Riksza rowerowa
Riksza rowerowa – rodzaj roweru, najczęściej trójkołowego, dostosowanego i wykorzystywanego w charakterze rikszy do przewozu pasażerów lub towarów[1][2], zwykle na zasadach komercyjnych (za opłatą). W Polsce słowo riksza zwykle jest utożsamiane właśnie z rikszą rowerową ze względu na brak popularności wcześniejszej riksz ciągniętych (pieszych). Ze względu na zastosowanie spotyka się określenie taksówka rowerowa lub velotaxi.
W przeciwieństwie do riksz ciągniętych przez osobę pieszo, riksze rowerowe są napędzane przez człowieka przez pedałowanie, a od czasu upowszechnienia rowerów elektrycznych także ze wspomaganiem silnikiem elektrycznym, jednakże konstrukcyjnie wykorzystują budowę roweru. Konstrukcje tych pojazdów są bardzo zróżnicowane, w większości jednak bardzo proste. Są to przeważnie trójkołowce o masie kilkudziesięciu kilogramów z napędzaną tylną osią (bez mechanizmu różnicowego), na której znajduje się siedzisko tylne dla 2-3 osób. Inne konstrukcje to trójkołowce wyposażone w siedziska przednie, umieszczone nad przednią osią i napędzane poprzez tylne koło (jak w rowerze). Istnieją modele czterokołowe, a niektóre rowery z przyczepami są skonfigurowane jako riksze rowerowe[3][4].
W wielu krajach azjatyckich, takich jak Bangladesz, Indie i Chiny, fotel pasażera znajduje się za kierowcą, podczas gdy w Indonezji, Malezji, Kambodży i Wietnamie kierowca siedzi za siedzeniem pasażera. Na Filipinach siedzenia pasażerskie znajdują się zwykle obok kierowcy w bocznym wózku. Podobnie w trishaw w Singapurze i sai kaa w Birmie pasażerowie siedzą obok kierowcy.
Pierwsze riksze rowerowe zostały zbudowane w 1880 roku i po raz pierwszy zostały szeroko zastosowane w 1929 roku w Singapurze. Sześć lat później osiągnęły przewagę liczebną nad ciągniętymi rikszami. Do 1950 roku riksze rowerowe znalazły się w każdym kraju Azji Południowej i Wschodniej. Kryzys ekonomiczny ma przełomie lat 20. i 30. XX wieku oraz II wojna światowa doprowadziły do wzrostu popularności tych pojazdów, szczególnie w Azji[4]. Pod koniec 1980 roku na świecie było około 4 milionów riksz rowerowych.
W XXI w. riksze są nadal popularne i powszechne w Południowej Azji[5]. Jest ich sporo w najbiedniejszych krajach Azji[6]. Są najpopularniejszymi środkami transportu w Bangladeszu, którego stolica Dhaka zwana jest „Rikszową Stolicą Świata”[7]. Zostały w nim wprowadzone około 1938 roku, a pod koniec XX wieku w Dhace było 300 000+ riksz rowerowych[8]. Każdego dnia kursuje około 400 000 riksz rowerowych[7]. W Indiach riksze rowerowe były używane w Kalkucie od około 1930 roku[8] i są obecnie powszechne na obszarach wiejskich i miejskich Indii.
Podczas II wojny światowej, kiedy Polska znajdowała się pod okupacją nazistowskich Niemiec, władze niemieckie skonfiskowały większość prywatnych samochodów osobowych i ciężarowych oraz wiele tramwajów i autobusów. Z tego powodu transport publiczny został częściowo zastąpiony rikszami rowerowymi, początkowo improwizowanymi, a z czasem masowo produkowanymi przez fabryki rowerów[9].
W drugiej połowie XX wieku riksze rowerowe jako rowerowe taksówki pojawiły się w miastach w Europy i Ameryki jako rozrywka dla turystów. W XXI wieku wykorzystywane głównie jako transport turystyczny lub rowerowe taksówki na obszarach miejskich, gdzie ruch pojazdów mechanicznych jest ograniczony[10][6][11].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ riksza - definicja, synonimy, przykłady użycia [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2023-02-23] (pol.).
- ↑ n, riksza - Wielki słownik języka polskiego PAN [online], wsjp.pl [dostęp 2023-02-23] (pol.).
- ↑ Edwin J.C. Sobey, A field guide to automotive technology, Chicago, Ill.: Chicago Review Press, 2009, ISBN 978-1-56976-265-3 [dostęp 2023-02-23].
- ↑ a b David Edgerton, The shock of the old : technology and global history since 1900, Oxford: Oxford University Press, 2007, ISBN 978-0-19-045426-5 [dostęp 2023-02-23].
- ↑ Md. Mizanur Rahman, Izumi Okura, Fumihiko Nakamura, EFFECTS OF RICKSHAWS AND AUTO-RICKSHAWS ON THE CAPACITY OF URBAN SIGNALIZED INTERSECTIONS, „IATSS Research”, 28 (1), 2004, s. 26–33, DOI: 10.1016/S0386-1112(14)60089-3, ISSN 0386-1112 [dostęp 2023-02-23] (ang.).
- ↑ a b Wirtualna Polska Media S.A, Nie tylko taxi turystów wozi [online], turystyka.wp.pl, 25 maja 2011 [dostęp 2023-02-24] (pol.).
- ↑ a b Dhaka's beleaguered rickshaw wallahs [online], 5 października 2002 [dostęp 2023-02-23] (ang.).
- ↑ a b David Edgerton, The shock of the old : technology and global history since 1900, Oxford: Oxford University Press, 2007, ISBN 978-0-19-045426-5, OCLC 637941166 [dostęp 2023-02-23].
- ↑ Historiomat: riksze [online], Historiomat: riksze - Historiomat: riksze - Historiomat - Wiedza - HISTORIA: POSZUKAJ [dostęp 2023-02-23] (pol.).
- ↑ Redakcja, Rikszą po miastach [online], Gdańsk Nasze Miasto, 28 maja 2002 [dostęp 2023-02-24] (pol.).
- ↑ Redakcja, Po Londynie, Amsterdamie i Barcelonie jeżdżą riksze zrobione w Wałbrzychu [online], Gazeta Wrocławska, 2 kwietnia 2019 [dostęp 2023-02-24] (pol.).