Hierokracja

Hierokracja (gr. hierós „święty, potężny” + krátos „władza”) – w naukach politycznych: system ustrojowy państwa, w którym władzę sprawują kapłani. Uzyskiwali oni legitymizację swojej władzy z samego faktu bycia religijnymi przedstawicielami. Hierokracja powstała w pierwszych wspólnotach o charakterze państwowym, które miały swój początek w rejonie Mezopotamii.

Wielki Ajatollah Sayed Ali Chamenei – Najwyższy Przywódca Islamskiej Republiki Iranu

Hierokracja współcześnie

Obecnie elementy ustroju hierokratycznego (określanego również mianem teokracji) występują sporadycznie w następujących państwach i terytoriach autonomicznych:

• Andora – jest to państwo katolickie „w połowie” hierokratyczne, gdyż biskup La Seu d’Urgell jest współksięciem episkopalnym Andory – obecnie jest nim Joan Enric Vives Sicília, który pełni zwierzchnictwo nad Andorą wraz ze współksięciem francuskim (prezydentem Francji)
• Athos – Góra Athos, Święta Góra (nowogr. Agio Oros) autonomiczna republika prawosławnych mnichów na Półwyspie Chalcydyckim w ramach Grecji – władze sprawuje tam Święta Wspólnota (gr. Iera Koinotita) złożona z 20 przedstawicieli klasztorów, na czele której stoi Protos.
• Iran – Islamska hierokracja istnieje od 1979 w Iranie, gdzie najwyżsi przywódcy Iranu pełnią najwyższe stanowisko w państwie – obecnie jest to Ali Chamenei. Również aktualny prezydent Iranu Ebrahim Ra’isi – wybrany w wyborach powszechnych w 2021 – jest duchownym muzułmańskim (co jednak nie jest obligatoryjne na tym stanowisku).
• Watykan i Stolica Apostolska – stanowią państwa (suwerenne podmioty prawa międzynarodowego) o ustroju hierokratycznym złączone ze sobą ścisłą unią personalną i funkcjonalną. Ich głową jest Papież – obecnie Franciszek.
• Zakon Maltański – suwerenny podmiot prawa międzynarodowego o cechach państwa zakonnego (m.in. stosunki dyplomatyczne z 104 państwami). Na jego czele stoi Wielki Mistrz, (obecnie od śmierci Giacomo dalla Torre del Tempio di Sanguinetto jego obowiązki pełni Ruy Gonçalo do Valle Peixoto de Villas Boas jako Tymczasowy Namiestnik Zakonu Maltańskiego).
• Islamski Emirat Afganistanu miał ustrój hierokratyczny w latach 1996–2001 oraz obecnie od 2021 r. pod rządami talibów, kiedy to głową państwa był mułła Mohammad Omar, który był tytułowany jako amir ul-mu'minin (arab. „wódz wiernych”).
• Zjednoczone Królestwo – w Izbie Lordów zasiadają najwyżsi hierarchowie Kościoła anglikańskiego, będący ex officio lordami duchownymi.

Rząd bez międzynarodowego uznania:

• Państwo Islamskie – Rządzona przez islamskich fundamentalistów hierokracja została proklamowana 29 czerwca 2014 r. na terenie Syrii i Iraku.
• Centralny Rząd Tybetański – ustrój o charakterze buddyjskiej hierokracji występuje też w Centralnym Rządzie Tybetańskim stanowiącym emigracyjne przedstawicielstwo Tybetu, z XIV Dalajlamą Tenzinem Gjaco jako zwierzchnikiem.

Duchowni jako głowy państw niemających ustroju hierokratycznego:

• Henryk I Kardynał – król Portugalii w l. 1578–1580, kardynał kościoła rzymskokatolickiego
• Thomas François Burgers – prezydent Transwalu w l. 1871–1877, pastor ewangelicko-reformowany
• Fernando Arturo de Meriño – prezydent Dominikany w l. 1880–1882, kapłan katolicki, w późniejszym okresie biskup
• James A. Garfield – prezydent USA w 1888, pastor zboru Uczniów Chrystusa, zawiesił pełnienie funkcji duchownych po objęciu prezydentury
• Aleksander Kakowski – współregent Królestwa Polskiego (członek Rady Regencyjnej) w l. 1917–1918, duchowny katolicki, arcybiskup metropolita warszawski w l. 1913–1938
• Fan Noli – regent Albanii w 1924, od 1908 biskup Albańskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w Ameryce
• Miron Cristea – współregent Rumunii w l. 1927–1930, 1925–1939 Patriarcha Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego
• Józef Tiso – prezydent Słowacji w. 1939–1945, kapłan katolicki (wyświęcony w 1910)
• Augustyn Wołoszyn – prezydent Ukrainy Karpackiej w marcu 1939, duchowny greckokatolicki
• Damaskinos – regent Grecji w l. 1944–1946 (oraz premier w 1945), w l. 1941–1949 prawosławny arcybiskup Aten i całej Grecji, zwierzchnik Greckiego Kościoła Prawosławnego
• Makarios III – prezydent Cypru w l. 1960–1977, prawosławny arcybiskup Nowej Justyniany i całego Cypru, zwierzchnik Cypryjskiego Kościoła Prawosławnego (1950–1977)
• Canaan Banana – prezydent Zimbabwe w l. 1980–1987, od 1962 pastor metodystyczny
• Jean-Bertrand Aristide – prezydent Haiti w latach 1991–1996, duchowny katolicki wyświęcony na kapłana w 1982, w 1994 porzucił stan kapłański
• John Bani – prezydent Vanuatu w l. 1999–2004, duchowny anglikański
• Fernando Lugo – prezydent Paragwaju w l. 2008–2012, duchowny katolicki, w l. 1994–2005 biskup diecezjalny San Pietro, suspendowany przez Stolicę Apostolską w 2005, sekularyzowany w 2008.
• Ołeksandr Turczynow – w 2014 pełniący obowiązki prezydenta Ukrainy, kaznodzieja Kościoła ewangelicznych chrześcijan-baptystów.
• Joachim Gauck – prezydent Niemiec w l. 2012–2017, duchowny luterański (ordynowany na pastora w 1965, obecnie nie sprawuje posługi)

W Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1572–1764 każdorazowy prymas Polski pełnił funkcję interrexa – tymczasowej głowy państwa sprawującej regencję w okresie bezkrólewia.

Zobacz też

• teokracja

Bibliografia

• „Historia doktryn politycznych i prawnych” prof. J. Baszkiewicz, prof. F. Ryszka – w interpretacji mgr A. Madei