Wikipedia

Kluż-Napoka

miasto w północno-zachodniej Rumunii
(Przekierowano z Kluż)

Kluż-Napoka (historycznie Koloszwar, rum. Cluj-Napoca, węg. Kolozsvár, niem. Klausenburg; do 1974 Kluż) – miasto w północno-zachodniej Rumunii, na Wyżynie Transylwańskiej, nad Małym Samoszem, największe miasto i historyczna stolica Siedmiogrodu, ośrodek administracyjny okręgu Kluż.

Kluż-Napoka
Cluj-Napoca
Ilustracja
Panorama miasta
Herb
Herb
Państwo

 Rumunia

Okręg

Kluż

Mer

Emil Boc

Powierzchnia

179,5 km²

Wysokość

410 m n.p.m.

Populacja (2011)
• liczba ludności
• gęstość


324 576[1]
1808 os./km²

Nr kierunkowy

02-64

Kod pocztowy

400xxx

Tablice rejestracyjne

CJ

Położenie na mapie okręgu Kluż
Mapa konturowa okręgu Kluż, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Kluż-Napoka”
Położenie na mapie Rumunii
Mapa konturowa Rumunii, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Kluż-Napoka”
Ziemia46°46′N 23°36′E/46,766667 23,600000
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Miasto w 2011 roku liczyło 324,6 tys. mieszkańców. Do głównych gałęzi przemysłu miasta należy przemysł metalowy, chemiczny i spożywczy. Jest drugim po Bukareszcie miastem uniwersyteckim w Rumunii.

Historia edytuj

Czasy rzymskie edytuj

 
Fragment mapy Tabula Peutingeriana z zaznaczoną Napoką

Stolica Siedmiogrodu jest zamieszkana od czasów prehistorycznych. Gdy Cesarstwo Rzymskie podbiło Dację na początku II wieku, cesarz Trajan założył obóz legionu o nazwie Napoca. Cesarz Hadrian podniósł Napokę do statusu municipium, nadając mu nazwę Municipium Aelium Hadrianum Napoca. Prawdopodobnie podczas panowania Marka Aureliusza miasto osiągnęło status kolonii. Napoka została stolicą prowincji Porolissensis i siedzibą prokuratora, jednakże została opuszczona przez rzymską administrację w 274 r. Podczas wędrówek ludów została zdobyta i zniszczona.

W granicach Węgier i Księstwa Siedmiogrodu edytuj

Archeologiczne ślady osadnictwa węgierskiego w regionie sięgają X wieku. W XI wieku król Węgier założył w Kolozsmonostor (ob. dzielnica Mănăștur) benedyktyński klasztor, zniszczony w czasie najazdów mongolskich na Węgry w 1241 i 1285.

 
Tablice upamiętniające narodziny króla Węgier Macieja Korwina

Król węgierski Stefan V zachęcił Niemców do osiedlania się w pobliżu miasta Napoka w 1272 r. Ich osiedle otrzymało niemiecką nazwę Klausenburg, od starego słowa Klause oznaczającego przejście przez góry. Sugeruje się, że rumuńska nazwa Cluj może pochodzić również od Klause lub od łacińskiej nazwy Castrum clus, pod którą miasto po raz pierwszy pojawia się w dokumentach pisanych ok. 1170 r. (słowo clusum (łac.) = „zamknięty” odnosi się do otaczających miasto wzgórz). Natomiast Węgrzy nazywali je Kolozsvár.

W 1270 r. Koloszwar otrzymał prawa miejskie od króla Stefana V i zaczął się szybko rozwijać: kościół św. Michała zbudowano za króla Zygmunta. W 1405 r. Koloszwar został wolnym miastem. Do tego czasu liczby niemieckich i węgierskich mieszkańców były równe i król Maciej Korwin (urodzony w Koloszwarze w 1440 r.) rozkazał, by sędzią miejskim był na zmianę Niemiec i Węgier.

W 1541 r. Koloszwar wszedł w skład Wschodniego Królestwa Węgier, które w 1570 r. zostało przekształcone w Księstwo Siedmiogrodu. Chociaż Gyulafehérvár był polityczną stolicą książąt Siedmiogrodu, Koloszwar stał się głównym centrum kulturalnym i religijnym. Stefan Batory ufundował tu Kolegium Jezuickie w 1581 r. Między 1545 a 1570 r. duża liczba Niemców opuściła miasto z powodu wprowadzenia doktryny unitarianizmu. Miasto stało się głównym ośrodkiem działalności braci polskich wypędzonych z Polski około 1660 roku[2].

 
Koloszwar w XVII w.
 
Koloszwar w XVIII w.

Dalsze wojny Węgier z Turcją ponownie zmniejszyły liczbę ludności niemieckiej. Ich miejsce zajęli w dużym stopniu Węgrzy i miasto stało się centrum węgierskiej arystokracji i inteligencji.

Pierwsza gazeta węgierska pojawiła się w Koloszwarze w 1791 r., a pierwszy teatr w 1792 r. W 1798 r. miasto nawiedził niszczycielski pożar. W latach 1790–1848 oraz 1861–1867 Koloszwar był stolicą Wielkiego Księstwa Siedmiogrodu i siedzibą siedmiogrodzkich władców. Poczynając od 1830 r. stało się centrum węgierskiego ruchu narodowego w Księstwie. Podczas powstania węgierskiego 1848 r. miasto zostało zajęte przez wojska węgierskie, dowodzone przez polskiego generała Józefa Bema.

Po zawarciu Ausgleichu (porozumienia), w wyniku którego w 1867 roku powstała monarchia austro-węgierska, Koloszwar i Siedmiogród stały się częścią Królestwa Węgier. Podczas tego okresu Koloszwar był drugim co do wielkości miastem Węgier po Budapeszcie i stolicą komitatu Kolozs.

W granicach Rumunii edytuj

 
Koloszwar w 1940 r.

Po przegranej przez Austro-Węgry I wojnie światowej i traktacie w Trianon Koloszwar pod nazwą Kluż stał się częścią Królestwa Rumunii, razem z resztą Siedmiogrodu. W 1940 roku na mocy drugiego arbitrażu wiedeńskiego przypadł Węgrom, lecz wojska węgierskie zostały rozbite przez Rumunów i Sowietów w październiku 1944 r. Na mocy traktatu paryskiego Kluż ponownie wrócił do Rumunii w 1947 r.

W Koloszwarze jeszcze w 1941 r. mieszkało 16 763 Żydów. Zostali oni w 1944 r. zapędzeni do getta, w którym panowały nieludzkie warunki, stłoczenie i brak możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb. Getto zostało zlikwidowane w wyniku sześciu deportacji do Auschwitz między majem i czerwcem 1944. Węgrzy pozostali główną grupą etniczną do lat 50. XX w. Spis powszechny w 1966 r. wykazał 185 663 mieszkańców, z czego 56% Rumunów i 42% Węgrów. Do 1974 r. urzędową nazwą miasta było Kluż (Cluj). Komuniści przemianowali miasto na Kluż-Napoka (Cluj-Napoca), by podkreślić związki z rzymską kolonią Napoka. Niektórzy twierdzą, że zrobiono to na złość Węgrom, sugerując, że rumuńscy mieszkańcy są potomkami Daków, skolonizowanych przez Rzymian. Temat budzi wiele kontrowersji.

 
Kluż-Napoka w 1962 r.

Wkrótce po demokratycznej rewolucji w 1989 roku burmistrzem miasta był przez dwanaście lat postkomunista i nacjonalista Gheorghe Funar. Jego urzędowanie stało pod znakiem wzrostu nastrojów antywęgierskich. Powstała duża liczba projektów i działań, mających na celu dezawuowanie węgierskiego dziedzictwa w mieście. W czerwcu 2004 roku Gheorghe Funar nie uzyskał ponownie mandatu i został zastąpiony przez Emila Boca z Partii Demokratycznej, który rozpoczął współpracę z Węgrami w celu odbudowy dobrych stosunków etnicznych w mieście.

W 1994 i 2000 r. Kluż-Napoka był gospodarzem Środkowo-Europejskiej Olimpiady Informatycznej (The Central European Olympiad in Informatics (CEOI)). To uczyniło z Rumunii pierwszy kraj, który gościł tę olimpiadę, oraz pierwszy, który gościł ją ponownie.

Miasto jest znane w historii Żydów chasydzkich, jako miejsce pochodzenia dynastii Sanz-Klausenburg.

Demografia edytuj

Rys historyczny edytuj

Rok liczba
mieszkańców 		rumuńscy
mieszkańcy 		węgierscy
mieszkańcy
1890 37 184 5637 (15,2%) 29 396 (79,1%)
1910 62 733 8886 (14,2%) 51 192 (81,6%)
1920 85 509 29 644 (34,7%) 42 168 (49,3%)
1930 103 840 34 029 (32,8%) 48 271 (46,5%)
1941 110 956 10 029 (9,0%) 97 698 (88,1%)
1948 117 915 47 321 (40,1%) 67 977 (57,6%)
1956 154 723 74 623 (48,2%) 77 839 (50,3%)
1966 185 663 105 185 (56,7%) 78 520 (42,3%)
1977 262 858 173 003 (65,8%) 86 215 (32,8%)
1992 328 602 248 572 (75,6%) 74 871 (22,8%)
2002 317 953 252 433 (79,4%) 60 287 (19,0%)

Stan obecny edytuj

 
Piața Unirii

Według spisu z 2002 r. miasto Kluż-Napoka liczyło 317 953 mieszkańców. Skład etniczny według tego spisu[3]:

W 2002 roku w mieście mieszkało również 24 Polaków.

Zabytki edytuj

Miejsca narodzin znanych osób
 
Dom narodzin króla Węgier Macieja Korwina
 
Dom narodzin Stefana Bocskaya
 
Dom narodzin Jánosa Bolyaiego
 
Dom narodzin Sándora Szilágyiego
Zabytkowe kościoły
 
Kościół św. Michała i pomnik Macieja Korwina
 
Kościół reformowany (gotycki)
 
Kościół franciszkanów
 
Kościół pijarów
 
Katedra Przemienienia Pańskiego
 
Kościół unitariański
 
Kościół Boba
 
Kościół ewangelicki
 
Kościół św. Piotra
 
Kościół reformowany na Dolnym Mieście
Wybrane pałace i kamienice
 
Pałac Bánffych
 
Pałac Telekich
 
Pałac Babosa
 
Pałac Székiego
 
Pałac arcybiskupów prawosławnych
 
Kamienica Patakich i Telekich
 
Dom Ottílii Wass

Z racji swojej długiej historii w Klużu znajduje się wiele cennych zabytków:

  •  
    Pomnik króla Węgier Macieja Korwina
  •  
    Ratusz
  •  
    Pałac Sprawiedliwości
  •  
    Dawne kasyno w Parku Centralnym
  •  
    Park Centralny

Kultura edytuj

 
Teatr Narodowy

Uczelnie wyższe edytuj

 
Uniwersytet Babeșa i Bolyaia

Transport edytuj

W mieście znajdują się stacja kolejowa Kluż-Napoka (rum. Cluj-Napoca), oraz port lotniczy Kluż-Napoka, jedna z baz Wizz Air w Rumunii.

Transport miejski zapewniają tramwaje, trolejbusy i autobusy. Od 2012 po ulicach miasta kursują polskie wagony tramwajowe 120NaR serii Swing wytworzone przez bydgoską Pesę.

Sport edytuj

 
Stadion Cluj Arena na którym swoje mecze rozgrywa Universitatea

W mieście tym siedzibę ma rumuński klub piłkarski CFR 1907 Kluż, który został założony w 1907 r. jako KVSC (Koloszvári Vasutas Sport Club). Klub jest kilkukrotnym mistrzem Rumunii oraz uczestnikiem fazy grupowej Ligi Mistrzów, obecnie gra w pierwszej lidze rumuńskiej. CFR rozgrywa swoje mecze na stadionie Dr. Constantin Rădulescu, którego pojemność wynosi 23 500 widzów[4].

Siedzibę ma tu również klub sportowy Universitatea Kluż-Napoka, który założony został we wrześniu 1919 r. przez towarzystwo sportowe grupujące studentów uniwersyteckich o nazwie Societatea Sportivă a Studenților Universitari. Universitatea gra w pierwszej lidze rumuńskiej. Stadionem macierzystym klubu jest Cluj Arena, której pojemność wynosi 30 596 miejsc.

Miasta partnerskie edytuj

Ludzie związani z miastem edytuj

 
Tablica upamiętniająca Kazimierę Iłłakowiczówną
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Klużem-Napoką.

W Koloszwarze urodzili się węgierscy władcy: król Maciej Korwin oraz książę siedmiogrodzki Stefan Bocskay.

W latach 1939–1947 w Klużu zamieszkiwała polska poetka Kazimiera Iłłakowiczówna.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Dane na 2010.
  2. ↑ Stanisław Figiel Siedmiogród: W łuku rumuńskich Karpat. Przewodnik krajoznawczy s. 40, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2013 ISBN 978-8362460-36-6.
  3. ↑ Structura Etno-demografică a României [online], edrc.ro [dostęp 2017-11-24].
  4. ↑ www.cfr1907.ro: STADION – Prezentare. [dostęp 2010-03-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 kwietnia 2010)]. (rum.).
  5. ↑ Primăria Cluj-Napoca: Orase infratite. [dostęp 2010-03-29]. (rum.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj


Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kluż-Napoka&oldid=73171262”