Metalik krasnosterny
Metalik krasnosterny[4][5] (Metallura tyrianthina) – gatunek małego ptaka z rodziny kolibrowatych (Trochilidae). Jest najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem, mającym największy zasięg występowania ze wszystkich gatunków z rodzaju Metallura. Występuje na stokach Andów w północno-zachodniej i zachodniej części Ameryki Południowej – od Wenezueli do Boliwii[6]. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)[3].
| Metallura tyrianthina[1] | |||
| (Loddiges, 1832) | |||
_Cundinamarca.jpg) M. t. tyrianthina – metalik ognistosterny | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
metalik krasnosterny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Systematyka edytuj
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał angielski przyrodnik George Loddiges w 1832 roku na łamach „Proceedings of the Committee of Science and Correspondence of the Zoological Society of London”. Autor nadał gatunkowi nazwę Trochilus tyrianthinus, a jako miejsce typowe podał okolice Popayán w Kolumbii[2][7]. Gatunek ten razem z metalikiem złotawym (Metallura iracunda) był uznawany za supergatunek, obecnie są one uznawane za gatunki sympatyczne[8].
Obecnie wyróżnia się siedem podgatunków Metallura tyrianthina[6][9][10][11]:
- M. t. districta Bangs, 1899 – metalik fioletowosterny
- M. t. chloropogon (Cabanis & Heine, 1860) – metalik miedzianosterny
- M. t. oreopola Todd, 1913 – metalik złotosterny
- M. t. quitensis Gould, 1861
- M. t. tyrianthina (Loddiges, 1832) – metalik ognistosterny
- M. t. septentrionalis Hartert 1899 – metalik modrosterny
- M. t. smaragdinicollis (d'Orbigny & Lafresnaye, 1839) – metalik zielonoszyi[4].
Etymologia edytuj
- Metallura: gr. μεταλλον metallon „metal”; ουρα oura „ogon”[12].
- tyrianthinus: gr. τυριανθινος turianthinos – w kolorze purpury tyryjskiej[13].
Morfologia edytuj
Mały koliber o średniej długości czarnym, prostym dziobie. Występuje niewielki dymorfizm płciowy. Samiec podgatunku nominatywnego ma górne części ciała butelkowozielone. Dolne części zielone z niewielkimi białawo-szarymi końcówkami piór. Za okiem niewielka biała plamka. Na podgardlu i gardle opalizujący szmaragdowozielony śliniak. Ogon lekko rozwidlony, opalizujący na brązowo. Samica ma górne części ciała jak samiec, natomiast w dolnych częściach ciała jest biaława z zielonymi plamami. Podbródek, gardło i górna część piersi ochrowo-pomarańczowe z oliwkowozielonymi kropkami układającymi się w linie. Pióra ogona z białawymi zakończeniami. Młode osobniki są podobne do samic.
Podgatunek M. t. districta ma fioletowy ogon. Samice są pozbawione plamek na gardle i górnej części piersi. M. t. chloropogon ma miedzianoczerwony ogon, samiec jest zielonoczarniawy, ma nieco jaśniejszy zielony opalizujący śliniak. Samica prawie nie ma plam na gardle i górnej piersi. M. t. oreopola charakteryzuje się złocistoczerwonym ogonem. U samca pióra na grzbiecie mają miedziany odcień, a na dolnej części ciała są zielone z szarymi obrzeżami. U samic prawie brak plam na gardle i górnej części piersi. Podgatunek M. t. quitensis jest podobny do podgatunku nominatywnego, różni się nieco dłuższym dziobem i oliwkowobrązowym ogonem. Podgatunek M. t. septentrionalis ma fioletowo-niebieski ogon. Samce tego podgatunku mają dolne części ciała białe z oliwkowobrązowymi plamkami. Natomiast podgatunek M. t. smaragdinicollis jest podobny do podgatunku M. t. districta, a samica ma liczne zielonkawe kropki na gardle i górnej części piersi[6]. Długość ciała 9–10 cm, masa ciała 2,7–5,1 g[6].
Zasięg występowania edytuj
Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 3,78 mln km²[14]. Gatunek ten występuje w zakresie wysokości od 1500 do 4200 m n.p.m. Poszczególne podgatunki zamieszkują:
- M. t. districta – masywy górskie Sierra Nevada de Santa Marta i Serranía de Perijá,
- M. t. chloropogon – na niewielkim obszarze przybrzeżnych gór w Wenezueli – od stanu Aragua do stanu Miranda,
- M. t. oreopola – Andy w Wenezueli (południowo-zachodnia część stanu Lara, stany Trujillo, Mérida i Táchira),
- M. t. quitensis – północno-zachodni Ekwador,
- M. t. tyrianthina – północno-zachodnia Wenezuela od południowo-zachodniej części stanu Táchira, poprzez wszystkie łańcuchy górskie kolumbijskich Andów, wschodni i południowy Ekwador do regionu Piura w skrajnie północnym Peru,
- M. t. septentrionalis – zachodnie stoki peruwiańskich Andów (na zachód od rzeki Marañón),
- M. t. smaragdinicollis – wschodnie stoki peruwiańskich Andów na południe od regionu Amazonas do departamentu Santa Cruz w Boliwii[6][15].
Ekologia i zachowanie edytuj
Metalik krasnosterny występuje na różnych stanowiskach od otwartych wilgotnych lasów górskich często z wtórnym przyrostem, poprzez lasy mgliste i zarośla porośnięte mchami do półsuchych dolin i formacji roślinnych paramo z pojedynczymi krzewami lub grupami krzewów. Występuje na wysokościach od 1500 m n.p.m. do 4200 m n.p.m., najczęściej w zakresie wysokości 2500–3300 m n.p.m. Natomiast w przybrzeżnych obszarach Wenezueli najliczniej spotykany jest na wysokości około 2000 m n.p.m. Dieta tego gatunku składa się głównie z nektaru roślin z rodzajów m.in. Berberis, Escallonia, Eucalyptus, Gentiana, Eugenia, Hesperomelas, Gaultheria (Gaultheria rufescens), Palicourea (Palicourea angustifolia, Palicourea anacardifolia), Manettia (Manettia coccocypseloides)[6]. Poluje także na owady, które łapie w powietrzu. Długość pokolenia jest określana na 4,2 roku[14].
Rozmnażanie edytuj
Informacje o rozmnażaniu do niedawna były dosyć skąpe. Ptaki w okresie lęgowym spotykano w środkowych górach Serranía de Perijá oraz w kolumbijskich Andach od kwietnia do sierpnia. Ptaki z powiększonymi gonadami odłowiono w Ekwadorze w październiku, a w północnej Boliwii w okresie czerwiec–sierpień. Gniazda buduje w gęstych mchach wiszących w skalistych niszach lub wśród korzeni zwisających nad brzegami rozpadlin i wąwozów. Zazwyczaj na wysokości 1,8–3 m nad ziemią. Opisane gniazdo w Cerro Fonté w Kolumbii zbudowane było głównie z mchu z kawałkami paproci i włókien roślinnych. Posiadało niewielką komorę gniazdową bez wyściółki. W lęgu zazwyczaj dwa białe jaja, które wysiadywane są przez samicę[15].
W 2021 roku J. Soto i współpracownicy opisali dwa gniazda M. t. tyrianthina znalezione i zbadane w 2018 roku w Kordylierze Wschodniej w okolicach miasta Tunja. Dokładniej zbadane i opisane gniazdo znajdowało się w Cerro Morro Negro na niewielkim klifie na wysokości około 2 m nad ziemią, było podwieszone na czterech zwisających korzeniach. Miało kształt otwartej, dosyć głębokiej miseczki. Budowa gniazda była dwuwarstwowa. Zewnętrzna warstwa była zbudowana z różnych gatunków mchów m.in. z rodzin Amblystegiaceae i Hypnaceae, porostów, suchych gałązek, pajęczyn i nasion oplątwy (Tillandsia), a wewnętrzna warstwa była w całości zbudowana z włóknistych nasion oplątwy. Wymiary zbadanego gniazda były następujące: wysokość 88,1 mm, szerokość 66,7 mm na 100,7 mm, średnica wewnętrzna 43 mm, głębokość 29 mm, a grubość ścianek 14,7 mm. W gnieździe znajdowały się dwa białe wydłużone, symetryczne jaja o wymiarach 13–13,7 mm na 8,4–8,5 mm[16].
Status edytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN metalik krasnosterny jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern). Liczebność populacji nie jest oszacowana, ale gatunek ten opisywany jest jako pospolity. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny[3][14].
Przypisy edytuj
- ↑ Metallura tyrianthina, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Denis Lepage: Tyrian Metaltail Metallura tyrianthina (Loddiges, G 1832). Avibase. [dostęp 2023-12-09]. (ang.).
- ↑ a b c Metallura tyrianthina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Trochilidae Vigors, 1825 – kolibrowate – Hummingbirds (wersja: 2023-03-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-12-09].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 156, 1999.
- ↑ a b c d e f Martin Heindl, Peter F.D. Boesman & Guy M. Kirwan: Tyrian Metaltail Metallura tyrianthina, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2023. [dostęp 2023-12-09]. (ang.).
- ↑ George Loddiges, Description of four new species of Humming Birds, „Proceedings of the Committee of Science and Correspondence of the Zoological Society of London”, Part II, Londyn 1846, s. 6 (ang.).
- ↑ J.V. Remsen jr. i inni, Version 27 November 2023. A classification of the bird species of South America [online], Museum of Natural Science, Louisiana State University [dostęp 2023-12-13].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2023-12-09]. (ang.).
- ↑ Alan P. Peterson, APODIFORMES, Wersja 6.018 (2022-08-18) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-12-09] (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7 [online], grudzień 2022 [dostęp 2023-12-09].
- ↑ Metallura, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-08] (ang.).
- ↑ tyrianthinus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-09] (ang.).
- ↑ a b c Tyrian Metaltail Metallura tyrianthina. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-12-09]. (ang.).
- ↑ a b Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.). T. 5: Barn-owls to Hummingbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 1999, s. 651. ISBN 84-87334-25-3. (ang.).
- ↑ Juliana Soto, Sebastián Pérez-Peña, Sergio Córdoba-Córdoba & David Ocampo. On the nests, eggs, and reproductive evidence of Tyrian Metaltail (Metallura tyrianthina) and Glowing Puffleg (Eriocnemis vestita) in the northeastern Colombian Andes. „The Wilson Journal of Ornithology”. 133 (1), s. 110–116, 2021. DOI: 10.1676/19-00147. (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia, filmy i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].