Wikipedia

Kościół św. Wojciecha w Jeleśni

zabytkowy kościół w Jeleśni (woj. śląskie)

Kościół świętego Wojciecha w Jeleśni – barokowy kościół należący do parafii pod wezwaniem świętego Wojciecha w Jeleśni. Znajduje się w górnej części wsi, przy drodze głównej, prowadzącej na granicę polsko-słowacką w Korbielowie. Kościół o cechach pseudobazyliki: trzy nawy, nawa główna bez okien; orientowany. Budynek został wpisany do rejestru zabytków (wraz z plebanią z roku 1817) dnia 20 sierpnia 1986 roku. W zewnętrznej architekturze kościoła widoczne są wpływy słowackie (kopuła wieży zbliżona jest do kopuł kościołów w Liptovskich Matiasovcach i Rabčy).

Kościół świętego Wojciecha w Jeleśni
A/455/86 z dnia 20 sierpnia 1986[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Kościół w Jeleśni
Państwo

 Polska

Miejscowość

Jeleśnia

Wyznanie

katolickie

Kościół

Kościół łaciński

Parafia

Parafia św. Wojciecha w Jeleśni

Święty Wojciech
• nadający tytuł

od 1618
ks. Wojciech Gagatowski

Wezwanie

świętego Wojciecha

Wspomnienie liturgiczne

23 kwietnia

Położenie na mapie gminy Jeleśnia
Mapa konturowa gminy Jeleśnia, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół świętego Wojciecha w Jeleśni”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół świętego Wojciecha w Jeleśni”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Kościół świętego Wojciecha w Jeleśni”
Położenie na mapie powiatu żywieckiego
Mapa konturowa powiatu żywieckiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kościół świętego Wojciecha w Jeleśni”
Ziemia49°37′49,62″N 19°19′58,44″E/49,630450 19,332900
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół posiada wieżę kwadratową o dwóch kondygnacjach z uskokami i zaokrągleniami na narożnikach, zakończoną zwieńczeniem w postaci kopulastego hełmu. We wnęce (na zewnątrz) ustawionej w stronę drogi głównej (na wschód) znajduje się Pieta; dawniej umieszczony był krucyfiks.

Historia edytuj

Kościół świętego Wojciecha w Jeleśni nie jest pierwszym kościołem w Jeleśni. Pierwszy został zbudowany w roku 1584 przez mieszkańców wsi na tak zwanej roli Witkowej. Należał on do fary kościoła żywieckiego Narodzenia NMP (obecna konkatedra diecezji bielsko-żywieckiej). W tym samym roku Jan Wayzer z Kubina wykonał do kościoła dzwon, na którym został wyryty napis: Vox mea, vox vitae, voco vos, ad sacra venite Anna 1584 (Głos mój, głos życia, woła was, do świętości przybywajcie, Roku 1584).

W roku 1618 proboszczem kościoła żywieckiego został ks. Wojciech Gagatowski, który zbudował na miejscu drewnianego kościoła (spłonął z nieznanych przyczyn) nowy kościół ze składek parafian. Nazwał go swoim imieniem, obierając za patrona kościoła świętego Wojciecha. Dziesięć lat później, w 1628 r., ówczesna właścicielka dóbr żywieckich, królowa Konstancja Habsburżanka, założyła i uposażyła w Jeleśni kościół parafialny[2]. Kościół został erygowany przez komisarza biskupiego Jerzego Królikowskiego, a poświęcony przez krakowskiego biskupa pomocniczego księdza Tomasza Oborskiego w roku 1636. Po erekcji, kościół jeleśniański został odłączony od parafii żywieckiej i stał się odrębną parafią. Dnia 10 grudnia 1658 roku zostały poświęcone przez krakowskiego biskupa pomocniczego Mikołaja Oborskiego (bratanka Tomasza) ołtarz główny oraz ołtarz świętego Wojciecha, natomiast 28 lipca 1670 roku nieistniejące ołtarze świętych Anny i Magdaleny oraz świętych Jana Chrzciciela i Sebastiana[3].

W 1668 roku Benedykt Briot Lotaryńczyk odlał drugi dzwon z wizerunkiem Jana Chrzciciela i Matki Bożej z Dzieciątkiem oraz z krucyfiksem i kartuszem z małym dzwonem.

W 1685 ks. Sebastian Chabowski sprowadził do kościoła nowy dzwon. Znajduje się na nim napis: Vox mea sonatin ansibus tuis. Anno 1685 (Głos mój rozbrzmiewa w uszach twoich. Rok 1685). Dwa lata później ks. Sebastian Chabowski zmarł i został pochowany w północnej części chóru kościelnego. Na jego grobie, wybudowanym w 1680, znajduje się epitafium koloru czarnego ze złoconymi słowami w języku łacińskim: Grób ten zbudowano w roku Pańskim 1680 dnia 3 czerwca. Dzisiaj mnie jutro tobie! Ktokolwiek wzwyż ku szczytom dążysz, chwały i przepychu pragniesz, przystań tu! Boć jutro może zamknie Parka drogę twego życia. Czcigodny ojciec Sebastian Chabowski, pleban jeleśniański.

Dnia 8 grudnia 1712 papież Klemens XI wyraził zgodę na utworzenie przy kościele Bractwa Świętego Józefa. Bractwo w uroczystej procesji zostało wprowadzone do kościoła 20 września 1724.

W roku 1847 książę Karol Ludwik Habsburg ufundował do kościoła wielki dzwon o wadze 798 kg.

9 lutego 1916 w Jeleśni zjawił się oddział żołnierzy austriackich z oficerem, który zawiadomił proboszcza, że ma oddać największy dzwon. Mimo licznych zabiegów nie udało się go uratować. Rok później zarekwirowano drugi dzwon kościelny, a w 1918 50 cynowych piszczałek z nowych organów.

Po II wojnie światowej na wieży kościoła zamontowano radiostację, która transmitowała Msze Święte sprawowane w kościele. Ze względu na nielegalny montaż anteny, radiostacja została zamknięta[4].

Wykaz proboszczów i administratorów[5] edytuj

  • ks. Andrzej Chytrzański (1618–1645)
  • ks. Sebastian Goźliński vel Sapiński (do 1668)
  • ks. Jan Symellius (do 1675)
  • ks. Sebastian Chabowski (do 1687)
  • ks. Sebastian Sałdrzyński (do 1705)
  • ks. Grzegorz Gałuszkiewicz (ok. 1705)
  • ks. Jakub Owsiński
  • ks. prof. Ignacy Pawluśkiewicz (1738–1804)
  • ks. Alojzy Haysler (1751–1811)
  • ks. Michał Niemczyk (1782–1841)
  • ks. Jan Kutrzeba (1811–1848)
  • ks. Jan Suwada (1807–1881)
  • ks. Józef Sekera (1810–1875)
  • ks. Franciszek Traufelder (1811–1877)
  • ks. Wawrzyniec Stihel (1827–1887)
  • ks. Franciszek Jamiński (1842–1904)
  • ks. Władysław Syc (1864–1942)
  • ks. Kazimierz Majgier (1895–1989)
  • ks. Feliks Jura (1911–2003)
  • ks. Franciszek Dłużyk (1932–1999)
  • ks. Jan Jakubek (1952) – obecnie

Zbiory (zabytki sztuki) edytuj

Ołtarze edytuj

 
Ołtarz główny w kościele w Jeleśni

Freski edytuj

Przed renowacją ścian kościoła, na suficie nawy głównej znajdowały się postaci świętych Kościoła katolickiego, które zostały usunięte ze stropu (w roku 2005); w prezbiterium znajduje się fresk przedstawiający Ostatnią Wieczerzę, pochodzący z XX wieku.

Organy edytuj

Na chórze, na który prowadzą schody z kruchty, znajdują się 23- głosowe organy piszczałkowe. Instrument posiada 2 manuały oraz pedał, a także tak zwane wolne kombinacje. Organy o trakturze pneumatycznej (jedyny taki instrument w dekanacie jeleśniańskim) zostały zbudowane w 1900 r. przez firmę Otto Rieger z Karniowa na Śląsku Opawskim. Dyspozycja organów:

Manuał I

  1. Pryncypał 8'
  2. Bourdon 8'
  3. Salicet 8'
  4. Oktawa 4'
  5. Holflet 4'
  6. Kwinta 2 2/3'
  7. Róg nocny 2'
  8. Mixtura 4 ch.
  9. M II-I
  10. Super II-I

Manuał II

  2. Pryncypał skrzypcowy 8'
  3. Rurflet 8'
  4. Aeolina 8'
  5. Vox coelestis 8'
  6. Gemshorn 4'
  7. Kwintaton 4'
  8. Nasard 2 2/3'
  9. Picolo 2'
  10. Tercjan 1 3/5' + 1 1/3'
  11. Cymbel 3 ch. 1/2'
  12. Super M II
  13. Tremolo M II

Pedał

  2. Wiolonbas 16'
  3. Subbas 16'
  4. Oktawbas 8'
  5. Fletbas 8'
  6. Chorałbas 4'
  7. M I-P
  8. M II-P

Teren przykościelny edytuj

Obok kościoła zachował się fragment dawnego cmentarza przykościelnego. Znajduje się tam 10 płyt nagrobnych kamiennych z zachowanymi napisami i kilkanaście nagrobków (m. in. Artura Zipsera- miejscowego nauczyciela, zmarłego w 1881, Józefa Łazarskiego – nauczyciela szkoły ludowej w Jeleśni, posła do galicyjskiego sejmu krajowego we Lwowie). Pod ścianą zachodnią znajdują się 4 grobowce miejscowych księży z XX w. Na cmentarzu przy kościele został pochowany także Józef Ślopek Juraszek. Po jego pogrzebie ludzie umieścili nad jego grobem obelisk, który zaginął w niejasnych okolicznościach. Wokół budynku kościoła rosną drzewa, uznane przez konserwatora przyrody za zabytkowe. Część z nich została wycięta, bowiem zagrażała budynkowi kościoła i nagrobkom. W latach 90. XX w., w północnej części placu kościelnego, została wybudowana kaplica pogrzebowa, odrestaurowana i zaopatrzona w chłodnię na dwie trumny w 2011 roku.

Ponowne poświęcenie edytuj

23 kwietnia 2004 roku, ksiądz biskup Tadeusz Rakoczy dokonał poświęcenia nowego ołtarza w kościele. Na nowo zostały także namaszczone odnowione ściany świątyni.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 133 [dostęp 2015-09-23].
  2. ↑ Eugeniusz Janota: Wiadomość historyczna i jeograficzna o Żywiecczyźnie. Cieszyn: Gwiazdka Cieszyńska, 1859, s. 59.
  3. ↑ Jan Kracik, Konsekracje kościołów i ołtarzy w diecezji krakowskiej w XVII-XVIII wieku, „Nasza Przeszłość: studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce”, 61, 1984, s. 111-147 [dostęp 2019-06-08].
  4. ↑ Jeleśnia: radiostacja, kłótnia księży i Wolna Europa, „Beskidy News” [dostęp 2018-07-30] (pol.).
  5. ↑ Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej Koło Jeleśnia [online], Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej Koło Jeleśnia [dostęp 2018-07-30] (pol.).
  6. ↑ MAL, Święci odzyskali blask, „Dziennik Zachodni”, 10 maja 2007.
  7. ↑ Gmina Jeleśnia w obiektywie. GminaJelesnia 2016-12-01. [dostęp 2018-07-31].

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_św._Wojciecha_w_Jeleśni&oldid=73484603”