Gołąbek mączysty
Gołąbek mączysty (Russula farinipes Romell) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek mączysty |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula farinipes Romell Botan. Centralbl. 54(4): 100 (1893) | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1893 r. Lars Romell i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1]. Polską nazwę podała Alina Skirgiełło w 1991 r.[2]
Morfologia edytuj
Średnica 4,5–8,5 cm, twardy i jędrny, początkowo wypukły, potem płaskowypukły, na koniec wyraźnie wklęsły, a nawet prawie lejkowaty, często pofalowany, szeroko płatowaty. Brzeg ostry, karbowany i gruzełkowaty. Powierzchnia o barwie słomkowej, lub żółtoochrowej, czasem z brązowawymi lub rdzawymi plamami. Skórka silnie przyrośnięta, w stanie wilgotnym lepka, w stanie suchym czasem popękana na bardzo drobne ziarenka lub łuseczki[3].
U dojrzałych okazów dość rzadkie, czasami rozwidlone, przy brzegu ostre, o szerokości do 6 mm, zbiegające na trzon, początkowo białe, potem białożółtawe z brudnym odcieniem. Pomiędzy blaszkami delikatne zmarszczki[3].
Wysokość 3–7 cm, grubość 1–2,5 cm, przeważnie cylindryczny, dość smukły, jędrny, początkowo pełny, ale szybko komorowaty. Powierzchnia początkowo biała, potem brudnożółtawa, u podstawy czasem z niebieskim odcieniem, po dotknięciu brązowawoochrowa, gładka, górą zamszowata, u podstawy czasami drobno ziarnista[3].
Jędrny, zwarty, w kapeluszu biały, pod skórka nieco żółknący lub lekko brązowiejący, wewnątrz trzonu jasnordzawy. Ma przyjemny, owocowy zapach, i bardzo ostry smak[3].
Biały[3].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 40–70 × 17,5–12 µm. Bazydiospory 6–7,5 (–18,2) x 5–6,7 µm, jajowate lub nieco wydłużone, pokryte brodawkami i kolcami, o brodawkach licznych, ostrych i tępych, w odczynniku Melzera amyloidalnych. Pomiędzy brodawkami czasami występują pojedyncze, liczne i drobne brodaweczki. Hilum duże i prawie nieamyloidalne. Liczne cystydy na powierzchni i brzegach blaszek, 54–120 × 6,5–10 µm, o wydłużonych szczytach i 1–3 razy główkowato rozdęte, w sulfowanilinie niemal całkowicie czerniejące. W skórce liczne przewody mleczne, w epikutisie tępe, bezbarwne, septowane i czasami rozgałęzione włoski. Dermatocystydy liczne, o grubości do 9 µm, nieseptowane, zwykle żółtawe[3].
- Gatunki podobne
Jest to nie budzący wątpliwości gatunek. Jego charakterystycznymi cechami są kapelusz o słomkowej barwie, bardzo ostry smak i biały wysyp zarodników[3]. Trudny do odróżnienia może być głównie gołąbek grzebieniasty (Russula pectinata). Gołąbek brudnożółty (Russula ochroleuca) ma gładką skórkę, czasami z zielonkawym odcieniem, brzeg bardziej zaokrąglony, blaszki i trzon jaśniejsze, Gołąbek śmierdzący (Russula foetens) jest większy, śluzowaty i ma wyraźnie nieprzyjemny zapach. Mikroskopowo charakterystyczne dla gołąbka mączystego są szydłowate cystydy[4].
Występowanie i siedlisko edytuj
Występuje w Ameryce Północnej i Europie[5]. W Polsce Władysław Wojewoda w 2003 r. przytoczył 5 jego stanowisk[2], w późniejszych latach podano następne[6]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[7].
Naziemny grzyb mykoryzowy. Występuje w liściastych i mieszanych lasach, przy drogach i na trawiastych placach[2].
Znaczenie edytuj
Grzyb niejadalny ze względu na piekący smak, być może nawet grzyb trujący. Wśród gołąbków gatunki jadalne rozpoznaje się po łagodnym smaku, gatunki o smaku ostrym są niejadalne lub trujące, wyjątkiem jest gołąbek oliwkowy (Russula olivacea), który mimo łagodnego smaku jest trujący[8].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-02-20] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 602, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 43–44, ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ Raili Suominen, Russula farinipes Rom ell apud Britzelmayr In Finland [dostęp 2024-02-20].
- ↑ Występowanie Russula farinipes na świecie (mapa) [online], DiscoverLife Maps [dostęp 2024-02-20] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-20] (pol.).
- ↑ Aktualne stanowiska Russula farinipes w Polsce [online], gbif.org [dostęp 2024-02-20] (pol.).
- ↑ Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 158, ISBN 83-85444-65-3.