Wikipedia

Józef Szperber

polski malarz, rysownik, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari i żołnierz Wojska Polskiego

Józef Jerzy Szperber, właśc. Józef Jerzy Sperber (ur. 7 stycznia 1888 w Krakowie, zm. w 1940 we Lwowie)[1] – polski malarz, rysownik, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari i żołnierz Wojska Polskiego, pochodzenia żydowskiego, bohater szarży pod Rokitną.

Józef Szperber
Józef Jerzy Sperber
Ilustracja
Józef Szperber w swojej pracowni (1936)
Imię i nazwisko

Józef Jerzy Szperber

Data i miejsce urodzenia

7 stycznia 1888
Kraków

Data i miejsce śmierci

1940
Lwów

Narodowość

żydowska

Alma Mater

Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie

Dziedzina sztuki

malarstwo, rysunek

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, trzykrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Multimedia w Wikimedia Commons
Pejzaż ze snopkami – obraz Józefa Szperbera, 1911
Ława sędziowska – rysunek Józefa Szperbera z procesu Walerego Bagińskiego i Antoniego Wieczorkiewicza, 1923
Szkic do portretu marszałka Rydza-Śmigłego, rys. Józef Szperber, 1936

Życiorys edytuj

Urodził się w rodzinie Salomona Stefana i Franciszki z Barberów[2][3]. Był bratem Wacława (1891–1960), doktora praw, dziennikarza, kapitana piechoty pospolitego ruszenia Wojska Polskiego i stryjem Adama Wacława (1920–1944), podporucznika 2 pułku pancernego, pośmiertnie odznaczonego Orderem Virtuti Militari[4][5][6][7][8][9].

W latach 1903–1908 kształcił się w Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie u Floriana Cynka, Leona Wyczółkowskiego, Teodora Axentowicza i Józefa Pankiewicza. Należał do akademickich kół niepodległościowych[3].

Od 1914 służył w stopniu wachmistrza w 2 Pułku Ułanów II Brygady Legionów Polskich. W 1915 brał udział w szarży pod Rokitną, podczas której został ranny w nogę[10]. Następnie był internowany, a po zwolnieniu został skierowany na front włoski[3]. 1 kwietnia 1917 został mianowany chorążym taborów[11]. Za bohaterstwo na polu bitwy i zasługi wojenne został w niepodległej Polsce odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari[12] i Krzyżem Walecznych[1].

26 sierpnia 1919 został przyjęty do Wojska Polskiego z byłych Legionów Polskich z zatwierdzeniem posiadanego stopnia podporucznika[13] i przydzielony do szwadronu zapasowego 2 pułku szwoleżerów[14]. 27 sierpnia 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu rotmistrza, w kawalerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich. Pełnił wówczas służbę w Dowództwie miasta Warszawa[15]. 1 czerwca 1921 w dalszym ciągu pełnił służbę w Dowództwie miasta Warszawy, a jego oddziałem macierzystym był 2 pułk szwoleżerów[16]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu rotmistrza ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 97. lokatą w korpusie oficerów jazdy (od 1924 – kawalerii)[17]. W 1923 został przeniesiony do rezerwy i przydzielony do macierzystego pułku, który wówczas stacjonował w Białej i Bielsku[18][19]. W 1934, jako oficer rezerwy pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III i posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas w grupie oficerów „powyżej 40 roku życia”[20]. Był sekretarzem Związku Legionistów Polskich i członkiem Bloku Zawodowych Artystów Plastyków[3].

W swojej twórczości zajmował się głównie malarstwem, nie stronił jednak od rysunku. Uczestniczył w „XVI Wystawie Sztuki”, zorganizowanej w 1912 przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie[21]. Wziął też udział w lwowskiej „Wystawie Legionów Polskich” w 1917[22]. Później pokazywał swoje prace na wystawach w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych i Instytucie Propagandy Sztuki w Warszawie. Na „II Salonie Zimowym” IPS, otwartym dla publiczności na przełomie lat 1931/1932, został wyróżniony nagrodą pieniężną w wysokości 500 zł[23].

W 1928 pracował przy odnowie polichromii na fasadzie kamienicy Rolińska przy Rynku Starego Miasta 25 w Warszawie[24]. Autorem projektu renowacyjnego[a] i drugim wykonawcą był jego przyjaciel – malarz Witold Leonhard. W tym samym roku miał także epizod kinematograficzny. Został bowiem jednym z trzech scenografów niemego filmu fabularnego pt. Romans panny Opolskiej, wyreżyserowanego przez Władysława Lenczewskiego. Był autorem dekoracji wnętrz[26].

Po agresji ZSRR na Polskę, przebywał we Lwowie, do którego przyjechał z Warszawy z Zygmuntem Glinickim, towarzyszem broni i tak jak on – malarzem[27]. Jego późniejsze losy są nieznane. Prawdopodobnie w 1940 został we Lwowie aresztowany i zamordowany przez sowieckie NKWD[b].

Wybrana twórczość edytuj

Malarstwo edytuj

  • Pejzaż ze snopkami, 1911
  • Japońska martwa natura, 1919
  • Staw
  • Sosna, 1920
  • Autoportret, 1925
  • Portret pana M. Z., 1925
  • Portret generała Józefa Dańca, 1925
  • Róg ulicy Szpitalnej w Krakowie – Przystanek autobusowy, 1920/1930
  • Portret Danusi Czarneckiej, 1928
  • Portret pani A. B., 1928
  • Portret kobiety, 1930
  • Portret damy, 1936
  • Portret marszałka Józefa Piłsudskiego, 1936
  • Portret prezydenta Ignacego Mościckiego
  • Marynarz

Rysunki edytuj

  • Por. Walery Bagiński (1923) – rysunek z procesu Walerego Bagińskiego i Antoniego Wieczorkiewicza
  • Ppor. Antoni Wieczorkiewicz (1923) – rysunek z procesu Walerego Bagińskiego i Antoniego Wieczorkiewicza
  • Prokurator ppłk Wojciech Janczewski (1923) – rysunek z procesu Walerego Bagińskiego i Antoniego Wieczorkiewicza
  • Ława sędziowska (1923) – rysunek z procesu Walerego Bagińskiego i Antoniego Wieczorkiewicza
  • Studium do portretu Józefa Piłsudskiego, 1925
  • Studium do portretu marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego (ok. 1936)

Opracowania graficzne książek edytuj

Ordery i odznaczenia edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Pierwotny projekt kolorystyczny całości polichromii Rynku Starego Miasta wykonała Zofia Stryjeńska przy udziale Stanisława Ostrowskiego. Jako że w odnowie polichromii uczestniczyli znani malarze o różnych i silnych indywidualnościach twórczych, w realizacji zadania, kierowali się własnymi koncepcjami[25].
  2. ↑ Istnieje również przypuszczenie, że został aresztowany we Lwowie przez NKWD razem z Zygmuntem Glinickim. Następnie obu wywieziono[27] do obozu jenieckiego w Starobielsku i zastrzelono w Charkowie.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Sperber (Szperber) Józef. Delet. [dostęp 2024-03-14]. (pol.).
  2. ↑ a b Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-02-14].
  3. ↑ a b c d e f Łoza 1938 ↓, s. 725.
  4. ↑ Nekrologia – Wacław W. Szperber. „Zeszyty Prasoznawcze”. 5/6, s. 213–214, 1960. Warszawa. .
  5. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-03-14].
  6. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-03-14].
  7. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 253, 926.
  8. ↑ Kartoteka ewidencji ludności 1870–1931. Archiwum Państwowe w Poznaniu. [dostęp 2024-03-14]..
  9. ↑ Grudziński 1990 ↓, s. 261.
  10. ↑ II Lista strat 1915 ↓, s. 29.
  11. ↑ Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 50.
  12. ↑ Wykaz odznaczonych oficerów i żołnierzy 2 Szwadronu Ułanów, II Brygady Legionów Polskich. Centralna Biblioteka Wojskowa. [dostęp 2024-03-14]. (pol.).
  13. ↑ Wykaz oficerów..., s. 116. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1920. [dostęp 2024-03-23]. (pol.).
  14. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 88 z 12 września 1919, poz. 3158.
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 33 z 1 września 1920, s. 797.
  16. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 241.
  17. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 160.
  18. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 598, 697.
  19. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 539, 619.
  20. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 118, 817.
  21. ↑ Józef Sperber, Pejzaż ze snopkami (1911). Desa Unicum. [dostęp 2024-03-14]. (pol.).
  22. ↑ „Wystawa Legionów Polskich”. sbc.org.pl. [dostęp 2024-03-14]. (pol.).
  23. ↑ Salon Malarski 1937. rcin.org.pl. [dostęp 2024-03-14]. (pol.).
  24. ↑ Rynek 25. CRISPA. [dostęp 2024-03-14]. (pol.).
  25. ↑ Bohdan Urbanowicz, Dwie polichromie Starego Rynku, „Ochrona zabytków”, 6/2–3 (21–22), s. 146
  26. ↑ Ogłoszenie, „„Kurjer Poranny””, 288, warszawska.info, 1928 [dostęp 2024-03-14] (pol.).
  27. ↑ a b Dwa listy i notatka na temat Ilse Glinickiej. archiwumkobiet.pl. [dostęp 2024-03-14]. (pol.).
  28. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 stycznia 1923, s. 34.
  29. ↑ M.P. z 1932 r. nr 29, poz. 35.
  30. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-03-14].
  31. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 31 z 16 września 1922, s. 702.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Józef_Szperber&oldid=73521809”