Platan arizoński

Platan arizoński
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	srebrnikopodobne
Rząd	srebrnikowce
Rodzina	platanowate
Rodzaj	platan
Gatunek	platan arizoński
	Nazwa systematyczna
	Platanus wrightii S.Watson; Proc. Amer. Acad. Arts 10: 349 1875
Synonimy
	Platanus mexicana Torr. (nom. illeg.); Platanus racemosa subsp. wrightii (S.Watson) A.E.Murray; Platanus racemosa var. wrightii (S.Watson) L.D.Benson;
	Platanus mexicana Torr. (nom. illeg.); Platanus racemosa subsp. wrightii (S.Watson) A.E.Murray; Platanus racemosa var. wrightii (S.Watson) L.D.Benson;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Platan arizoński (Platanus wrightii S.Watson) – gatunek rośliny z rodziny platanowatych (Platanaceae T. Lestib. ex Dumort.). Występuje naturalnie w południowej części Stanów Zjednoczonych (w zachodnim Nowym Meksyku i wschodniej Arizonie) oraz w Meksyku (w stanach Coahuila, Sinaloa i Sonora)^[5]^[6]^[7]. Epitet gatunkowy został nadany na cześć Charlesa Wrighta (1811–1885) – botanika działającego przede wszystkim w Teksasie (w latach 1837–1952), a także na Kubie oraz w rodzinnym stanie Connecticut^[8]. W 1934 roku D.L. Benson opisał związki pomiędzy platanem arizońskim a P. racemosa z południowej Kalifornii. Obniżył on takson P. wrightii do odmiany P. racemosa var. wrightii (S. Watson) L. Benson. Jednak większość autorów (w tym także The Plant List) zachowały ten takson jako odrębny gatunek ze względu na charakterystyczne liście i owoce^[9].

Morfologia edytuj

Pień

Pokrój: Zrzucające liście drzewo dorastające do 25 m wysokości^[7]. Pokrój jest rozłożysty. Gałęzie mają białą barwę. Kora ma jasnoszarą barwę z białymi plamkami^[8].
Liście: Są dłoniasto-klapowane, z 3 lub 5 klapami, bezwłose. Mierzą 9–25 cm długości oraz 9–30 cm szerokości^[7]. Mają zielona barwę^[8]. Blaszka liściowa jest o ostrym lub spiczastym wierzchołku. Ogonek liściowy jest nagi i dorasta do 4–7 mm długości. Przylistki są nietrwałe, całobrzegie lub ząbkowane na brzegu^[7].
Kwiaty: Są niepozorne, zebrane w kłębiki, rozwijają się w kątach pędów^[7]. Mają żółtą barwę^[8]. Dorastają do 20 cm długości^[7].
Owoce: Czworoboczne niełupki z kosmkiem długich włosów u nasady^[8], osiągają 5–8 mm długości, zebrane są w kuliste owocostany o długości 3 cm^[7].

Biologia i ekologia edytuj

Jest rośliną jednopienną. Rośnie w lasach, na brzegach rzek^[7] oraz w wilgotnych skalistych kanionach^[8]. Preferuje miejsce w pełnym nasłonecznieniu, z wilgotnym podłożem^[8]. Występuje na wysokości od 600 do 2000 m n.p.m. Kwitnie od marca do maja, natomiast owoce dojrzewają od czerwca do października^[7]. Dzięcioły i inne pustynne ptaki zakładają gniazda w wydrążonych pniach starych drzew^[8].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Proteales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-24] (ang.).
↑ ^a ^b Platanus wrightii S.Watson. The Plant List. [dostęp 2016-05-15]. (ang.).
↑ Platanus wrightii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Platanus wrightii - S. Wats. / Wright's Sycamore. NatureServe. [dostęp 2016-05-10]. (ang.).
↑ Discover Life: Point Map of Platanus wrightii. Encyclopedia of Life. [dostęp 2016-05-15]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Platanus wrightii. Plantes & botanique. [dostęp 2016-05-15]. (fr.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Platanus wrightii. Lady Bird Johnson Wildflower Center. [dostęp 2016-05-15]. (ang.).
↑ 3. Platanus wrightii S. Watson, Proc. Amer. Acad. Arts. 10: 349. 1875. [w:] Flora of North America [on-line]. efloras.org. [dostęp 2016-05-15]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Proteales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-24] (ang.).

[tpl-3] Platanus wrightii S.Watson. The Plant List. [dostęp 2016-05-15]. (ang.).

[iucn-4] Platanus wrightii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[ns-5] Platanus wrightii - S. Wats. / Wright's Sycamore. NatureServe. [dostęp 2016-05-10]. (ang.).

[eol-6] Discover Life: Point Map of Platanus wrightii. Encyclopedia of Life. [dostęp 2016-05-15]. (ang.).

[peb-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Platanus wrightii. Plantes & botanique. [dostęp 2016-05-15]. (fr.).

[wildflower-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Platanus wrightii. Lady Bird Johnson Wildflower Center. [dostęp 2016-05-15]. (ang.).

[9] 3. Platanus wrightii S. Watson, Proc. Amer. Acad. Arts. 10: 349. 1875. [w:] Flora of North America [on-line]. efloras.org. [dostęp 2016-05-15]. (ang.).

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[1]

[2]

[3]

[4]