Nektarnik stalowy
Nektarnik stalowy[5] (Cinnyris asiaticus) – gatunek małego ptaka z rodziny nektarników (Nectariniidae). Występuje w południowej i południowo-wschodniej Azji. Niezagrożony wyginięciem.
| Cinnyris asiaticus[1] | |||
| (Latham, 1790) | |||
.jpg) Samiec na morindze olejodajnej (Moringa oleifera); stan Tamilnadu, Indie | |||
_I_IMG_5504.jpg) Samica, Kolkata | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
nektarnik stalowy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Taksonomia edytuj
Po raz pierwszy gatunek opisał John Latham w 1790. Przydzielił nowemu gatunkowi nazwę Certhia asiatica. Obecnie (2021) IOC umieszcza nektarnika stalowego w rodzaju Cinnyris[6], choć część autorów plasuje go w Nectarinia. Niekiedy włączany w nadgatunek wraz z nektarnikiem tęczowym (C. bouvieri), palestyńskim (C. osea), angolskim (C. oustaleti) oraz zielonogrzbietym (C. talatala)[7]. IOC wyszczególnia 3 podgatunki[6].
Podgatunki i zasięg występowania edytuj
IOC wyróżnia następujące podgatunki[6]:
- C. a. brevirostris (Blanford, 1873) – wschodni Półwysep Arabski (północne ZEA, północny i centralny Oman), poprzez południowo-wschodni Iran, wschodni Afganistan, Pakistan po zachodnie Indie (zachodni Radżastan i zachodni Gudźarat)[7]
- C. a. asiaticus (Latham, 1790) – Nepal, północne, centralne i południowe Indie oraz Sri Lanka[7]
- C. a. intermedius (Hume, 1870) – wschodnie Indie i Bangladesz po Mjanmę, Indochiny i południowe Chiny)[7]
Morfologia edytuj
Długość ciała mieści się w przedziale 10–11 cm[7]. Według Shelleya (oryginalnie wymiary w calach, tu przybliżone) u samca na dziób przypada blisko 17 mm, u samicy zaś około 18 mm. Ogon mierzy u samca w przybliżeniu 38 mm, u samicy 35 mm. Skrzydło samca liczy 56 mm, natomiast samicy 54 m. Długość skoku to około 15 mm[8]. Masa ciała samców wynosi 6,9–11 g, samicy 5–10 g[7].
Dalszy opis dotyczy podgatunku nominatywnego, dokładnie osobników z Cejlonu. Wierzch ciała, także i pokrywy skrzydłowe małe oraz boki głowy i szyi, porastają pióra o zielonym i fioletowym połysku (według autorów HBW także niebieskim[7]). Pokrywy skrzydłowe duże oraz pozostała część skrzydła matowa, ciemnobrązowa, jedynie miejscowo z elementami fioletowymi. Brodę, gardło i czoło cechuje ciemna, fioletowa barwa, zaś pierś zielono-niebieska opalizacja z domieszką fioletu. Sterówki czarne z fioletowym połyskiem. Te pióra na piersi, które ptak może nastroszyć (np. w trakcie popisów; ang. pectoral tuft) żółte, niekiedy z pomarańczowymi pasami. Pozostała część spodu ciała czarna z głębokim, niebieskim odblaskiem. Pokrywy podogonowe podobne do upierzenia piersi[2]. Samicę wyróżnia oliwkowobrązowy wierzch ciała, ciemniejsze skrzydła z jasnymi krawędziami lotek. Jej sterówki przybierają barwę czarniawą, zaś zewnętrzne pióra są zwieńczone szerokimi, białymi krawędziami. Słabo widoczna jasnożółta brew. U obu płci nogi i stopy czarne, tęczówka głęboko brązowa[2].
Pożywienie edytuj
Nektarnik stalowy żywi się nektarem[7]. Według badań prowadzonych w Bandar-e Abbas (Hormozgan, Iran) 97% spożywanego nektaru to nektar kwiatowy. C. asiaticus preferuje kwiaty ketmii róży chińskiej (Hibiscus rosa-chinensis; 56% obserwacji) i zdaje się być najsilniej przyciągany przez kwiaty czerwone. Do tego widywano ptaka na kwiatach Vachellia nilotica (syn. Acacia nilotica), Prosopis cineraria (bobowate), Cordia myxa (ogórecznikowate), Albizia lebbeck (bobowate)[9]. Do tego żywi się nektarem przedstawicieli gązewnikowatych (Loranthaceae)[7]. Łapanie pająków i innych stawonogów obserwowano wyłącznie w styczniu, kiedy były one przeznaczone na pokarm dla piskląt[9].
Lęgi edytuj
Gniazduje o każdej porze roku, szczególnie w porze suchej[7]. W Iranie (ptaki podg. brevirostris) stwierdzono lęgi późną jesienią i wczesną zimą (listopad–styczeń), kiedy kwiaty są powszechnie dostępne. Gniazdo buduje samica[9]. To mała konstrukcja o kształcie początkowo kulistym[9], zawieszona na gałęzi. Jej zewnętrzną warstwę tworzą różnorodne suche materiały roślinne, jak źdźbła traw i kawałki drewna, złączone razem pajęczyną; do tego zawiera fragmenty kory, suche pączki kwiatów. Wyściółkę stanowi puch roślinny. Wejście umieszczone jest z boku i zakryte starannie wykonanym „daszkiem”[2]. Rzadko wyjście jest skierowane na południe lub zachód[9].
Dla ptaków z Indii i Pakistanu wielkość zniesienia wynosi 2 lub 3 jaja[9]. Walter Ernest Wait podaje średnie wymiary (ptaki z Cejlonu) około 17 na 19 mm; skorupka brązowawobiała, na całej powierzchni upstrzona brązowymi wzorkami[2]. Inkubacja trwa 15 do 17 dni. Wysiaduje jedynie samica; wtenczas samiec przechodzi niepełne pierzenie. Po złożeniu jaj przez cały okres rozwoju młodych gniazdo przybiera gruszkowaty kształt. Pisklęta są karmione owadami przez oba ptaki z pary[9].
Status edytuj
Przez IUCN gatunek klasyfikowany jest jako najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Całkowita liczebność populacji nie została oszacowana, choć ptak ten opisywany jest jako pospolity w większości swego zasięgu występowania; według danych z 2001 w Bhutanie nektarnik stalowy występuje rzadko i lokalnie. Brak istotnych, widocznych zagrożeń. Według szacunków BirdLife International całkowity zasięg występowania to 5,81 mln km²[10].
John Gould w II tomie swojego dzieła The Bird of Asia (wydawanego w latach 1850–1883) o C. asiaticus napisał następująco[3]:
Mieszkańcy okolic Kalkuty łapią je [nektarniki] na klej [bird-lime] i, po wyrwaniu im lotek I rzędu, aby nie odleciały, przywiązują je do kijków i noszą ich rządki na sprzedaż. Mogą być trzymane kilka dni na cukrze i wodzie i słyszałem, że niekiedy nie mają danego dnia innego pokarmu; dżem z malin i innych owoców byłby dla nich lepszym pokarmem
Przypisy edytuj
- ↑ a b Cinnyris asiaticus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e W.E. Wait: The passerine birds of Ceylon. 1922?, s. 186–187.
- ↑ a b John Gould: The Birds of Asia. T. 2. 1850–1883.
- ↑ Cinnyris asiaticus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Nectariniidae Vigors, 1825 – nektarniki – Sunbirds (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-07].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Dippers, leafbirds, flowerpeckers, sunbirds. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-07]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Cheke, R. & Mann, C.: Purple Sunbird (Cinnyris asiaticus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2013). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2008. [zarchiwizowane z tego adresu (28 października 2014)].
- ↑ G.E. shelley: A monograph of the Nectariniidae, or, Family of sun-birds. 1876–1880, s. 181–190.
- ↑ a b c d e f g Ghadirian, T., Turk Qashqaei, A. & Dadras, M.. Notes on Feeding and Breeding Habits of the Purple Sunbird Nectarinia asiatica (Cinnyris asiaticus) in Bandar Abbas, Hormozgan, Southern Iran. „Podoces”. 2 (2), s. 122–127, 2007.
- ↑ Purple Sunbird Nectarinia asiatica. BirdLife International. [dostęp 2014-10-28].
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).