Ornak (grzbiet)
Ornak – grzbiet górski, część północnej grani Siwego Zwornika w polskich Tatrach Zachodnich. Oddziela Dolinę Starorobociańską od Doliny Pyszniańskiej[1].
 grań Ornaku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowości | |
| Wysokość |
1867 |
| Rodzaj obiektu |
grzbiet górski |
Położenie na mapie Tatr  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
| 49°13′01,15″N 19°50′00,22″E/49,216986 19,833394 | |
Pochodzenie nazwy edytuj
Nieznane jest pochodzenie nazwy góry[2]. W dokumentach górniczych z XVI wieku ma ona nazwę Hornok[3]. Przypuszczalnie grzbiet górski otrzymał nazwę wtórnie od hali Ornak – dawnej hali na jego zboczach. Według etymologii ludowej, pochodzi ona od słowa orzeł (w podhalańskiej gwarze oreł), który podobno kiedyś uniósł tutaj do góry 7-letniego chłopca, a następnie upuścił go na ziemię; chłopak zabił się. Prawdziwy źródłosłów nazewnictwa hali i góry pozostaje jednak nieustalony[2].
Topografia edytuj
Jest to boczne odgałęzienie grani głównej Tatr odbiegające od niej pomiędzy szczytami Starorobociańskiego Wierchu i Błyszcza w niewybitnym szczycie zwornikowym – Siwym Zworniku. Długi, masywny grzbiet Ornaku biegnie w kierunku północnym od Siwej Przełęczy do Iwaniackiej Przełęczy i ma kilka kulminacji, którymi są: Kotłowa Czuba (1840 m), Zadni Ornak (1867 m), Ornak (1854 m), Suchy Wierch Ornaczański (1832 m n.p.m.) Przedzielone one są niewielkimi przełęczami: Kotłowym Siodłem, Ornaczańską Przełęczą i Wyżnią Ornaczańską Przełęczą[1].
Ornak wznosi się ponad otaczającymi go dolinami na wysokość względną 500–700 m. Na wschodnich zboczach znajduje się dawniej wypasana Hala Ornak. Do Doliny Starorobociańskiej opada kilka żlebów: Banisty Żleb, Pośredni Żleb, Graniczniak, Żleb na Przełęcz, Żleb pod Pyszną, do Doliny Pyszniańskiej żleb Piszczałki, Ornaczański Żleb i najbardziej znany Żleb pod Banie. Żlebami tymi w zimie często schodzą lawiny[4].
Opis grzbietu edytuj
Grzbiet Ornaku jest na znacznej długości odsłonięty, roztaczają się z niego rozległe widoki, szczególnie na pobliski Kominiarski Wierch i rejon Doliny Tomanowej i Pyszniańskiej z wznoszącymi się nad nimi szczytami Ciemniaka, Tomanowego i Smreczyńskiego Wierchu, Kamienistej oraz na Błyszcz i Starorobociański Wierch, które prezentują się stąd bardzo okazale. W czasie burzy grzbiet jest niebezpieczny[3].
Zbudowany jest ze skał metamorficznych z dodatkiem granitów, wierzchołek zaś i część masywu od strony północnej z kwarcytowych piaskowców. W jego masywie już od XV wieku istniały kopalnie, w których wydobywano rudy metali kolorowych, a od XVII wieku również żelaza. Góra penetrowana była od dawna przez pasterzy i górników, pierwsze odnotowane wejścia zimowe miały miejsce w 1910 r.[3] Na porośniętym murawą grzbiecie dominuje granitolubna roślinność; obok boimki dwurzędowej i situ skuciny liczne porosty i karłowaty widłak wroniec, wiosną zakwitają obficie dzwonek alpejski, sasanka alpejska i inne tatrzańskie rośliny[5]. Z rzadkich w Polsce roślin występuje gnidosz Hacqueta, turzyca skąpokwiatowa, przymiotno węgierskie i turzyca tęga[6] Na zachodnich stokach Suchego Wierchu Ornaczańskiego (Baniste) znajduje się najdalej na zachód wysunięte znane naturalne stanowisko limby w polskich Tatrach[7].
Szlaki turystyczne edytuj
– zielony szlak biegnący z Iwaniackiej Przełęczy przez cały grzbiet Ornaku, Siwą Przełęcz i Siwe Turnie na przełęcz Liliowy Karb. Czas przejścia: 2:20 h, z powrotem 1:55 h
– masyw Ornak można również osiągnąć, wchodząc czarnym szlakiem na Siwą Przełęcz, prowadzącym z Doliny Chochołowskiej przez Dolinę Starorobociańską. Czas przejścia: 2:30, ↓ 2 h[8].
Wygodnym punktem wypadowym na Ornak jest schronisko PTTK na Hali Ornak w górnej części Doliny Kościeliskiej.
Przypisy edytuj
- ↑ a b Tatry Polskie. Mapa turystyczna 1:20 000, Piwniczna: Agencja Wydawnicza „WiT” S.c., 2009, ISBN 83-89580-00-4.
- ↑ a b Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ a b c Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
- ↑ Tatry Zachodnie słowackie i polskie. Mapa turystyczna 1: 25 000, Warszawa: Wydawnictwo Kartograficzne Polkart Anna Siwicka, październik 2009, ISBN 83-87873-36-5.
- ↑ Władysław Szafer, Tatrzański Park Narodowy, Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirek, Czerwona księga Karpat Polskich, Warszawa: Instytut Botaniki PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ Poznajtatry.pl [online].
- ↑ Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000, Warszawa: ExpressMap Polska, 2005, ISBN 83-88112-35-X.