Podgrzybnica ceglasta
Podgrzybnica ceglasta (Hypomyces lateritius (Fr.) Tul. & C. Tul.) – gatunek grzybów należący do rodziny Hypocreaceae[1]. Pasożytniczy grzyb rozwijający się na niektórych gatunkach grzybów z rodzaju mleczaj (Lactarius)[2].
 Hypomyces lateritius na mleczaju świerkowym | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
Hypomyces lateritius |
| Nazwa systematyczna | |
| Hypomyces lateritius (Fr.) Tul. & C. Tul. Annls Sci. Nat., Bot., sér. 4 13: 11 (1860) | |
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hypomyces, Hypocreaceae, Hypocreales, Hypocreomycetidae, Sordariomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1823 r. Elias Fries nadając mu nazwę Sphaeria lateritia. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1860 r. Louis René Tulasne i Charles Tulasne[1].
- Byssonectria lateritia (Fr.) Petch 1937
- Hypocrea floccosa Fr. 1854
- Hypomyces floccosus (Fr.) Sacc. 1883
- Peckiella lateritia (Fr.) Maire 1906
- Sphaeria lateritia Fr. 1823[3].
Nazwa polska na podstawie rekomendacji Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów[4].
Morfologia edytuj
Blaszki zaatakowanych przez Hypomyces lateritius grzybów pokrywają się początkowo cienką warstwą białawej grzybni pasożyta. Blaszki nie rozwijają się, czasami brak ich zupełnie, a czasami są tak słabo rozwinięte, że przypominają fałdy. Później cały owocnik pokrywa się biało-szarą grzybnią, ulega zdeformowaniu i staje się twardy. Ulega gniciu i rozpadowi znacznie wolniej, niż rydze zdrowe, czasami porażone przez tego pasożyta grzyby mogą nawet przetrwać zimę[5].
Po 10–14 dniach Hypomyces lateritius wytwarza askokarpy w postaci perytecjum. Perytecja są całkowicie zanurzone w grzybni, tak, że wystaje tylko ich otwór. Wyglądają jak czarne punkty. Mają wysokość 300–470 μm i szerokość 170–360 μm. Powstają w nich wrzecionowate, jednokomórkowe, na obu końcach wyposażone w ostry dzióbek, bezbarwne i jednokomórkowe zarodniki o rozmiarach 18-24 × 4–5 μm. Oprócz takich normalnego rozmiaru zarodników powstają zarodniki gigantyczne o różnej długości, największe z nich nawet do 111 μm. Zarodniki wytwarzane są w bardzo dużych workach[5][2].
- Hodowla
Na ekstrakcie słodowym można hodować grzybnię. Tworzy wolno rosnące kolonie osiągające po tygodniu średnicę 5–7 mm. Grzybnia jest watowata, biała, bezwonna, z niewielką ilością grzybni powietrznej. Nie tworzą się strzępki grubościenne[6].
- Gatunki podobne
Jest wiele gatunków rodzaju Hypomyces, np.[7]:
- podgrzybnica piestrzycowa (Hypomyces cervinus) preferuje piestrzyce (Helvella),
- podgrzybnica wełniankowa (Hypomyces torminosus) atakuje mleczaja wełniankę (Lactarius torminosus),
- podgrzybnica złotopylna (Hypomyces chrysospermus) pasożytująca na borowikach i podgrzybkach,
- podgrzybnica zniekształcająca (Hypomyces deformans) atakuje płomiennice (Flammulina)
Występowanie i siedlisko edytuj
Podgrzybnica ceglasta występuje w tych rejonach świata, gdzie występują gatunki grzybów będące jego żywicielami. Najwięcej stanowisk podano w Ameryce Północnej i Europie, występuje także w Azji od Kazachstanu do Kirgistanu, w zachodniej Syberii oraz na Nowej Zelandii[2][8]. Występuje także w Polsce. W piśmiennictwie naukowym do 2003 r. opisano jego występowanie na 3 gatunkach mleczajów[7].
Grzyb nagrzybny, pasożyt atakujący grzyby z rodzaju Lactarius (mleczaj), głównie te o czerwonym mleczku (rydze). Najczęściej występuje na mleczaju świerkowym (L. deterrimus) i mleczaju czerwieniejącym (L. sanguifluus), rzadziej mleczaju kamforowym (L. camphoratus), mleczaju modrzewiowym (L. porninsis), mleczaju rudym (L. rufus), Lactarius tabidus, mleczaju wełniance (L. torminosus) i mleczaju niebieskawym (L. trivialis)[5].
Zaatakowane przez Hypomyces lateritius grzyby są twarde i niejadalne[5]. Jednak wedle wcześniejszych relacji, mleczaje porażone przez tego pasożyta sprzedawane bywały na targowiskach pod lokalnie im nadawanymi nazwami w różnych regionach Niemiec, Włoch i Francji; także w Warszawie miały pojawiać się w normalnym obrocie handlowym[9].
Mleczaje atakuje także inny, spokrewniony gatunek – Hypomyces lactifluorum. Zaatakowane przez niego grzyby uważa się za smaczne i jadalne[10].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2016-07-30] (ang.).
- ↑ a b c Clark T. Rogerson, Gary J. Samuels, Agaricicolous Gatunki Hypomyces, „Mycologia”, 86 (6), 1994, s. 839–866.
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2016-07-30] (ang.).
- ↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2023-03-16].
- ↑ a b c d Günter R.W. Arnold, Westfälische Pilzbriefe, [w:] Hermann Jahn (red.), Gigantische Askosporen bei Peckiella lateritia (Fr.) Maire, t. 7, 1968.
- ↑ K. Põldmaa, D.F.Farr, E.B. McCray, Hypomyces Online, „Systematic Mycology and Microbiology Laboratory”, listopad 2011.
- ↑ a b Wiesław Mułenko, Tomasz Majewski, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Wstępna lista grzybów mikroskopijnych Polski, Kraków: W. Szafer. Institute of Botany, PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-75-4.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-10-15].
- ↑ Krzysztof Bitner, Grzyby jako pasożyty grzybów kapeluszowych [Fungi parasiting on mushrooms], „Acta Societatis Botanicorum Poloniae”, 22 (4), 1953, s. 689–722, DOI: 10.5586/asbp.1953.042, ISSN 2083-9480 [dostęp 2019-07-01].
- ↑ Hypomyces lactifluorum [online], Mykoweb.org [dostęp 2016-10-15].