Meloe autumnalis
Meloe autumnalis – gatunek chrząszcza z rodziny oleicowatych. Zamieszkuje Europę, Afrykę Północną i Azję Zachodnią. Larwy są pasożytami gniazdowymi pszczół z rodzajów porobnica i lepiarka.
| Meloe autumnalis | |||||
| Olivier, 1792 | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Rodzaj | |||||
| Podrodzaj |
Meloe (Anchomeloe) | ||||
| Gatunek |
Meloe autumnalis | ||||
| |||||
Taksonomia edytuj
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1792 roku przez Guillaume’a-Antoine’a Oliviera[1][2]. W XX wieku klasyfikowany bywał najczęściej w podrodzaju Meloe (Proscarabaeus)[3][4][2]. W 1970 roku John D. Pinto i Richard Brent Selander umieścili ten gatunek w podrodzaju Meloe (Treiodus)[5] – klasyfikację taką przyjęły potem internetowe bazy danych[1][6]. Z kolei w 1983 roku Stiepan Jabłokow-Chnzorian wyróżnił w obrębie podrodzaju Meloe (Proscarabaeus) monotypową sekcję Anchomeloe z M. autumnalis jako gatunkiem typowym[7]. W 2021 roku Alberto Sánchez-Vialas i współpracownicy opublikowali wyniki molekularnej analizy filogenetycznej Meloini, na podstawie których wynieśli liczne podrodzaje Meloe do rangi rodzajów, a sekcję Anchomeloe do rangi monotypowego podrodzaju Meloe (Anchomeloe). Zajmować ma on pozycję siostrzaną dla podrodzaju typowego Meloe s.str., którego synonimem jest Meloe (Proscarabaeus)[8].
W obrębie tego gatunku wyróżnia się dwa podgatunki[1][8]:
- Meloe autumnalis autumnalis Olivier, 1792
- Meloe autumnalis heydeni Escherich, 1889
Morfologia edytuj
Chrząszcz o ciele długości od 8 do 23 mm. Ubarwienie ma całkiem czarne lub z połyskiem niebieskim do fioletowego. Czułki u obu płci mają człony od piątego do siódmego tylko trochę szersze od pozostałych; u samic są one kuliste, zaś u samców lekko spłaszczone, przy czym człon siódmy nie jest zagięty jak u oleicy krówki i fioletowej. Punktowanie i mikrorzeźba na głowie i przedpleczu są podobne. Szerokość głowy jest większa niż przedplecza. Ciemię jest silniej uwypuklone niż u oleic krówki i fioletowej. Przedplecze ma kształt prawie kwadratowy ze spłaszczonymi i stępionymi kątami tylnymi oraz wycięciem pośrodku krawędzi tylnej. Pokrywy mają na powierzchni wyraźnie odgraniczone dołeczki oraz gęste i drobne punktowanie, nie zaś zmarszczki jak u oleic krówki i fioletowej. Skrzydeł tylnej pary brak zupełnie. Odnóża ostatniej pary mają biodra wydłużone, dwukrotnie dłuższe niż szersze, a golenie o ostrodze wierzchołkowej zewnętrznej dłuższej i grubszej od wewnętrznej. Odwłok jest duży, zwłaszcza u samic silnie rozdęty[4].
Ekologia i występowanie edytuj
Owad ten bytuje na stanowiskach ciepłych, w tym na trawiastych stokach pagórków, skrajach lasów i w przerzedzonych zagajnikach[4][9]. W rozwoju występuje nadprzeobrażenie. Jaja składane są do gleby. Larwą pierwszego stadium jest aktywnie przemieszczający się trójpazurkowiec. Po dostaniu się do gniazda żywiciela[4][10], którym w przypadku M. autumnalis jest pszczoła z rodzaju porobnica lub lepiarka[4][9], zjada ona znajdujące się w komórce jajo i przechodzi ona w stadium mniej ruchliwe, pędrakowate, które żeruje na zgromadzonym przez pszczołę urobku. Później larwa schodzi do gleby i linieje do nie pobierającego pokarmu zimującego stadium pseudopoczwarki. Kolejnym stadium jest larwa skolytidalna i dopiero ona się przepoczwarcza[4][10]. Owady dorosłe nowego pokolenia ukazują się od czerwca lub lipca, a maksimum ich pojawu przypada w Europie Środkowej na sierpień[4][9].
Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskiej części Rosji[1][2]. W Afryce Północnej zamieszkuje Maroko, Tunezję i Algierię[2]. W Azji stwierdzono jego występowanie na Cyprze, w Gruzji, Armenii, Turcji, Syrii, Jordanii, Libanu, Izraelu, Palestynie oraz Iranie[2][11].
W Polsce jest gatunkiem bardzo rzadkim, znanym tylko ze stanowisk na Roztoczu[4][9], niespotykanym w XXI wieku[6]. Na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” umieszczony został jako gatunek o niedostatecznie rozpoznanym statusie (DD)[12]. Z kolei na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek regionalnie wymarły (RE)[13].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Meloe (Treiodous) autumnalis Olivier, 1792. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-04-26].
- ↑ a b c d e Hassan Ghahari, María Paula Campos-Soldini. An annotated catalogue of blister-beetles (Coleoptera: Tenebrionoidea: Meloidae) of Iran. „Entomofauna”. 40/1 (5), s. 59-138, 2019.
- ↑ Edmund Reitter: Fauna Germanica. Die Käfer des Deutschen Reiches. Nach der analytischen Methode bearbeitet. III Band. Stuttgart.: Lutz, 1911.
- ↑ a b c d e f g h Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 84 Majkowate – Meloidae. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1987.
- ↑ J.D. Pinto, R.B. Selander. The bionomics of blister beetles of the genus Meloe and a classification of the New World species III. „Biological Monographies”. 42, s. 109, 1970.
- ↑ a b Meloe (Treiodous) autumnalis autumnalis Olivier, 1797. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2022-04-26].
- ↑ S.M. Iablokoff-Khnzorian: Fauna Armianskoj SSR. 5. Coleoptera, Meloidae, Alleculidae.. Erewań: Akademia Nauk Armianskoj SSR, Institut Zologii, 1983, s. 88.
- ↑ a b Alberto Sánchez-Vialas, Ernesto Recuero, Yolanda Jiménez-Ruiz, José L. Ruiz, Neus Marí-Mena, Mario García-París. Phylogeny of Meloini blister beetles (Coleoptera, Meloidae) and patterns of island colonization in the Western Palaearctic. „Zoologica Scripta”, s. 1-18, 2021. Royal Swedish Academy of Sciences. DOI: 10.1111/zsc.12474.
- ↑ a b c d B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Katalog Fauny Polski. Tom XXIII, zeszyt 14. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 3.. Warszawa: 1987.
- ↑ a b Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 178.
- ↑ Jiří Háva. Two Meloe Linnaeus, 1758 species new to Lebanon (Coleoptera: Meloidae: Meloini). „Natura Somogyiensis”. 31, s. 37-40, 2018. DOI: 10.24394/NatSom.2018.31.37.
- ↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002. ISBN 83-901236-8-1.
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.