Gąsówka brudnofioletowa
Gąsówka brudnofioletowa (Lepista sordida (Schumach.) Singer) – gatunek grzybów należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gąsówka brudnofioletowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Lepista sordida (Schumach.) Singer Lilloa 22: 193 (1951) [1949] | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lepista, Incertae sedis, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w 1803 r. przez Heinrich Christian Friedrich Schumacher jako Agaricus sordidus, do rodzaju Lepista przeniósł go Rolf Singer w 1951 r[1]. Synonimów nazwy naukowej ma ponad 20. Niektóre z nich[2]:
- Agaricus sordidus Schumach. 1803
- Gyrophila sordida (Schumach.) Quél. 1886
- Lepista nuda var. sordida (Schumach.) Maire 1916
- Melanoleuca sordida (Schumach.) Murrill 1914
- Rhodopaxillus sordidus (Schumach.) Maire 1913
- Tricholoma sordidum (Schumach.) P. Kumm. 1871
Nazwę polską nadał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako gąska brudna i gąsówka brudna[3].
Morfologia edytuj
Średnicy 4–7 cm, za młodu łukowaty, później rozłożony z wypukłym garbem, na koniec wklęsły. Brzeg cienki, pofalowany. Jest higrofaniczny; podczas wilgotnej pogody staje się błyszczący, ale nieśliski, podczas suchej matowy. Powierzchnia barwy od białawo różowawej do brązowawej lub mięsno czerwonej[4].
Gęste, przy trzonie łukowato przyrośnięte lub nieco wykrojone. Mają barwę od jasnoróżowofioletowej do brudnobrzowej[4].
Wysokość 3–6 cm, grubość 4–8 cm, cylindryczny, pełny, sprężysty, czasami bywa ekscentryczny. Powierzchnia włóknista, u młodych owocników jasnosiworóżowofioletowa, u starszych bladobrudnobrązowa[4].
Wodnisty, cienki, o barwie od białawej do siwo różowofioletowej, po ususzeniu staje się niemal biały. Zapachu brak, smak nieco ziemisty, bardzo słaby[4].
Kremowobiały lub jasnoróżowy. Zarodniki elipsoidalne, pokryte drobnymi kolcami. Mają rozmiar 6–9 przez 4–5 μm[5]
- Gatunki podobne
Podobna jest gąsówka fioletowawa (Lepista nuda), ale jest dużo większa i bardziej fioletowa[4].
Występowanie i siedlisko edytuj
Gąsówka brudnofioletowa występuje w Ameryce Północnej i Środkowej, Europie, Australii oraz Azji. W tej ostatniej podano jej występowanie tylko w Japonii, Korei i Tajwanie[6]. Potwierdzono występowanie tego gatunku także w Ameryce Południowej[7].
Rośnie głównie na terenach otwartych: na ziemi, często wśród mchów, na łąkach, pastwiskach i ogrodach, przy ścieżkach i na kompoście. Owocniki wytwarza od lipca do października[3].
Znaczenie edytuj
Saprotrof[3]. Jest grzybem jadalnym[4], jednak fioletowawa barwa odstrasza zazwyczaj grzybiarzy od zbierania gąsówek o tym zabarwieniu[8].
Gąsówka brudnofioletowa może być przydatna w leczeniu białaczki. Wytwarza bowiem dwa diterpeny, które indukują różnicowanie ludzkich komórek białaczkowych[7].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-05-13] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2014-08-23] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda. Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Pavol Škubla. Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ ''Lepista sordida'' identification – First Nature [online] [dostęp 2014-08-23].
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-09-01].
- ↑ a b Letícia V. Graf i inni, Morphological and cytochemical characterization of spores and gills of Lepista sordida (Fungi: Basidiomycota), „Braz J Microbiol”, 39 (3), 2008, s. 599–601, DOI: 10.1590/S1517-838220080003000035, PMID: 24031272, PMCID: PMC3768435 [dostęp 2014-08-23].
- ↑ Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele. Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa, 2006, ISBN 83-85444-65-3.