Kukawka prążkowana
Kukawka prążkowana[3] (Neomorphus radiolosus) – gatunek średniej wielkości lub dużego ptaka z rodziny kukułkowatych (Cuculidae), podrodziny kleszczojadów. Występuje endemicznie po zachodniej stronie Andów w Kolumbii i Ekwadorze. Zagrożony wyginięciem.
| Neomorphus radiolosus[1] | |
| P. L. Sclater & Salvin, 1878 | |
 Tablica barwna dołączona do pierwszego opisu | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kukawka prążkowana |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Taksonomia edytuj
Gatunek po raz pierwszy opisali Philip Lutley Sclater i Osbert Salvin. Opis ukazał się w 1878 roku na łamach „Proceedings of the Zoological Society of London”. Holotyp pochodził z Ekwadoru, za miejsce odłowienia wskazano Intaj (dalsze położenie nieznane). Nadano mu nazwę Neomorphus radiolosus[4] akceptowaną obecnie przez IOC[5].
Pierwszy opis zawierał informacje o wyglądzie upierzenia, wymiary, miejsce zebrania holotypu, uwagi co do klasyfikacji w rodzaju Neomorphus oraz załączoną tablicę barwną oznaczoną numerem XXVII. Miejsce przechowywania holotypu określono jako Museum Salvin–Godman[4], wiadome jest, że trafił potem do Muzeum Brytyjskiego (znalazł się w katalogu z 1891)[6]. Gatunek monotypowy[7][5].
Morfologia edytuj
Długość ciała mieści się w przedziale 46–50 cm[8]. Około 5 cm przypada na dziób (mierzony od zgięcia po koniuszek), a 25,5 cm na ogon (tyle mierzą środkowe sterówki, zewnętrzne mierzą około 17 cm). Skrzydła mają długość blisko 17 cm, zaś skok – 7 cm[4]. Dwa zbadane osobniki ważyły 365 i 433 g[9].
W większości upierzenie grzbietu i spodu ciała przybiera barwę czarną; dzięki płowym obrzeżom piór sprawia wrażenie łuskowanego. Niższą, brązową część grzbietu pokrywają drobne, czarne prążki. Kuper odróżnia czarnobrązowy kolor. Pokrywy skrzydłowe kasztanowe. Zewnętrzne lotki I rzędu mają barwę czarną, pozostałe – także II rzędu – fioletowoczerwoną. Długi, w porównaniu do ciała, ogon cechuje zielono-fioletowy połysk. Czub i kark porastają czarne, połyskujące ciemnozielono pióra. Za okiem widoczne jest nagie pole niebieskiej skóry, a do tego czarna obrączka oczna, która w okresie lęgowym zmienia kolor na niebieski. Tęczówka brązowa. Dziób mocny, górna szczęka szara, dolna żółtawa. Nogi niebieskoszare, stosunkowo długie i mocne. Brak dymorfizmu płciowego, osobniki młodociane przypominają dorosłe[8].
Zasięg występowania edytuj
Kukawka prążkowana występuje na zachodnich zboczach Andów na terenie południowo-zachodniej Kolumbii i północno-zachodniego Ekwadoru. Ograniczona jest do regionu biogeograficznego zwanego Chocó, będącego lasem deszczowym leżącym u pacyficznego wybrzeża Andów. Środowisko życia stanowią lasy deszczowe, zarówno nizinne jak i górskie[8], na wysokości 30–1525 m n.p.m.[10]
Zachowanie edytuj
Zwykle ptaki tego gatunku widuje się, gdy chodzą lub biegają po ziemi. Mogą latać, jednak częściej, by dostać się na wyższe miejsce, podskakują lub posługują się krótkim podfrunięciem. W trakcie żerowania zwierzę często podnosi i opuszcza czubek. Podąża za mrówkami nomadycznymi (ang. army ants), które wypłaszają zdobycz (owady i inne stawonogi). Prócz tego zjada płazy bezogonowe, jaszczurki i małe węże, którymi trzęsie, dopóki nie padną, a następnie je zjada. Kukawki prążkowane żerują samotnie. W przypadku spotkania dwóch ptaków często dochodzi do okazywania agresji i przepędzenia konkurenta przez kłapanie dziobem lub rozkładanie skrzydeł i ogona ku ziemi. Wypłoszony ptak opuszcza okolice kolonii mrówek[8]. Niekiedy odzywa się niskim muu, podobnym do muczenia krowy[8].
Lęgi edytuj
Jeszcze w 1997 (ukazanie się 4. tomu Handbook of the Birds of the World) wszelkie aspekty rozrodu N. radiolosus pozostawały nieznane[7]. W 2007 po raz pierwszy opisano gniazda i zachowania lęgowe. Dwa gniazda odnalezione w marcu i kwietniu 2005 mieściły się w lesie pierwotnym, na drzewach z rodziny zaczerniowatych (Melastomataceae), na wysokości 5,4 i 3,9 m nad ziemią. Umieszczone były na gałęzi bądź dwóch gałęziach w miejscu wyrastania ich z pnia. Prawdopodobnie gniazda w całości wykonane były z liści, nie stwierdzono gałązek, mchu ani wyściółki. W gniazdach znajdowało się po jednym jaju koloru kremowego, jednak nie wiadomo, czy taka była oryginalna wielkość zniesienia, gdyż gniazda odnaleziono już w trakcie wysiadywania. Inkubacja trwała co najmniej 13 dni. Tylko w jednym obserwowanym gnieździe wykluło się pisklę, w drugim wylęg się nie powiódł. Pisklę karmione było przez oboje rodziców drobnymi bezkręgowcami, w tym prostoskrzydłymi, oraz małymi kręgowcami, jak niewielkie żaby i jaszczurki. Codziennie w trakcie wysiadywania jaja, a potem karmienia pisklęcia ptaki dokładały zielone liście jako wyściółkę. Młode było w pełni opierzone po 20 dniach od wyklucia[9]. Kukawka prążkowana lęgi wyprowadza od marca do czerwca[8].
Status i zagrożenia edytuj
Przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) gatunek od 2009 klasyfikowany jest jako zagrożony wyginięciem (EN, Endangered). W latach 2000–2008 włącznie N. radiolosus przypisywano status narażonego (VU, Vulnerable). W 1997 znany był jedynie z dwunastu siedlisk, po sześć w każdym zamieszkiwanym państwie[7]. Szacunki oparte na zagęszczeniu ptaków i przybliżonym zasięgu (58 tys. km²) wskazują na populację nie większą niż 2500 osobników. Zagrożenie dla gatunku stanowi wycinka lasów, kłusownictwo oraz mała ilość potomstwa. Występuje w 11 obszarach uznanych za ostoje ptaków IBA, w tym m.in. w Parku Narodowym Farallones de Cali i w Parku Narodowym Munchique[10].
Przypisy edytuj
- ↑ Neomorphus radiolosus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Neomorphus radiolosus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Neomorphini Shelley, 1891 (wersja: 2019-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-30].
- ↑ a b c Three New Birds from Ecuador. „Proceedings of the Zoological Society of London”, s. 439, 1878.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Turacos, bustards, cuckoos, mesites, sandgrouse. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-07-30]. (ang.).
- ↑ Philip Lutley Sclater & George Ernest Shelley: Catalogue of Birds on the British Musem. T. 19. Picariae. 1891, s. 418–419.
- ↑ a b c Payne, R.: Banded Ground-cuckoo (Neomorphus radiolosus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2013). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 1997. [zarchiwizowane z tego adresu (11 sierpnia 2014)].
- ↑ a b c d e f Nicole Bouglouan: Banded Ground-Cuckoo. Oiseaux-Birds, 11 stycznia 2014.
- ↑ a b J. Karubian, L. Carrasco, D. Cabrera, A. Cook & J. Olivo. Nesting biology of the banded ground-cuckoo (Neomorphus radiolosus). „The Wilson Journal of Ornithology”. 119 (2), s. 221–227, 2007. (ang.).
- ↑ a b Species factsheet: Neomorphus radiolosus. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-10-22]. (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).