Labry (heraldyka)
Labry (niem. labwerk (ornament roślinny), łac. lista, lusca, fascia) – części zewnętrzne tarczy herbowej, mające kształt wielkich liści wyszczerbionych, wyrastających z boków hełmu, zwykle symetrycznie po obu stronach, często obejmujące jako ornament również całą tarczę herbową.
Ewolucja labrów edytuj
Mają one być symbolem płaszcza, albo peleryny, w których występowano na paradach turniejowych[1]. Jednakże Alfred Znamierowski pisze, że symbolizują one chusty, którymi rycerz przykrywał hełm, by chronić go przed przegrzaniem[2]. Najprawdopodobniej obie teorie są słuszne, bowiem chusty przykrywające hełm niekiedy rozrastały się do rozmiarów peleryny, tracąc swe pierwotne użytkowe znaczenie. Pochodzenie i ewolucję labrów pokazują dawne wizerunki herbów. Najwcześniejsze labry, stosowane przy hełmach garnczkowych mają postać zwykłej chusty, krótkiej pelerynki, z czasem z ozdobnie wycinanym brzegiem. Labry z XIV w. mają zwykle postać prostych wstęg, które w trakcie dalszej ewolucji stylistycznej przybierały coraz bardziej skomplikowany kształt, dochodząc w XV w. do znanej obecnie formy, zbliżonej do liści akantu. Już jednak w XIV wieku kolor labrów związany jest z kolorem tarczy i godła[3]. Niekiedy spotykana jest zasada, zobowiązująca heraldyka do przedstawiania labrów "rozwianych w szarży"[4]. Choć wiele wizerunków herbów odpowiada tej regule, to zdarzają się jednak przedstawienia, zwłaszcza z XII i XIII w. z labrami raczej statycznymi. Najbogatsze i najbardziej wyrafinowane stylistycznie labry powstawały w późnym renesansie i na początku baroku. Niektóre style, jak klasycyzm, minimalizowały użycie labrów, często z nich wręcz rezygnując.
W heraldyce polskiej labry występują już od XIV w., stylistycznie zwykle zbliżone były do stylu heraldyki niemieckiej, choć bywały często wręcz pomijane.
Funkcja edytuj
Labry nie są nieodzownym elementem herbu, zgodnie z celem i intencją artysty mogą być pomijane, powinny jednak być zawsze stosowane przy pełnych przedstawieniach heraldycznych. W niektórych krajach zauważa się częstsze pomijanie labrów, lub ich minimalizowanie – np. w Hiszpanii, Portugalii czy Francji. Jedynie heraldyka napoleońska nadała labrom, zresztą specyficznie stylizowanym, specjalne znaczenie, przydzielając odpowiednim godnościom odpowiednio bogate rozczłonkowanie labrów. Przywiązanie do stosowania labrów zauważa się głównie w krajach północnej i środkowej Europy.
Zasady przedstawiania edytuj
Kształt labrów powinien być zgodny ze stylem reszty elementów herbu, zwłaszcza tarczy i hełmu. Zasadniczą reguła heraldyczną dotyczącą labrów jest ich kolorystyka, zgodna z głównymi barwami herbu, przy czym zwykle kolor metaliczny lub futro są stosowane jako podbicie labrów. Inną postulowaną zasadą jest umieszczanie koloru godła na podbiciu a koloru tarczy na wierzchu labrów. W przypadku herbów złożonych, stosuje się różne kolory labrów po obu stronach tarczy.
Spotykane jest również, zwłaszcza w heraldyce zachodnioeuropejskiej, szczególnie niemieckiej, nadawanie labrom barw klejnotu[5]. Występuje to głównie w herbach w których łącznikiem między hełmem a klejnotem jest przepaska a nie korona, lub jest on usadowiony bezpośrednio na hełmie. W bardzo tradycyjnej heraldyce brytyjskiej, do dziś dysponującej instytucjami heroldii (King of Arms, Court of Lord Lyon i in.} spotyka się stosowanie dwu kolorów na wierzchu, rzadziej, podbiciu labrów[6][7]. Częstsze niż w heraldyce kontynentalnej spotykane jest stosowanie w labrach futra, zwykle gronostaja.
W niektórych krajach obowiązują inne zasady barwienia labrów. I tak w Szkocji labry zawsze są czerwone, podbite gronostajem, a na Węgrzech srebrno-błękitne z jednej i złoto-czerwone z drugiej strony[3].
Sporadycznie spotyka się przedstawienia herbów z labrami ale bez hełmów. Zwykle takie przedstawienia mają charakter notatek heraldycznych, sporządzanych w trakcie lustracji przez heroldów. Stosowane to było również przez heraldykę napoleońską, spotykane jest również w heraldyce terytorialnej (np Herb Szydłowca).
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ S. Orgelbranda Encyklopedia Powszechna (1898), wydanie ilustrowane, 18 tomów, Warszawa, 1898-1904
- ↑ Alfred Znamierowski: Insygnia, symbole i herby polskie Kompendium, Wydawnictwo: Bertelsmann, 2003, ISBN 83-7311-601-X
- ↑ a b Alfred (1940- ). Znamierowski, Heraldyka i weksylologia, Wydawnictwo Arkady, 2017, str. 228, ISBN 978-83-213-4972-5, OCLC 1010868551 [dostęp 2018-10-15].
- ↑ Andrzej Sapkowski, Stanisław Bereś: Historia i fantastyka, wydawnictwo: SuperNowa, 2005 ISBN 83-7054-178-X
- ↑ labry w barwach klejnotu, The Royal Heraldry Society of Canada. [dostęp 2008-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-26)].
- ↑ The Royal Heraldry Society of Canada. [dostęp 2008-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-26)].
- ↑ The Royal Heraldry Society of Canada. [dostęp 2008-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-26)].
