Wikipedia

Gmina Wyznaniowa Żydowska w Jarosławiu

Gmina Wyznaniowa Żydowska w Jarosławiu – gmina żydowska z siedzibą w Jarosławiu.

Gmina Wyznaniowa Żydowska w Jarosławiu
Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP
Data powołania

1845

Siedziba

Jarosław

Adres

plac Mickiewicza 8
37-500 Jarosław

Liczba członków

o

Przewodniczący

Samuel Schorr (ostatni)

Rabin

Izaak Steinberg (ostatni)

Historia Żydów w Jarosławiu edytuj

Okres przed założeniem gminy edytuj

W 1571 roku właścicielka Jarosławia Zofia ze Sprowy Odrowąż zabroniła przywilejem „De non telerandis Judaecis” Żydom mieszkanie w mieście więcej niż dwóch naraz. W aktach archiwum miejskiego znajduje się pierwsza wzmianka o Żydach w Jarosławiu dopiero z 1561 roku. W 1613 roku mieszka w Jarosławiu pięciu Żydów. W 1630 roku ówczesna właścicielka Jarosławia ks. Anna Ostrogska wznowiła przywilej z 1571 roku, a w 1676 roku została wznowiona przez króla Jana III Sobieskiego.

U schyłku XVII wieku Żydzi jarosławscy posiadają już własny cmentarz, który założyli z powodu obowiązywania przywileju „De non telerandis Judaecis” nie w samym mieście, lecz daleko za miastem, na Przedmieściu Ruskim za Bramą Pełkińską. Sejm Żydowski obradujący w 1700 roku w Jarosławiu wyraził zgodę na założenie cmentarza żydowskiego w Jarosławiu. Kiedy Żydzi jarosławscy posiadali już swój własny cmentarz i synagogę, przyszła kolej na wybór rabina. Zajęciem pierwszych Żydów jarosławskich było wypożyczanie pieniędzy na procent.

Historia gminy edytuj

Jarosławska Gmina Wyznaniowa powstała w 1845 roku (ukonstytuowała się pod koniec XIII wieku). Składała się z 12 członków Rady i 9 członków Zarządu z urzędu wybieranych na czteroletnią kadencję. Od 1785 roku do jarosławskiego kirkutu należały wszystkie okoliczne wsie. Nad zarządem gminy czuwała Żydowska Rada Narodowa. Została powołana do przestrzegania i nadzorowania praw i interesów żydowskich w mieście. Z chwilą powstania niepodległego państwa polskiego została rozwiązana.

Gmina stanowiła najwyższy szczebel samorządu żydowskiego. Do obowiązków Gminy należało również finansowanie i utrzymanie cmentarza, organizacja pogrzebów i zatrudnienie przełożonego cmentarza, dbanie o opiekę zdrowotną, działalność charytatywną, bractwa rzemieślnicze. Władze wybierano co roku. Z urzędników najważniejsi byli parnasi, czyli seniorzy. Podejmowali oni najistotniejsze decyzję. Ważnym urzędnikiem był rabin, który otrzymywał stałą pensję. W gmachu urzędu Gminy mieściło się również biuro Gemilat Chasudim.

W latach 1704–1737 rabinem Jarosławia był Jehoszaja z Krakowa. Następnymi rabinami byli: Mojżesz Jehoszyja (1737–1765), Jehoszyja Horowitz (1765–1784), Naftrali Herzcharif (1784–1811, Menachem Zew (1811–1825), Chaim Chazar(1825–1835), Izaak Jakub Horowitz (1835–1854), wakat (1854–1867), Samuel Waldberg (1867–1906), Cheskiel Bisen (1906–1914), wakat (1914–1921) i Izaak Steinberg (1921–1939).

Składy zarządów edytuj

1845–1854
  • przewodniczący: Maurycy Frenkel
  • wiceprzewodniczący: Jakub Raff
  • rabin: Izaak Jakub Horowitz
  • członkowie Zarządu: Karol Kellermann, Aleksy Hubl, Erhard Stingl, Józef Schwarzmann, Andrzej Schmidt, Gabriel Schwarz, Antoni Seemann.
1854–1876
  • przewodniczący: Maurycy Frenkel
  • wiceprzewodniczący: Jakub Raff
  • rabin: Samuel Waldberg
  • członkowie Zarządu: Hersz Brühl, Sander Gabel, Alojzy Hubl, Bernard Frankel, Emil Gottlieb, Saul Ellenberg, Jakub Unger, Leib Rauch, Izrael Nagelstein, Walerian Libel, Dominik Bakalarz.
1876–1883
  • przewodniczący: Maurycy Frenkel
  • wiceprzewodniczący: Dr Emil Gottlieb
  • rabin: Samuel Waldberg
  • członkowie Zarządu: Jakub Raff, Dominik Bakalarz, Izrael Nagelstein, Leopold Goldfinger.
1883–1885
  • przewodniczący: Emil Gottlieb
  • wiceprzewodniczący: Dr Abraham Friedwald
  • rabin: Samuel Waldberg
  • członkowie Zarządu: Jakub Raff, Izrael Nagelstein, Leopold Golfinger, Henryk Strisower.
1885–1889
1889–1906
  • przewodniczący: Henryk Strisower
  • wiceprzewodniczący: Dr Abraham Friedwald
  • rabin: Samuel Waldberg
  • członkowie Zarządu: Juliusz Strisower, Leopold Golfinger, Maksymilian Segal, Samuel Kornmann, Natan Kurzman, Mayer Robinsohn.
1906–1914
  • przewodniczący: Abraham Friedwald
  • wiceprzewodniczący: Juliusz Strisower
  • rabin: Chaskiel Bisen
  • członkowie Zarządu: Maksymilan Segal, Maks Salik, Anzelm Händel, Samuel Kornmann, Dominik Bakalarz, Emanuel Ueberall.
1914–1919
  • przewodniczący: Abraham Friedwald
  • wiceprzewodniczący: Juliusz Strisower
  • rabin: wakat
  • członkowie Zarządu: Anzelm Händel, Salo Rossberger, Emanuel Ueberall, Arnold Friedwald.
1919–1921
1921–1928
  • przewodniczący: Juliusz Strisower
  • wiceprzewodniczący: Maksymilian Segal
  • rabin: Izaak Steinberg
  • członkowie Zarządu: Anzelm Händel, Dr Samuel Schorr, Maurycy Blumenfeld.
Zarząd i Rada (1928–1934)
  • przewodniczący Zarządu : Juliusz Strisower
  • wiceprzewodniczący Zarządu: Dr Maurycy Ettinger
  • rabin: Izaak Steinberg
  • członkowie Zarządu: Anzelm Händel, Dr Samuel Schorr, Lejzor Goldmann, Dr Maurycy Spatz, Emil Tenzer, Meilech Rauch.
  • prezes Rady: Maksymilian Segal
  • wiceprezes Rady: Leizor Berisch Goldmann
  • członkowie Rady: Roman Reisler, Stanisław Mill, Maks Salik, Henryk Haut, Izaak Rabinowicz, Henryk Salnpeter, Emanuel Ueberall, Mojżesz Wassermann, Szymon Spiegel, Oskar Frieser.
Zarząd i Rada 1934–1939
  • przewodniczący Zarządu: Dr Samuel Schorr
  • wiceprzewodniczący Zarządu: Leizor Berisch Goldmann
  • rabin: Izaak Steinberg
  • członkowie Zarządu: Maks Folkmank, Mojżesz Hass, Leib Metzger, Meilech Reich, Dr Wilhelm Schwarzer, Mendel Schläfring.
  • prezes Rady: Maks Salik (do 1939)
  • wiceprezes Rady: Szymon Spiegel (do 1936)
  • członkowie Rady: Jonus Eart, Abraham Glatt, Ozjasz Lug, Szymon Licht, Dr Maurycy Meister, Markus Orenbach, Adolf Pachter, Hermann Rosenfeld, Eliasz Sandig, Chaim Aron Silbiger.

zmiany:

Przedstawiciele chasydyzmu w Jarosławiu edytuj

Bibliografia edytuj

  • Mojżesz Steinberg, Żydzi w Jarosławiu od czasów najdawniejszych do połowy XIX wieku, Jarosław 1933.
  • Mojżesz Steinberg, Gmina żydowska od jej powstania aż po dzień dzisiejszy, Jarosław 1937.
  • Jerzy Czechowicz, Zarys historii Żydów w Jarosławiu i okolicy. Holokaust, czasy powojenne i współczesne, Rzeszów 2015.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gmina_Wyznaniowa_Żydowska_w_Jarosławiu&oldid=68564539”