Wikipedia

Edmund Kowal

polski piłkarz

Edmund Karol Kowal, w latach 1931–1949 Erwin Ernest Schmidt (ur. 16 lutego 1931 w Bobrku, zm. 22 kwietnia 1960 w Poznaniu) – polski piłkarz, występujący na pozycji napastnika, reprezentant Polski w latach 1953–1958.

Edmund Kowal
Ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Edmund Karol Kowal

Data i miejsce urodzenia

16 lutego 1931
Bobrek

Data i miejsce śmierci

22 kwietnia 1960
Poznań

Obywatelstwo

polskie

Wzrost

172 cm

Pozycja

napastnik

Kariera seniorska[a]
Lata Klub Wyst. Gole
1946–1949 Odra/Sparta Bobrek
1949–1952 Stal Bobrek
1952–1953 Wawel Kraków 21 (7)
1953–1956 Legia Warszawa 58 (15)
1957–1960 Górnik Zabrze 60 (16)
Kariera reprezentacyjna
Lata Reprezentacja Wyst. Gole
1953–1958 Polska 8 (1)
  1. ↑ Uwzględniono wyłącznie rozgrywki ligowe.

Kowal był wychowankiem Odry Bobrek, skąd w wieku osiemnastu lat trafił do Stali Bobrek. W 1952 roku dostał powołanie do wojska, natomiast w 1953 roku służbowe oddelegowanie do Wawelu Kraków. W latach 1953–1956 grał dla Legii Warszawa, natomiast od 1957 roku występował w Górniku Zabrze. Z Legią dwukrotnie zaliczył krajowy dublet, zdobywając mistrzostwo i Puchar Polski (1955, 1956). W barwach Górnika dwukrotnie został mistrzem Polski (1957, 1959). Zmarł w wyniku obrażeń poniesionych w wypadku podczas wskakiwania do tramwaju.

Kariera klubowa edytuj

Początki edytuj

Kowal urodził się 16 lutego 1931 roku jako Erwin Ernest Schmidt w gminie Bobrek, która po II wojnie światowej została przyłączona do Bytomia. W 1946 roku za namową Marcelego Strzykalskiego rozpoczął treningi w Klubie Sportowym Odra Bobrek, który funkcjonował przy Hucie Julia[a]. Strzykalski charakteryzował Kowala jako chłopca stroniącego od trenowania piłki nożnej w klubie. Według niego Kowal wolał grać z kolegami na podwórkach oraz hałdach[2]. W latach 1949–1952 Kowal występował w Stali Bobrek, która powstała po fuzji Sparty oraz Liniarni Bobrek[1]. Mając osiemnaście lat miał zmienić za namową działaczy Stali imię i nazwisko, aby zmylić przedstawicieli klubów wojskowych chcących mieć go u siebie[3]. W 1952 roku po rozgrywanym w Bytomiu towarzyskim meczu z Wawelem Kraków dostał powołanie do wojska i służbowe oddelegowanie do nowego zespołu[4].

Wawel Kraków (1953) edytuj

Kowal trafił do wojska jesienią 1952 roku, natomiast grę dla Wawelu rozpoczął od sezonu 1953[4]. Zadebiutował w wygranym spotkaniu ligowym przeciwko AKS-owi Chorzów (2:4, 15 marca 1953 roku), zaś pierwszą bramkę strzelił w tymże meczu. W pojedynku z Lechią Gdańsk (5:1, 26 lipca 1953 roku) zdobył hat tricka. Kowal wystąpił w dwudziestu jeden meczach ligowych i strzelił siedem bramek. Zespół prowadzony przez Artura Waltera zdobył wicemistrzostwo Polski, natomiast z rywalizacji o Puchar Polski został wycofany[5]. W sierpniu 1953 roku Kowal jako czynny żołnierz i zawodnik Wawelu reprezentował Okręg Wojskowy Kraków na III Spartakiadzie Wojska Polskiego we Wrocławiu. Wawel zapewnił sobie zwycięstwo w turnieju po wygranych spotkaniach ze Śląskiem Wrocław, Flotą Gdynia, Lotnikiem Warszawa i Zawiszą Bydgoszcz oraz remisie z Lublinianką[b]. Po zakończeniu sezonu decyzją Ministra Obrony Narodowej Wawel został odsunięty z rozgrywek I ligi. Uznano, że prawo do reprezentowania wojskowych klubów w lidze ma wyłącznie Legia Warszawa. W wyniku tychże działań najlepszych piłkarzy krakowskiego zespołu przeniesiono w ramach poborów do stolicy, wśród nich Kowala[7][8].

Legia Warszawa (1953–1956) edytuj

W sezonie 1954 trenerem Legii został Węgier János Steiner, który przez słabe wyniki nieustannie szukał optymalnego ustawienia oraz nowych zawodników. W sześciu pierwszych meczach ligowych Legia strzeliła tylko dwie bramki – autorem jednej z nich był Kowal – zaś dwa punkty zdobyła po bezbramkowych remisach. Niepodważalną pozycję u Steinera miał Kowal, który wystąpił w osiemnastu spotkaniach i strzelił cztery gole[9][10]. W barwach Legii zadebiutował w spotkaniu o Puchar Polski przeciwko Ślęzy Wrocław (1:2 pd., 15 listopada 1953 roku)[11][c], natomiast pierwszą bramkę zdobył w przegranym meczu z Górnikiem Radlin (4:1, 4 kwietnia 1954 roku)[12]. Legia zajęła w lidze siódme miejsce zapewniając sobie utrzymanie po wygranej w przedostatniej kolejce z Cracovią (0:2, 21 listopada 1954 roku)[13], zaś w rozgrywkach Pucharu Polski dotarła do półfinału, w którym przegrała z Gwardią Warszawa (2:1, 17 lipca 1954 roku) [12].

W sezonie 1955 Legia zdobyła mistrzostwo oraz Puchar Polski, stając się pierwszą drużyną w historii polskiej piłki nożnej, która sięgnęła po dublet krajowy[14]. W finale Pucharu Polski Legia pokonała Lechię Gdańsk (5:0, 29 września 1955 roku)[15]. Kowal wystąpił we wszystkich dwudziestu dwóch ligowych meczach i strzelił osiem bramek. Łącznie spędził na boisku 1948 minut, a meczów w pełnym wymiarze czasowym nie dograł z Lechią Gdańsk (0:1, 3 kwietnia 1955 roku) oraz Polonią Bydgoszcz (2:1, 8 listopada 1955 roku), kiedy to został zmieniony w obu spotkaniach przez Longina Janeczkę[16].

W sezonie 1956 nowym trenerem Legii został Ryszard Koncewicz, gdyż umowa Steinera nie została przedłużona ze względu na wygórowane wymagania finansowe[16]. Pod wodzą nowego trenera Legia drugi raz z rzędu zdobyła krajowy dublet, wygrywając mistrzostwo oraz Puchar Polski[17]. W finałowym spotkaniu Legioniści pokonali Górnika Zabrze (3:0, 24 czerwca 1956 roku), a jedna z bramek był autorstwa Kowala[15]. Sensacją sezonu był mecz ligowy, w którym Legia odniosła rekordowe w swojej historii zwycięstwo nad Wisłą Kraków (12:0, 19 sierpnia 1956 roku), natomiast Kowal strzelił w nim dwa gole[18][19]. W sezonie 1956 Legia była pierwszym mistrzem Polski, który zagrał w Pucharze Europy Mistrzów Klubowych, jednak odpadła w rundzie wstępnej po przegranym dwumeczu ze Slovanem Bratysława. W rewanżu (2:0, 19 września 1956 roku) Kowal zdobył bramkę otwierającą wynik spotkania[20]. Po zakończeniu sezonu Kowal odszedł do Górnika Zabrze, choć działacze namawiali go na przedłużenie służby wojskowej, umożliwiającej dalszą grę dla Legii[21].

Górnik Zabrze (1957–1960) edytuj

W sezonie 1957 drużynę Górnika objął węgierski trener Zoltán Opata zorientowany na słabe punkty zespołu[22]. Opata wzmocnił atak ściągając Kowala, który za parafowanie umowy otrzymał skrzynkę niedostępnych wówczas na rynku pomarańczy, pieniądze oraz etat w kopalni Concordia[23][24]. Pierwszy mecz w barwach Górnika rozegrał w ramach I rundy towarzyskiego Pucharu Sportu (0:1, 27 stycznia 1957 roku) z Tarnovią Tarnów, natomiast grając na pozycji środkowego napastnika w III rundzie przeciwko Kolejarzowi Czechowice (0:13, 10 lutego 1957 roku) zdobył hat tricka[25]. Oficjalny debiut Kowala miał miejsce w 1/8 finału Pucharu Polski przeciwko Lechii Gdańsk (0:3, 17 marca 1957 roku), zaś pierwszego gola strzelił w tymże spotkaniu[26]. Przed rewanżowym meczem ligowym z Legią (3:2, 21 sierpnia 1957 roku), Kowal wraz z Ernestem Pohlem został zawieszony przez Opatę na pół roku. Odsunięcie od drużyny było wynikiem niesportowego trybu życia piłkarzy oraz nadmiernego spożywania alkoholu[25][27]. Na trzy kolejki przed końcem sezonu dyskwalifikacja Kowala została odwieszona przez działaczy, natomiast zabrzanie po wygranej z Gwardią Warszawa byli bliscy zdobycia pierwszego w historii klubu mistrzostwa Polski. Górnik został mistrzem Polski po porażce Gwardii w przedostatniej kolejce z Lechem Poznań, zaś w rozgrywkach o Puchar Polski przegrał w finale z ŁKS-em Łódź (2:1, 20 lipca 1957 roku)[18][15].

W sezonie 1958 Kowal rozegrał dwadzieścia jeden ligowych meczów w pełnym wymiarze czasowym i zdobył osiem bramek[28]. Jedynym meczem, w którym nie wystąpił z powodu kontuzji było spotkanie przeciwko ŁKS–owi (4:1, 14 czerwca 1958 roku)[29]. Sezon 1958 był ostatnim dla trenera Opaty, gdyż zrezygnował z pracy w Zabrzu. Górnik zakończył rozgrywki ligowe na trzecim miejscu, a trener argumentował tę pozycję złym trybem życia niektórych graczy, co przełożyło się ostatecznie na wyniki zespołu. Do tego grona zaliczył chociażby Kowala, który według niego spożywał wódkę i scharakteryzował go jako niepoprawnego recydywistę[30]. Rozgrywki o Puchar Polski nie były rozgrywane, ponieważ zostały zawieszone do 1962 roku[18].

W sezonie 1959 nowym szkoleniowcem Górnika został węgierski trener János Steiner, z którym Kowal współpracował w Legii. Kowal wystąpił we wszystkich dwudziestu dwóch meczach ligowych i zdobył sześć bramek, spędzając na boisku 1935 minut. Jedynym spotkaniem, którego nie dograł w pełnym wymiarze czasowym był mecz przeciwko Ruchowi Chorzów (2:2, 25 października 1959 roku), kiedy to został zmieniony przez Manfreda Fojcika[31]. Kowal był odpowiedzialny za wykonywanie rzutów karnych, które wykorzystał w spotkaniach z Legią (1:2, 10 maja 1959 roku) oraz Lechią Gdańsk (3:2, 1 listopada 1959 roku). Bramkarza Lechii pokonał nie biorąc rozbiegu w kierunku piłki. Przed strzałem wykonał zwód, po którym Henryk Gronowski rzucił się w jeden róg bramki, a piłka potoczyła się w drugi[32]. Górnik zapewnił sobie tytuł mistrzowski na trzy kolejki przez zakończeniem rozgrywek, natomiast Kowal był uważany za piłkarza w szczytowej formie oraz inteligentnego konstruktora akcji[32].

W sezonie 1960 szkoleniem piłkarzy Górnika zajął się Czech Wilhelm Lugr, jednak słaba postawa drużyny przyczyniła się do kolejnej zmiany na tym stanowisku. W lipcu nowym trenerem został Augustyn Dziwisz. Górnik zajął trzecie miejsce na zakończenie ligowych rozgrywek, przegrywając rywalizację z Ruchem o dwa punkty. Kowal zagrał wyłącznie w trzech pierwszych meczach sezonu przeciwko: Lechii Gdańsk (1:0, 13 marca 1960 roku), Legii (4:2, 20 marca 1960 roku) oraz Zagłębiu Sosnowiec (0:0, 27 marca 1960), ponieważ zmarł 22 kwietnia 1960 roku w wyniku obrażeń poniesionych w wypadku[33].

Kariera reprezentacyjna edytuj

Kowal był reprezentantem Polski w latach 1953–1958. Wystąpił w tym czasie w ośmiu meczach i zdobył jedną bramkę. Zadebiutował w kadrze prowadzonej przez selekcjonera Ryszarda Koncewicza w towarzyskim spotkaniu przeciwko Bułgarii (2:2, 13 września 1953 roku)[34], zaś jedyną bramkę zdobył w meczu z reprezentacją Finlandii (5:0, 4 listopada 1956 roku)[35].

Śmierć edytuj

 
Grób Edmunda Kowala na cmentarzu parafialnym św. Józefa w Zabrzu (2020)

Przed świętami wielkanocnymi w 1960 roku Kowal wybrał się do swojego kolegi mieszkającego na Zaborzu – dzielnicy Zabrza. Próbował wskoczyć do jadącego tramwaju, jednak pośliznął się na zlodowaconej jezdni i wpadł pod koła. W płaszczu miał butelkę z alkoholem, która po rozbiciu pokaleczyła mu narządy wewnętrzne. Kowala przewieziono do zabrzańskiej kliniki chirurgicznej przy ul. 3-go Maja, a konsylium ustaliło, że szansą na uratowanie życia piłkarza jest dializa przy użyciu sztucznej nerki. W kraju były wówczas dwa tego typu urządzenia. Kowal trafił do kliniki w Poznaniu, ponieważ jego przyjęcia odmówił szpital w Warszawie. Zawodnika transportowano wagonem towarowym doczepionym do pociągu osobowego w towarzystwie konwojenta, na którego wyznaczono dr Andrzeja Musierowicza[32]. W Poznaniu na rannego Kowala czekała karetka, jednak ze względu na zbyt późne udzielenie pomocy zmarł 22 kwietnia 1960 roku. Kowal został pochowany w Zabrzu na cmentarzu parafialnym św. Anny. Trumnę z jego zwłokami nieśli koledzy z Górnika: Edward Jankowski, Ginter Gawlik, Henryk Hajduk, Antoni Franosz, Joachim Szołtysek oraz Stefan Florenski[36]. Pamięć Kowala uczczono minutą ciszy oraz czarnymi opaskami na rękawach koszulek podczas meczu Górnika z Wisłą Kraków (4:0, 8 maja 1960 roku)[37]. Z inicjatywy Kazimierza Górskiego zorganizowano towarzyski mecz Górnika z Legią (3:2, 11 maja 1960 roku), zaś zgromadzone pieniądze z biletów w kwocie pięćdziesięciu tysięcy złotych przekazano wdowie i dwójce osieroconych dzieci[38][39].

Życie prywatne edytuj

Kowal był z wykształcenia ślusarzem. Nosił boiskowe przydomki: Epin oraz Epi[40]. Jeden z braci Kowala uległ wypadkowi podczas uprawiania gimnastyki sportowej i zmarł na skutek odniesionych obrażeń[3].

Statystyki edytuj

Klubowe w latach 1953–1960 edytuj

Sezon Klub Liga Liga krajowa Puchar Polski Europejskie Puchary Łącznie
Meczów Bramek Meczów Bramek Meczów Bramek Meczów Bramek
1953[5]   Wawel Kraków I Liga 21 7 – 21 7
1954[12]   Legia Warszawa I Liga 18 4 5 1 – 23 5
1955[41]   Legia Warszawa I Liga 22 8 4 3 – 26 11
1956[20]   Legia Warszawa I Liga 18 3 4 3 2 1 24 7
1957[42]   Górnik Zabrze I Liga 14 2 4 1 – 18 3
1958[28]   Górnik Zabrze I Liga 21 8 – 21 8
1959[43]   Górnik Zabrze I Liga 22 6 – 22 6
1960[44]   Górnik Zabrze I Liga 3 0 – 3 0
Podsumowanie
Razem Wawel Kraków I Liga 21 7 – 21 7
Legia Warszawa I Liga 58 15 13 7 2 1 73 23
Górnik Zabrze I Liga 60 16 – 60 16
Łącznie 139 38 13 7 2 1 154 46

Reprezentacyjne w latach 1953–1958 edytuj

Reprezentacja Rok Mecze Bramki
Polska 1953 1 0
1954 0 0
1955 1 0
1956 4 1
1957 1 0
1958 1 0
Ogólnie 8 1

Sukcesy edytuj

Wawel Kraków edytuj

  •   Wicemistrzostwo Polski w sezonie 1953
  •   Zwycięstwo w III Spartakiadzie Wojska Polskiego we Wrocławiu w 1953 roku

Legia Warszawa edytuj

  •   Mistrzostwo Polski (2 razy) w sezonach: 1955, 1956
  •   Puchar Polski (2 razy) w sezonach: 1955, 1956

Górnik Zabrze edytuj

  •   Mistrzostwo Polski (2 razy) w sezonach: 1957, 1959
  •   3. miejsce mistrzostw Polski (2 razy) w sezonach: 1958, 1960

Uwagi edytuj

  1. ↑ Odra zmieniła w późniejszym okresie nazwę na Sparta[1].
  2. ↑ Śląsk reprezentował Okręg Wojskowy Wrocław, Flota Gdynia reprezentowała Marynarkę Wojenną, Lotnik Warszawa reprezentował Lotnictwo, Zawisza reprezentowała Okręg Wojskowy Bydgoszcz, a Lublinianka reprezentowała Okręg Wojskowy Warszawa[6].
  3. ↑ Pierwsze rundy Pucharu Polski kończonego finałem w 1954 roku były rozgrywane pod koniec 1953 roku, a trenerem w tym okresie był jeszcze Wacław Kuchar[10].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Gowarzewski (1945-1962) 2017 ↓, s. 94.
  2. ↑ Czado 2017 ↓, s. 33.
  3. ↑ a b Czado 2017 ↓, s. 31.
  4. ↑ a b Czado 2017 ↓, s. 34.
  5. ↑ a b Gowarzewski (1945-1955) 2018 ↓, s. 206.
  6. ↑ rfbl.pl: Edmund Kowal – genialny technik, który odszedł za wcześnie: Spartakiada. [dostęp 2018-05-25]. (pol.).
  7. ↑ Gowarzewski (1945-1955) 2018 ↓, s. 181.
  8. ↑ Gowarzewski (1945-1955) 2018 ↓, s. 182.
  9. ↑ Gowarzewski, Szczepłek 1995 ↓, s. 53.
  10. ↑ a b Gowarzewski, Szczepłek 1995 ↓, s. 56.
  11. ↑ Gowarzewski (1945-1955) 2018 ↓, s. 196–197.
  12. ↑ a b c Gowarzewski (1945-1955) 2018 ↓, s. 224.
  13. ↑ Gowarzewski, Szczepłek 1995 ↓, s. 57.
  14. ↑ Gowarzewski (1945-1955) 2018 ↓, s. 238.
  15. ↑ a b c Grzegorczyk, Lechowski, Szymkowiak 1991 ↓, s. 286.
  16. ↑ a b Gowarzewski, Szczepłek 1995 ↓, s. 59.
  17. ↑ Gowarzewski (1956-1962) 2018 ↓, s. 239.
  18. ↑ a b c Grzegorczyk, Lechowski, Szymkowiak 1991 ↓, s. 255.
  19. ↑ Gowarzewski, Szczepłek 1995 ↓, s. 60.
  20. ↑ a b Gowarzewski (1956-1962) 2018 ↓, s. 26.
  21. ↑ Gowarzewski, Szczepłek 1995 ↓, s. 64.
  22. ↑ Gowarzewski, Waloszek 1998 ↓, s. 53–54.
  23. ↑ Gowarzewski, Waloszek 1998 ↓, s. 54, 56.
  24. ↑ Czado 2017 ↓, s. 38.
  25. ↑ a b Czado 2017 ↓, s. 39.
  26. ↑ Gowarzewski, Waloszek 1998 ↓, s. 54.
  27. ↑ Gowarzewski, Waloszek 1998 ↓, s. 56.
  28. ↑ a b Gowarzewski (1956-1962) 2018 ↓, s. 74.
  29. ↑ wikigornik.pl: 14.06.1958 - ŁKS Łódź - Górnik Zabrze 4:1. [dostęp 2019-02-06]. (pol.).
  30. ↑ Gowarzewski, Waloszek 1998 ↓, s. 59.
  31. ↑ Gowarzewski (1956-1962) 2018 ↓, s. 104–105.
  32. ↑ a b c Gowarzewski, Waloszek 1998 ↓, s. 60.
  33. ↑ Gowarzewski, Waloszek 1998 ↓, s. 60–61.
  34. ↑ Gowarzewski 1995 ↓, s. 58.
  35. ↑ Gowarzewski 1995 ↓, s. 71.
  36. ↑ Gowarzewski, Waloszek 1998 ↓, s. 61.
  37. ↑ wikigornik.pl: 08.05.1960 - Górnik Zabrze - Wisła Kraków 4:0. [dostęp 2019-02-06]. (pol.).
  38. ↑ Gowarzewski, Szczepłek 1995 ↓, s. 62.
  39. ↑ Czado 2017 ↓, s. 53.
  40. ↑ Gowarzewski, Waloszek 1998 ↓, s. 181.
  41. ↑ Gowarzewski (1945-1955) 2018 ↓, s. 250.
  42. ↑ Gowarzewski (1956-1962) 2018 ↓, s. 46.
  43. ↑ Gowarzewski (1956-1962) 2018 ↓, s. 104.
  44. ↑ Gowarzewski (1956-1962) 2018 ↓, s. 128.
  45. ↑ hppn.pl: Edmund Kowal - profil Reprezentanta Polski. [dostęp 2019-02-06]. (pol.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Edmund_Kowal&oldid=73321147”