Prosionek szorstki
Prosionek szorstki[2][3] (Porcellio scaber) – gatunek lądowego skorupiaka z rzędu równonogów i rodziny Porcellionidae.
| Porcellio scaber[1] | |
| Latreille, 1804 | |
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
prosionek szorstki |
Opis edytuj
Ciało zwartej budowy[4], osiągające do 17 mm długości[5]. Typowe ubarwienie ciała jest u samców ciemnoniebieskawoszare, a u samic i form młodocianych jaśniejsze i nakrapiane. Często spotyka się jednak formy innej barwy np.: brązowe, ceglasto-pomarańczowe[4]. Wierzch ciała jest szorstki, pokryty guzkami[5].
Przednia krawędź głowy (a dokładnie głowotułowia, cefalotoraksu) ma wyraźny, bardziej lub mniej trójkątny występ środkowy, po obydwu bokach tworzy płat między okiem i podstawą czułka[6], w wyniku czego głowa w widoku grzbietowym jest trójpłatkowata i przypomina koronę[5]. Biczyk (flagellum) czułków II pary, czyli ich końcowy odcinek, zbudowany jest z 2 segmentów[6]. Na głowie zlokalizowane są oczy złożone utworzone przez około 20 oczek prostych[5].
Szerokość na granicy pereonu (tułowia, toraksu) i pleonu (odwłoka, abdomenu) zmniejsza się stopniowo, nie gwałtownie[6]. Tylne krawędzie pleonitów (grzbietowych płytek odwłoka) są zakrzywione[5]. Skorupiak ten ma 2 pary płuc pleopodialnych[6][5], widocznych jako pogrubione białe łatki[6], czyli w dwóch pierwszych parach pleopodiów (wyrostków na spodzie odwłoka). Ostatnim widocznym segmentem pleonu jest pleotelson, będący tak naprawdę połączeniem ostatniego segmentu i telsonu. Ma on parę uropodiów (odnóży ogonowych[7]). Wystają one poza obrys ciała sięgając dalej niż czubek pleotelsonu[6].
Prosionek szorstki (podobnie jak pozostali przedstawiciele tego rodzaju) wykazują wyraźnie negatywną ortokinezę względem wilgotności środowiska, tzn. wraz ze wzrostem wspomnianego parametru szybkość ruchu tych organizmów spada. Klinokineza z kolei objawia się naprzemiennymi skrętami w obu kierunkach[8][9].
Występowanie edytuj
Prosionek szorstki jest gatunkiem pochodzenia atlantyckiego, w Polsce występuje głównie w siedliskach synantropijnych, naturalnie jedynie w północno-zachodniej części kraju, w buczynach[10].
Zamieszkuje podobne siedliska co stonoga murowa. Najczęstszy jest w ogrodach, na skrajach łąk i w świetlistych lasach. Za dnia ukrywa się pod kamieniami i butwiejącym drewnem. Liczniejszy od stonogi jest w siedliskach piaszczystych i zasolonych[4].
Systematyka edytuj
Wyróżnia się podgatunki[1]:
- Porcellio scaber americanus Arcangeli, 1932
- Porcellio scaber flavobrunneus Collinge, 1917
- Porcellio scaber flavomaculata Collinge, 1918
- Porcellio scaber japonicus Verhoeff, 1928
- Porcellio scaber lusitanus Verhoeff, 1907
- Porcellio scaber scaber Latreille, 1804
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Porcellio scaber, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984, s. 259, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0428-6.
- ↑ Czesław Jura: Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 471. ISBN 978-83-01-14595-8.
- ↑ a b c Paul T. Harding, Stephen L. Sutton: Woodlice in Britain and Irleand: distribution and habitat. NERC, 1985, s. 96.
- ↑ a b c d e f Porcelio scaber. [w:] Tree lupin & Woodlice Pages [on-line]. [dostęp 2015-07-05].
- ↑ a b c d e f g h Jeffrey W. Shultz. A guide to the identification of the terrestrial Isopoda of Maryland, U.S.A. (Crustacea). „ZooKeys”. 801, s. 207–228, 2018. DOI: 10.3897/zookeys.801.24146. [dostęp 2019-09-10]. (ang.). (PDF).
- ↑ Mieczysław Górny, Andrzej Kaczanowski, Janina Kaczanowska, Jerzy Prószyński, Jan Maciej Rembiszewski, Mirosław Stankiewicz, Wojciech Staręga, Teresa Sulgostowska, Zuzanna Stromenger, Tomasz Umiński, Ludwik Żmudziński: Bezkręgowce. Zbigniew Chrzanowski (red.). Wyd. I. Warszawa: PW Wiedza Powszechna, 1976, seria: Mały słownik zoologiczny.
- ↑ Marek Ples, W labiryncie – decyzje równonoga, „Biologia w Szkole”, 4, Forum Media Polska Sp. z o.o., 2019, s. 56–62.
- ↑ Marek Ples, Prosionek i komora wyboru. Doświadczenia na zwierzętach, „Biologia w Szkole”, 2, Forum Media Polska Sp. z o.o., 2021, s. 52–56.
- ↑ Wojciech B. Jędryczkowski. Synantropijne równonogi lądowe (Isopoda, Oniscoidea) Polski. „Fragmenta Faunistica”. 25 (7), s. 1–12, 1979-12-32. Polska Akademia Nauk; Instytut Zoologii. [dostęp 2019-09-10].