli por. obs. Karol Daszecki (14 eskadra) oraz por. pil. Jan Latawiec z 8 eskadry[23].

Samoloty eskadry edytuj

Schemat zmian organizacyjnych eskadry
Nazwy jednostki i daty sformowania, przeformowań i rozformowania
I 1919 1 eskadra łącznikowa III 1919 8 eskadra wywiadowcza I 1921 8 eskadra wywiadowcza 1925 23 eskadra lotnicza VII 1928 54 eskadra liniowa VII 1933 51 eskadra liniowa VIII 1939 51 eskadra rozpoznawcza IX 1939
I Grupa Lotnicza 1 pułk lotniczy 2 pułk lotniczy 5 pułk lotniczy SGO „Narew”

Uwagi edytuj

  1. ↑ W tym czasie na Ukrainie toczyły się walki pomiędzy bolszewikami a Armią Denikina atakującą Armię Czerwoną od południa[7].
  2. ↑ Plan przydziału poszczególnych eskadr dla związków armijnych przed bitwą warszawską przedstawiał się następująco: 5 Armia – 1, 12 i 13 eskadra, 1 Armia – 8 i 9 eskadra, 2 Armia – 17 eskadra, 4 Armia – 3, 10 i 15 eskadra, 3 Armia – 2, 14 i 21 eskadra, 6 Armia – 5, 6 i 7 eskadra. Z planu tego nie zrealizowano przydziału 15 eskadry do 4 Armii oraz nie uwzględniono w nim przydziału eskadry toruńskiej do 2 Armii. Natomiast 16 i 19 eskadra pozostawały w odwodzie Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego[14].
  3. ↑ Zawieszenie broni zostało podpisane w Rydze 12 października 1920, a wchodziło w życie 18 października o 24.00[15].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Pawlak 1998 ↓, s. 17.
  2. ↑ a b c d Pawlak 1989 ↓, s. 179.
  3. ↑ a b Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 169.
  4. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 44.
  5. ↑ Niestrawski 2017 ↓, s. II/83.
  6. ↑ a b c d e f Pawlak 1989 ↓, s. 180.
  7. ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 150.
  8. ↑ Bartel i in. 1978 ↓, s. 42.
  9. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 63.
  10. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 65.
  11. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 84.
  12. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 85.
  13. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 86.
  14. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 119.
  15. ↑ a b c Tarkowski 1991 ↓, s. 92.
  16. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 99-100.
  17. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 106.
  18. ↑ a b c Tarkowski 1991 ↓, s. 107.
  19. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 118.
  20. ↑ a b Brummer i Zawadzki 2000 ↓, s. 86.
  21. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 180-181.
  22. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 12.
  23. ↑ a b c Pawlak 1989 ↓, s. 181.
  24. ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 169–171.
  25. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 179-181.
  26. ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 171.
  27. ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 170.
  28. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 126.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=8_Eskadra_Wywiadowcza&oldid=72645868”